Znikający świat, znikająca pamięć. Dziedzictwo kulturowe pasterzy w polskich Karpatach (przegląd)

Ewa Kocój

Streszczenie w języku polskim


Pasterstwo w ramach transhumancji stanowi część materialnego i niematerialnego dziedzictwa kulturowego współczesnego świata. Jest on znany i praktykowany od wieków w całej Europie, będąc jednym z najbardziej tradycyjnych zawodów w tym regionie.

Celem artykułu jest przedstawienie wyników badań wybranych zjawisk dziedzictwa kulturowego pasterzy w polskiej części Karpat. W artykule zaprezentowano ustalenia dotyczące struktury cykli rocznych i dobowych przejawiających się w praktyce pasterskiej, a także najważniejsze elementy światopoglądu pasterskiego.

W artykule wykorzystałam wyniki badań jakościowych przeprowadzonych na wybranych pastwiskach na Spiszu, Orawie, Podhalu, Ziemi Żywieckiej i Beskidzie Śląskim w Polsce w latach 2015–2022. Zastosowane techniki badawcze obejmują wywiady standardowe i swobodne z mistrzami pasterskimi i ich załóg pracujących na pastwiskach, a także jawne i ukryte obserwacje uczestniczące prowadzone podczas wybranych świąt pasterskich i spotkań w różnych przestrzeniach – w kościołach, podczas świąt góralskich i wołoskich, spotkań tematycznych oraz na pastwiskach. Powyższe techniki uzupełniono analizą źródeł wizualnych napotkanych podczas badań terenowych, a także dostarczonych przez pasjonatów tematu i znalezionych w Internecie.

Badania wykazały, że współczesne pasterstwo oscyluje pomiędzy dwiema przeciwstawnymi tendencjami – tradycją, dzięki której zachowało wiele elementów z przeszłości, oraz nowoczesnością, poprzez którą pasterze wprowadzają na swoje pastwiska rozwiązania zaczerpnięte z kultury współczesnej. Roczny cykl życia pasterzy składa się z dwóch części (pór roku), podczas których przebywają oni w różnych przestrzeniach i wykonują pracę zgodnie z rytmem natury, pod wpływem pasterskiej wizji świata i czemu towarzyszą bogate rytuały.


Słowa kluczowe


dziedzictwo kulturowe; zawód pasterza; Karpaty; społeczności lokalne; tradycyjne wyobrażenia; sacrum pasterzy; czas pasterzy, zwyczaje i rytuały

Pełny tekst:

PDF (English)

Bibliografia


Dulciu D., Ius Valahicum, http://www.academia.edu/8031805/JUS_VALAHICUM; http://portaro.eu/husav/documents/48902 [dostęp: 10.08.2022].

Heka L., Vlaški statuti i njihova usporedba s povlasticama mađarskih hajduka, ,,Podravina: časopis za multidisciplinarna istraživanja” 2019 18, 35.

Herniczek-Morozowa W., Terminologia polskiego pasterstwa górskiego, cz. 1, Warszawa–Wrocław–Kraków–Gdańsk 1975.

Kocój E., Śladami ostatnich wędrujących pasterzy karpackich. Raport z wiosennego redyku rodziny Szczechowiczów (kwiecień 2018), ,,Almanach Podhalański” 2018.

Lampe J.R., Jackson M.R., Balkan Economic History, 1550–1950: From Imperial Borderlands to Developing, https://books.google.pl/books?id=OtW2axOSn10C&pg=PA62&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false [2.07.2021].

Mototolescu D.D., „Jus valachichum în Polonia”, http://www.laurlucus.ro/bibliotheca-lucus/reconstructe-istorice/dacoromania-sec-vii-xiii-dhr/vlahii-din-peninsula-balcanica [dostęp: 23.05.2022].

Rábik V., Development of Ruthenian and Wallachian Settlement in the Territory of Eastern Slovakia in the Middle Ages, http://www.paidagogos.net/issues/2008/1/5/article.php [dostęp: 10.08.2022].

Śladami tradycyjnego wypasu owiec. Zrównoważone rolnictwo w polskiej części Karpat. Przewodnik, red. B. Dąbek, B. Jabłońska, E. Jurkiewicz, M. Szewczyk, J. Michałek, K. Król-Łegowski, Warszawa 2016.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2024.57.1467-1508
Data publikacji: 2024-10-22 08:46:44
Data złożenia artykułu: 2024-02-23 09:41:07


Statystyki


Widoczność abstraktów - 29
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (English) - 21

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2024 Ewa Kocój

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.