Hide
Show all
Email this article Feminative Variants as Morphological Innovations in the Dialects of North-East Poland (on the example of the isomorph kłomel f.)
Abstract
Dialectal peculiarities in the functioning of the grammatical category of gender, characteristic of the north-eastern dialects of the Polish language, can be geographically and typologically correlated with the corresponding phenomena localized mainly in the north- and south-western Belarusian dialects – the areas of the individual feminine nouns continue in the East of the Polish language continuum.
Assuming that the centre of irradiation or the stimulus that caused the appearance of the morphological innovation kłomel (f.), noted in the North-East of Poland, is hypothetically located in Belarus, in the area of expansion of the Polesie dialects, the author presents some results of a comparative analysis of data regarding the variable category of gender in Polish, Belarusian and some other Slavic and non-Slavic languages, as well as linguistic-geographical, structural-semantic, etymological data regarding this areal innovation with available Slavic and non-Slavic material, which allows us to get closer to solving its origin and the reasons for its appearance in the north-eastern speeches of Poland, where the lexeme kłomel (f.) is formally related primarily to the masculine word structure and is used alongside the well-known feminine equivalent kłomla.
The research was conducted with the application of comparative, comparative-historical, descriptive-analytical and areal-typological methods. Their complex application leads to the conclusion that the Western Polesian-Panmonian word klomla should be interpreted as a stimulus phenomenon for the formation of the morphological innovation kłomel (f.) in the north-eastern dialects of the Polish language. The expansion of femininum in this case can be considered as the result of the redistribution of feminine and masculine forms in the inter-Slavic and Baltic-Slavic contact zone, which in turn caused changes in morphology and corresponding mutations in the considered lexeme.
Keywords
Full Text:
PDF (BIELARUSIAN) (Język Polski)References
REFERENCES / BIBLIOGRAFIA
Sources / Źródła
Atlas gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny. T. 1. (1980). Wrocław [etc.]: Zakł. Nar. im. Ossolińskich. (Prace slawistyczne, 14).
Atlas językowy Kaszubszczyzny i dialektów sąsiednich: w 15 z. (1964–1978). Pod kier. Z. Stiebiera. Wrocław [etc.]: Zakł. Nar. im. Ossolińskich.
Kowalska, Anna. (1975–1979). Zróżnicowanie słowotwórcze gwar Mazowsza i Podlasia: rzeczownik w 2 t. Wrocław [etc.]: Zakł. Nar. im. Ossolińskich.
Leksìčny atlas belaruskìh narodnyh gavorak u 5 t. (1993–1998). M. Bìryla (gal. rèd.) [ì ìnš.]. Mìnsk: Fond fundam. dasled. Rèp. Belarus‘. [Лексічны атлас беларускіх народных гаворак у 5 т. (1993–1998). М. Бірыла (гал. рэд.) [і інш.]. Мінск: Фонд фундам. даслед. Рэсп. Беларусь].
Studies / Opracowania
Alâhnovìč, Mìkalaj (sklad.) [ì ìnš.]. (1989). Dyâlektny sloǔnìk Brèstčyny. Mìnsk: Navuka ì tèhnìka. [Аляхновіч, Мікалай (склад.) [і інш.]. (1989). Дыялектны слоўнік Брэстчыны. Мінск: Навука і тэхніка].
Anan‘eva, Natal’â. (1994). Istoriâ i dialektologiâ pol’skogo âzyka: učeb. posobie dlâ studentov vuzov. Moskva: Izd-vo Mosk. un-ta. [Ананьева, Наталья. (1994). История и диалектология польского языка: учеб. пособие для студентов вузов. Москва: Изд-во Моск. ун-та].
Astrèjka, Vera. (1997). Paǔnočna-zahodnââ zanal‘naâ leksìka ǔ najmennâh zâǔ žyvoj pryrody (lìngvageagrafìâ ì pahodžanne): aǔtarèf. dys. ... kand. fìlal. navuk: 10.02.01. Mìnsk: NAN Belarusì, Ìn-t movaznaǔstva ìmâ Â. Kolasa. [Астрэйка, Вера. (1997). Паўночна-заходняя занальная лексіка ў найменнях з’яў жывой прыроды (лінгвагеаграфія і паходжанне): аўтарэф. дыс. ... канд. філал. навук: 10.02.01. Мінск: НАН Беларусі, Ін-т мовазнаўства імя Я. Коласа].
Atrahovìč, Kandrat (Kandrat Krapìva), Bulahaǔ, Mìhaìl. (1962). Gramatyka belaruskaj movy: u 2 t. Mìnsk: Vyd-va AN BSSR. [Атраховіч, Кандрат (Кандрат Крапіва), Булахаў, Міхаіл. (1962). Граматыка беларускай мовы: у 2 т. Мінск: Выд-ва АН БССР].
Azarh, Juliâ. (1985). Morfologičeskie varianty proizvodnyh suŝestvitel’nyh v russkih govorah. W: Valerij Ivanov (red.). Obŝeslavânskij lingvističeskij atlas: materialy i issled., 1982 (s. 177–197). Moskva: Nauka. [Азарх, Юлия. (1985). Морфологические варианты производных существительных в русских говорах. В: Валерий Иванов (ред.). Общеславянский лингвистический атлас: материалы и исслед., 1982 (с. 177–197). Москва: Наука].
Bąk, Piotr. (1997). Gramatyka języka polskiego. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Brückner, Aleksander. (1917). Walka o język. Lwów: Książnica Pol. T-wa Nauczycieli Szkół Wyższych we Lwowie.
Bykava, Natallâ. (1992). Leksemy inšamoǔnaga pahodžannâ ǔ nazvah žyvёĺnaga svetu. U: Pavel Mìhajlaǔ, Ìvan škìn (rèd.). Žyvoe narodnae slova: dyâlektalagìčny zbornìk (s. 177–200). Mìnsk: Navuka ì tèhnìka. [Быкава, Наталля. (1992). Лексемы іншамоўнага паходжання ў назвах жывёльнага свету. У: Павел Міхайлаў, Іван Яшкін (рэд.). Жывое народнае слова: дыялекталагічны зборнік (с. 177–200). Мінск: Навука і тэхніка].
Čygryn, Ìvan. (1992). ščè raz z našaj leksìkì (vёska Čamâry, Slonìmskì raёn). U: Pavel Mìhajlaǔ, Ìvan škìn (rèd.). Žyvoe narodnae slova: dyâlektalagìčny zbornìk (s. 123–131). Mìnsk: Navuka ì tèhnìka. [Чыгрын, Іван. (1992). Яшчэ раз з нашай лексікі (вёска Чамяры, Слонімскі раён). У: Павел Міхайлаў, Іван Яшкін (рэд.). Жывое народнае слова: дыялекталагічны зборнік (с. 123–131). Мінск: Навука і тэхніка].
Cyhun, Genadz‘ (rèd.). (1978–.). Ètymalagičny sloǔnìk belaruskaj movy. Mìnsk: Navuka ì tèhnìka. [Цыхун, Генадзь (рэд.). (1978–.). Этымалагічны слоўнік беларускай мовы. Мінск: Навука і тэхніка].
Cyhun, Genadz‘. (1981). Slavânskìâ prynaležnyâ kanstrukcyì z zajmennìkavaj klìtykaj (Da metodykì vyznačènnâ ìnavacyj). Belaruskaâ Lìngvìstyka, 20, s. 56–62. [Цыхун, Генадзь. (1981). Славянскія прыналежныя канструкцыі з займеннікавай клітыкай (Да методыкі вызначэння інавацый). Беларуская Лінгвістыка, 20, с. 56–62].
Cyhun, Genadz‘. (1988). Arèal‘naâ typalogiâ slavânskih moǔ: pryncypy i napramkì dasledavannâ. Mìnsk: Navuka ì tèhnìka. [Цыхун, Генадзь. (1988). Арэальная тыпалогія славянскіх моў: прынцыпы і напрамкі даследавання. Мінск: Навука і тэхніка].
Filin, Fedot (red.). (1965–.). Slovar’ russkih narodnyh govorov. Moskva; Leningrad: Nauka. [Филин, Федот (ред.). (1965–.). Словарь русских народных говоров. Москва; Ленинград: Наука].
Grek-Pabisowa, Iryda; Maryniakowa, Irena. (1980). Słownik gwary starowierców mieszkających w Polsce. Wrocław–Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN.
Karłowicz, Jan. (1900–1911). Słownik gwar polskich w 6 t. Kraków: Akad. Umiejętności.
Karpluk, Maria. (1974). Wahania rodzaju gramatycznego zapożyczeń pod wpływem wyrazów bliskoznacznych (na przykładzie pol. chomąto, dyszel). W: J. Kuryłowicz i in. (red.). Prace Komisji Językoznawstwa, 37: Studia indoeuropejskie. Études indo-européennes. Ioanni Safarewicz septuagenario ab amicis collegis sodalibus animo oblatum gratissimo (s. 87–90). Kraków.
Karskij, Efim. (2006). Belorusy v 3 t. T. 2, kn. 2: Âzyk belorusskogo naroda. Minsk: BelÈn. [Карский, Ефим. (2006). Белорусы в 3 т. Т. 2, кн. 2: Язык белорусского народа. Минск: БелЭн.].
Klìmčuk, Fёdar, škìn, Ìvan (rèd.). (1995). Leksìčnyâ landšafty Belarusì: Žyvëlʹny svet. Mìnsk: Navuka ì tèhnìka. [Фёдар Клімчук, Іван Яшкін (рэд.). (1995). Лексічныя ландшафты Беларусі: Жывёльны свет. Мінск: Навука і тэхніка].
Kurzowa, Zofia. O mowie Polaków na Kresach wschodnich. (1993). Kraków: Secesja.
Laskowski, Roman. (1974). Rodzaj gramatyczny, struktura głęboka a zaimki osobowe, W: J. Kuryłowicz i in. (red.). Prace Komisji Językoznawstwa, 37: Studia indoeuropejskie. Études indo-européennes. Ioanni Safarewicz septuagenario ab amicis collegis sodalibus animo oblatum gratissimo (s. 117–124). Kraków.
Lemcûgova, Valâncìna (rèd.) [ì ìnš.]. (2005). Mova «Našaj nìvy» (1906–1915). Varyântnasc‘. Sìnanìmìâ. Mìnsk: Belaruskaâ navuka. [Лемцюгова, Валянціна (рэд.) [і інш.]. (2005). Мова «Нашай нівы» (1906–1915). Варыянтнасць. Сінанімія. Мінск: Беларуская навука].
Mackevìč, Ûzèfa. (rèd.). (1979–1986). Sloǔnìk belaruskìh gavorak paǔnočna-zahodnâj Belarusì ì âe pagranìčča u 5 t. Mìnsk: Navuka ì tèhnìka. [Mацкевіч,
Юзэфа. (рэд.). (1979–1986). Слоўнік беларускіх гаворак паўночна-заходняй Беларусі і яе пагранічча у 5 т. Мінск: Навука і тэхніка].
Maryniakowa, Irena. Słownik dawnej mowy mieszkańców Ciechanowca i okolicznych wsi na Podlasiu. (2011). Łomża: Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów.
Ramanovìč, Âǔgenìâ. (1977). Leksìka lel‘čyckaj gavorkì. U: Alâksandr Kryvìckì, Ûzèfa Mackevìč (rèd.). Narodnaâ leksìka (s. 130–134). Mìnsk: Navuka ì tèhnìka. [Рамановіч, Яўгенія. (1977). Лексіка лельчыцкай гаворкі. У: Аляксандр Крывіцкі, Юзэфа Мацкевіч (рэд.). Народная лексіка (с. 130–134). Мінск: Навука і тэхніка].
Rembiszewska, Dorota. (2004). Wahania rodzaju rzeczowników w gwarach Mazowsza i Podlasia. W: Prace Filologiczne, 49 (s. 417–426). Warszawa.
Rembiszewska, Dorota. Słownik dialektu knyszyńskiego Czesława
Kudzinowskiego. (2007). Łomża: Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów.
Šatalava, Lûboǔ. (1975). Belaruskae dyâlektnae slova. Rèd. Ganna Arašonkava. Mìnsk: Navuka ì tèhnìka. [Шаталава, Любоў. (1975). Беларускае дыялектнае слова. Рэд. Ганна Арашонкава. Мінск: Навука і тэхніка].
Scâcko, Pavel. (1977). Belaruskae narodnae slovaǔtvarènne: afìksal‘nyâ nazoǔnìkì. Mìnsk: Navuka ì tèhnìka. [Сцяцко, Павел. (1977). Беларускае народнае словаўтварэнне: афіксальныя назоўнікі. Мінск: Навука і тэхніка].
Scâcko, Pavel. (2005). Sloǔnìk narodnaj movy Zèl‘venščyny: kalâ 3000 sloǔ. Grodna: GrDU. [Сцяцко, Павел. (2005). Слоўнік народнай мовы Зэльвеншчыны: каля 3000 слоў. Гродна: ГрДУ].
Serebrennikov, Boris (red.). (1973.) Obŝee âzykoznanie: metody lingvističeskih issledovanij. Moskva: Nauka. [Серебренников, Борис (ред.). (1973.) Общее языкознание: методы лингвистических исследований. Москва: Наука].
Siatkowski, Janusz. (1986). Kryteria ustalania wpływu języków bliskispokrewnionych. W: Festschrift für Herbert Bräuer zum 65. Geburtstag am 14. April 1986, Köln–Wien (s. 551–563).
Snìgìrova, Natallâ. (2014). Sacyâlìngvìstyčnyâ ǔmovy farmìravannâ belaruska-poĺskaj arèaĺnaj supoĺnascì. Acta Albaruthenica, 14, s. 233–242. [Снігірова, Наталля. (2014). Сацыялінгвістычныя ўмовы фарміравання беларуска-польскай арэальнай супольнасці. Acta Albaruthenica, 14, с. 233–242].
Trubačёv, Oleg. (2004a). Lingvističeskaâ geografiâ i ètimologičeskie issledovaniâ. W: Trudy po ètimologii: slovo, istoriâ, kul’tura v 2 t. (s. 211–239). Moskva: Âzyki slavânskoj kul’tury. [Трубачёв, Олег. (2004). Лингвистическая география и этимологические исследования. В: Труды по этимологии: слово, история, культура в 2 т. (с. 211–239). Москва: Языки славянской культуры].
Trubačёv, Oleg. (2004b). Slavânskaâ filologiâ i sravnitel’nost’. Ot s"ezda k s"ezdu. W: Trudy po ètimologii: slovo, istoriâ, kul’tura v 2 t. (s. 154–188). Moskva: Âzyki slavânskoj kul’tury. [Трубачёв, Олег. (2004). Славянская филология и сравнительность. От съезда к съезду. В: Труды по этимологии: слово, история, культура в 2 т. (с. 154–188). Москва: Языки славянской культуры].
Uscìnovìč, Ganna. (1992). Da sloǔnìka Navagrudčyny. U: Pavel Mìhajlaǔ, Ìvan škìn (rèd.). Žyvoe narodnae slova: dyâlektalagìčny zbornìk (s. 105–114). Mìnsk: Navuka ì tèhnìka. [Усціновіч, Ганна. (1992). Да слоўніка Навагрудчыны. У: Павел Міхайлаў, Іван Яшкін (рэд.). Жывое народнае слова: дыялекталагічны зборнік (с. 105–114). Мінск: Навука і тэхніка.
Zdancewicz, Tadeusz. (1964). Wpływy litewskie i wschodniosłowiańskie w gwarach polskich pod Sejnami. Acta Baltico-Slavica, 1, s. 227–246.
Zdancewicz, Tadeusz. Wpływy białoruskie w polskich gwarach pod Sejnami. (1966). Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sb.2022.16.221-235
Date of publication: 2022-12-22 10:54:55
Date of submission: 2022-06-30 15:36:56
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2022 Natalia Snigiriova
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.