Problematyka mniejszości żydowskiej w myśli politycznej Stronnictwa Narodowego (1928–1939)
Streszczenie w języku polskim
Zagadnienie „mniejszości narodowe” stanowiło jeden z głównych problemów polityczno- społecznych II Rzeczypospolitej. Odrodzona po I wojnie światowej Polska objęła swym zasięgiem obszar, który po ostatecznym ukształtowaniu granic – na początku lat dwudziestych XX wieku – zamieszkiwało przeszło 30% ludności niepolskiej. Stało się to jedną z przyczyn poważnych problemów wewnętrznych państwa polskiego, rzutowało również na jego międzynarodowe położenie. Problematyka mniejszości narodowych należy do zagadnień szczególnie skomplikowanych i dyskusyjnych. Kwestia zamieszkującej ziemie polskie społeczności obcej etnicznie wzbudzała zwłaszcza zainteresowanie ideologów Narodowej Demokracji. Stronnictwo Narodowe nie widziało możliwości asymilacji Żydów. Wyjaśniano, że odmienność religijna i kulturowa społeczności żydowskiej, a nadto wrogi jej stosunek do struktur państwowych II Rzeczypospolitej wykluczały wszelkie pomysły asymilacji tej społeczności. Prezentowano opinię, że Polacy winni pomnażać swe siły, „wchłaniając” inne żywioły, lecz tylko te, które można byłoby „przyswoić” bez szkody dla „organizmu narodowego” i które nie powodowałyby jego osłabienia. Takim żywiołem, którego Polacy nie mogli „wchłaniać”, byli Żydzi.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Materiały archiwalne
Biblioteka Narodowa, Warszawa, Bernard Chrzanowski, Wspomnienia, maszynopis, sygn. III 6480, t. 1.
Biblioteka Naukowa Polska Akademia Umiejętności – Polska Akademia Nauk, Kraków, Teki Zielińskiego, sygn. 7827, mf. 1455, „PPS wrogiem ludu pracującego”, Ulotka wyborcza SN, sygn. 7820, mf. 1448, Rola Żydów w świecie.
Artykuły na łamach prasy
B., Głosy, „Myśl Narodowa” 17 VI 1934, nr 25.
Błotnicki F., Chrześcijaństwo i antysemityzm, „Myśl Narodowa” 28 II 1937, nr 9. Ghetto musi być nędzne i tłoczne, „Falanga” 16 VI 1938, nr 23.
Giertych J., Państwo narodowe czy dwunarodowe?, „Myśl Narodowa” 9 IX 1934, nr 39.
Giertych J., Rasizm ograniczony, „Gazeta Warszawska” 16 XII 1934, nr 377.
J. Ba., Ignorancja… ignorancja…, „Myśl Narodowa” 5 III 1939, nr 11, s. 159.
J. K., Socjalizm, komunizm, anarchizm, „Myśl Narodowa” 7 VI 1936, nr 24.
Jakubowicz A., Z tajników polityki żydowskiej, „Myśl Narodowa” 3 II 1935, nr 5.
Komunikat Rady Naczelnej SN z 15 XI 1938, „Myśl Narodowa” 4 XII 1938, nr 52.
Kozicki S., O państwie narodowym, „Myśl Narodowa” 9 I 1938, nr 2.
Niesłychane prowokacje rozwydrzonego żydostwa, „Kurier Poznański” 22 I 1939, nr 36.
O co walczy Obóz Narodowy, „Myśl Narodowa” 14 II 1937, nr 7, s. 108.
Odżydzanie Niemiec, „Myśl Narodowa” 6 IX 1936, nr 37.
Pieńkowski S., Ergo decipiatur, „Myśl Narodowa” 30 VII 1933, nr 33.
Pieńkowski S., Patriotyzm w cudzysłowie, „Myśl Narodowa” 9 VII 1933, nr 30.
Pieńkowski S., Zagadnienie tłumu, „Myśl Narodowa” 20 VII 1930, nr 29.
Ponisz P., Narodowość polska i żydowska, „Myśl Narodowa” 19 IX 1937, nr 38.
Rada Naczelna SN, „Kurier Poznański” 27 IV 1937, nr 189.
Rembieliński J., Poszerzenie ojczyzny, „Myśl Narodowa” 9 II 1930, nr 6.
Rybarski R., O całość zagadnienia, „Kurier Poznański” 4 II 1936, nr 55.
Rymar S., Nowi ludzie, „Zorza. Wieniec i Pszczółka” 6 V 1934, nr 18.
Rząd i kwestia żydowska. Z przemówienia senatora Stanisława Kozickiego, „Gazeta Warszawska” 5 III 1934, nr 68.
Stecka M., Państwowość a narodowość, „Myśl Narodowa” 19 III 1933, nr 14.
Tragedia Polski, „Wielka Polska” 12 VIII 1934, nr 25.
Wasiutyński W., W obronie przywileju, „Myśl Narodowa” 19 III 1933, nr 14.
Z.W., Po zgonie Romana Dmowskiego, „Awangarda Państwa Narodowego” 1939, nr 1–2.
Zawadzki Z., Rozłam w komunizmie i jego konsekwencje dla Żydostwa, „Myśl Narodowa” 28 VII 1935, nr 31.
Żyd o narodowcach, „Słowo Pomorskie” 3 I 1933, nr 2.
Żydzi w Polsce, „Zorza” 11 XII 1932, nr 51.
Prace polityczne i publicystyczne
Dmowski R., Przewrót, Warszawa 1934.
Do czego dąży Stronnictwo Narodowe?, Kraków [b.d.w.].
Giertych J., Nacjonalizm chrześcijański, Stuttgart 1948.
Giertych J., O wyjście z kryzysu, przedm. K. Kowalski, Warszawa 1938.
Halicki J., Dmowszyzna, Toruń 1936.
Nowosad W., W walce o katolickie państwo polskiego narodu (przemówienia i artykuły), Lwów 1938.
Nowosad W., W walce o Katolickie Państwo Polskiego Narodu, Lwów 1938.
O co walczą narodowcy, Warszawa 1934.
Szpakowski O., Polska przeciw marksizmowi, Warszawa 1936.
Wasiutyński B., Ludność żydowska w Polsce w wiekach XIX i XX, Warszawa 1930.
Wielkopolski S., Co to są narodowcy?, Cieszyn 1931.
Wierczak K., Grabarze Polski, Cieszyn 1937.
Artykuły naukowe
Szpytma M., Wizerunek Żyda galicyjskiego w pamiętnikach chłopów, „Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego”2002, nr 32.
Wspomnienia
Kirkor-Kiedroniowa Z., Wspomnienia, część III lata 1920–1932, wstępem poprzedził H. Wereszycki, oprac. red. A. Szklarska-Lohmanowa, Kraków 1989.
Monografie i opracowania
Ajnenkiel A., Od rządów ludowych do przewrotu majowego. Zarys dziejów politycznych Polski 1918–1926, Warszawa 1978.
Bergmann O., Narodowa Demokracja wobec problematyki żydowskiej, Poznań 1998.
Cała A., Wizerunek Żyda w polskiej kulturze ludowej, Warszawa 1987.
Chałupczak H., Browarek T., Mniejszości narodowe w Polsce 1918–1995, Lublin 1998.
Cimek H., Kieszczyński L., Komunistyczna Partia Polski 1918–1938, Warszawa 1984.
Gross J.T., Strach. Antysemityzm w Polsce tuż po wojnie. Historia moralnej zapaści, Kraków 2008.
Halczak B., Publicystyka narodowo-demokratyczna wobec problemów narodowościowych i etnicznych II Rzeczypospolitej, Zielona Góra 2000.
Kawalec K., Roman Dmowski, Warszawa 1996.
Kawalec K., Wstęp, [w:] Roman Dmowski o ustroju politycznym państwa, wstęp, wybór, oprac. K. Kawalec, Warszawa 1996.
Kizwalter T., O nowoczesności narodu: przypadek polski, Warszawa 1999.
Kowalski J., Komunistyczna Partia Polski. Studium Historyczne, Warszawa 1975.
Mich W., Obcy w polskim domu. Nacjonalistyczna koncepcja rozwiązania problemu mniejszości narodowych 1918–1939, Lublin 1994.
Między rzeczywistością polityczną a światem iluzji. Rozwiązania problemu mniejszości narodowych w polskiej myśli politycznej XX wieku, red. J. Jachymek, W. Paruch, Lublin 2001.
Mniejszości narodowe i wyznaniowe w siłach zbrojnych Drugiej Rzeczypospolitej, red. Z. Karpus, W. Rezmer, Toruń 2001.
Mniejszości narodowe w Polsce, red. Z. Kurcz, Wrocław 1997.
Mniejszości narodowe w polskiej myśli politycznej XX wieku, red. J. Jachymek, Lublin 1992.
Paruch W., Od konsolidacji państwowej do konsolidacji narodowej. Mniejszości narodowe w myśli politycznej obozu piłsudczykowskiego (1926–1939), Lublin 1997.
Polska – Polacy – Mniejszości narodowe. Polska myśl polityczna XIX i XX wieku, t. 8, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992.
Radomski G., Antymodernizacyjne koncepcje prawicy narodowej w XX wieku, [w:] Koncepcje modernizacji we współczesnej myśli politycznej, red. A. Wojtas, R. Bäcker, M. Lisiecki, Toruń 2008.
Radomski G., Narodowa Demokracja wobec problematyki mniejszości narodowych w Drugiej Rzeczypospolitej w latach 1918–1926, Toruń 2000.
Sobczak M., Stosunek Narodowej Demokracji do kwestii żydowskiej w Polsce w latach 1918–1939, Wrocław 1998.
Tomaszewski J., Ojczyzna nie tylko Polaków: mniejszości narodowe w Polsce w latach 1918–1939, Warszawa 1985.
Trembicka K., Między utopią a rzeczywistością. Myśl polityczna Komunistycznej Partii Polski (1918–1939), Lublin 2007.
Wojdyło W., Narodowa Demokracja wobec idei bolszewizmu 1918–1939, [w:] Rosja w polskiej myśli politycznej XX–XXI wiek, red. A. Lewandowski, W. Wojdyło, G. Radomski, Toruń 2013.
Zieliński K., Stosunki polsko-żydowskie na ziemiach Królestwa Polskiego w czasie pierwszej wojny światowej, Lublin 2005.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/we.2017.3.1.65
Data publikacji: 2018-01-31 10:30:05
Data złożenia artykułu: 2018-01-29 14:34:38
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2018 Aneta Dawidowicz
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.