Polemika z katolicyzmem i prawosławiem w "Katechizmie nieświeskim" Szymona Budnego

Jan Kamieniecki

Streszczenie w języku polskim


Katechizm nieświeski nawiązuje do bardzo długiej tradycji tego gatunku. Jest on jednak pierwszym katechizmem wydanym w języku starobiałoruskim. Zawiera  przede wszystkim wykład doktryny kalwińskiej, przedstawiony za pomocą trzech ważnych dla wszystkich chrześcijan tekstów: Dekalogu, modlitwy Ojcze nasz i wyznania wiary. Katechizmy nie były używane do prowadzenia systematycznej dyskusji wyznaniowej, jednak analizowany katechizm zawiera  fragmenty, które są polemiką z nauczaniem Kościoła katolickiego oraz prawosławnego.  Szczególnie dokładnie  omówione zostały takie tezy, jak: zstąpienie Chrystusa do otchłani, celibat duchowieństwa, modlitwa do świętych i kult obrazów.  W niniejszym artykule przedstawiam  metody, jakimi posługuje się autor Katechizmu nieświeskiego - Szymon Budny - krytykując twierdzenia niezgodne z doktryną kalwińską. Zwracam również uwagę na znajomość  realiów i literatury prawosławnej, prezentowaną przez  autora omawianego dzieła  oraz na rzetelność metodologiczną, która przejawia się w tym, że Szymon Budny odnosi się krytycznie raczej do określonych tez teologicznych niż do wspólnot wyznaniowych, które te twierdzenia autoryzowały.

Słowa kluczowe


polemiki religijne; katechizmy XVI w.; Szymon Budny; protestantyzm w Wielkim Księstwie Litewskim

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Czesław Stanisław Bartnik, Dogmatyka katolicka, Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 2009.

Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut”, t. 2, Warszawa: PIW, Wydawnictwo Literackie Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1964.

Marcin Czechowic, Wujek To iest krotki odpis na pisanie X. Iakuba Wuyka z Wągrowca, Lublin 1590.

Paul Evdokimov, Sztuka ikony. Teologia piękna, Warszawa: Wydawnictwo Księży Marianów, 2009.

Stanisław Grodzicki, Prawidło wiary heretyckiej, Wilno: Drukarnia Akademicka, 1592.

Grzegorz z Żarnowca, Apokatastasis, to jest naprawa artykułu najgruntowniejszego o dosyć uczynieniu sprawiedliwości Bożej, Wilno 1598.

Jan Kamieniecki, Obraz przeciwnika wyznaniowego w polskich dyskusjach religijnych szesnastego wieku, „Seminaria Naukowe WTN”, Wrocław: WTN, 1999.

Jan Kamieniecki, Mechanizmy deprecjacji w tekstach staropolskich polemik religijnych, [w:] Zjawisko nobilitacji i deprecjacji w języku. Komunikacja, seria: Mechanizmy Funkcjonowania Języka, t. 3, red. R. Bizior, D. Suska, Częstochowa: Wydawnictwo Akademii im. J. Długosza, 2012.

Jan Kamieniecki, Plotki, pomówienia i wiadomości niesprawdzone w dawnych polemikach religijnych, [w:] Sapientia ars vivendi. Księga jubileuszowa ofiarowana profesor Annie Dąbrowskiej, red. Anna Burzyńska-Kamieniecka, Agnieszka Libura, Wrocław: Oficyna Wydawnictwa ATUT, 2013.

Jan Kamieniecki, Szymon Budny – zapomniana postać polskiej reformacji, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2002.

Katechizm Kościoła katolickiego, Poznań: Pallottinum, 1994.

Katichisisъ, to jest naоuka starodawnaja christiańskaja ot Swietogo Pisma dla prostychъ ludiej jazyka rоuskogo w pytaniachъ i otkaziechъ sъbrana / Катихизісъ, то естъ наѹка стародавная хрістіаньская ѿ светого письма для простыхъ людей языка рѹского в пытанiaхъ и отказехъ събрана (wydany w Nieświeżu w 1562 r.).

Marceli Kosman, Historia Białorusi, Wrocław: Osssolineum, 1979.

Dariusz Kuźmina, Katechizmy w Rzeczypospolitej XVI i początku XVII wieku, Warszawa: Wydawnictwo SBP, 2002.

Marcin Łaszcz, Wieczerza ewangelicka w obronie szafunku wieczerzy ministrów wypisana przez ks. Marcina Tworzydła proboszcza kościoła świętej Trójcy w Wilnie wydana, Wilno: Druk Daniel Łęczycki, 1594.

Tadeusz Łukaszuk, Ikona w życiu, w wierze i w teologii Kościoła, Kraków: Wydawnictwo Salwator, 2008.

Bronisław Mokrzycki, Droga chrześcijańskiego wtajemniczenia, Warszawa: ATK, 1983.

Jan Zbigniew Słowiński, Katechizmy katolickie w języku polskim od XVI do XVIII wieku, Lublin: Wydawnictwo KUL, 2005.

Słownik grecko-polski, red. Z. Abramowiczówna, Warszawa: PWN, 1960.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sb.2015.9.11
Data publikacji: 2016-02-26 08:00:37
Data złożenia artykułu: 2015-07-01 16:19:06


Statystyki


Widoczność abstraktów - 842
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2015 Jan Kamieniecki

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.