Polska dyplomacja wobec Związku Radzieckiego po przewrocie majowym
Streszczenie w języku polskim
Przewrót majowy nie przyniósł początkowo poważniejszych zmian w polskiej polityce zagranicznej, choć pomajowe kręgi rządowe silniej akcentowały ideą prometejską i koncepcję międzymorza. W stosunkach wzajemnych Warszawy i Moskwy cały czas, tak jak przed 1926 rokiem, prowadzony był dialog na temat polsko-sowieckiego układu o nieagresji. Głównym punktem spornym było stanowisko Warszawy co do konieczności jednoczesnego zawarcia polsko-sowieckiego paktu o nieagresji z analogicznymi porozumieniami Moskwy z: Łotwą, Estonią, Finlandią i Rumunią. Artykuł przedstawia drogę do porozumienia z perspektywy Warszawy, przy uwzględnieniu zmieniającej się sytuacji międzynarodowej, w tym wzrostu tendencji faszystowskich w Europie, groźby wojny oraz zmian w polityce wewnętrznej ZSRR. Porozumienie z 25 stycznia 1932 roku i pakt o nieagresji z 25 lipca tegoż roku pomiędzy Polską a ZSRR były szczytowym punktem wzajemnych poprawnych relacji. Późniejsze lata, pakt Ribbentrop – Mołotow, 17 września ukazały, że dyplomacja sanacyjna, nie była wstanie zapobiec utracie przez Polskę niepodległości. Kwestią sporną pozostaje to, czy można było tej katastrofie zapobiec.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Dokumenty:
Delegacja RP przy Lidze Narodów, Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Zespół MSZ, sygn. 264.
Diekriety sowietskoj własti, t. II, Moskwa 1957.
Dokumenty i materiały do historii stosunków polsko-radzieckich, „Książka i Wiedza”, t. III, Warszawa 1964; t. IV, Warszawa 1965.
Dokumienty wnieszniej politiki SSSR (DWP), t. VII–XXI, 1925–1938, Moskwa 1964–1977.
Kruszyński M., Konsekwencje przewrotu majowego dla stosunków polsko-radzieckich, maj-grudzień 1926 r., „Dzieje Najnowsze” 2010, nr 2.
Kumaniecki J., Tajny raport Wojkowa czyli radziecka taktyka zwrotu polskiego mienia gospodarczego i kulturalnego po pokoju ryskim, 1921–1923.
Dwa lata prac delegacji radziecko-ukraińskiej, rosyjsko-ukraińsko-polskich Komisji Mieszanych Reewakuacyjnej i Specjalnej nad wykonaniem Ryskiego Traktatu Pokojowego. Sprawozdanie, Warszawska Oficyna Wydawnicza „Gryf”, Warszawa 1991.
Polska w polityce międzynarodowej (1939–45), red. W.T. Kowalski, Zbiór dokumentów 1939, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1989.
Raport z rozwoju stosunków polsko-sowieckich w 1933 r., sporządzony przez posła J. Łukasiewicza dnia 4 II 1934 r., Archiwum Akt Nowych, Zespół MSZ, sygn. 6764.
Z dziejów stosunków polsko-radzieckich, „Studia i Materiały”, t. XI–XII, Warszawa, 1975 r.
Pozycje zwarte:
Achmatowicz A., Rewolucja wolności, „Przedświt”, Warszawa 1990.
Achtamazian A. A., Rapałlskaja politika. Sowietsko-giermanskije diplomaticzieskije otnoszenija w 1922–1932 godach, Moskwa 1974.
Albert A., Najnowsza historia Polski 1918–1980, Wyd. „Polonia” 1980.
Ajnenkiel A., Polska po przewrocie majowym. Zarys dziejów politycznych Polski 1926–1939, „Wiedza Powszechna”, Warszawa 1980.
Batowski H., Między dwiema wojnami 1919–1939. Zarys historii dyplomatycznej, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1988.
Bazylow L., Historia Powszechna 1789–1918, „Książka i Wiedza”, Warszawa 1981.
Bazylow L., Historia Rosji, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, t. II, Warszawa 1985.
Beck J., Ostatni raport, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1987.
Bocheński A., Między Niemcami a Rosją, Wyd. „Nałęcz”, Warszawa 1994.
Bratkiewicz J., Wielkoruski szowinizm w świetle teorii kontynuacji, wyd. 2 popr. i poszerz., Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 1991.
Buszko J., Historia Polski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984.
Dmowski R., Niemcy, Rosja i kwestia polska, „PAX”, Warszawa 1991.
Dominiczak H., Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1992.
Garlicki A., Od Brześcia do maja, „Czytelnik”, Warszawa 1986.
Ginzburg E. S., Stroma ściana, „Czytelnik”, Warszawa 1990.
Giza A., Polaczkowie i Moskale, Wzajemny ogląd w krzywym zwierciadle, „Polskie Pismo i Książka”, Szczecin 1993.
Gregorowicz S., Zacharias M. J., Polska – Związek Sowiecki. Stosunki polityczne 1925–1939, Instytut Historii PAN, Warszawa 1995.
Grosfeld L., Polska a stosunki niemiecko-sowieckie 1918–1939, Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1988.
Grűnberg K., Polska karta Stalina, Oficyna Toruńska, Toruń 1991.
Haffner S., Diabelski pakt. Z dziejów stosunków niemiecko-rosyjskich 1917–1941, Oficyna historii XIX i XX wieku, Lublin 1994.
Jabłonowski M., Jarski J., Kalendarium II Rzeczypospolitej, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1990.
Joffe A., Wniesznaja politika Sowietskogo Sojuza 1928–32, Moskwa 1968.
Kantor Û., Volos M., Treugol'nik: Moskva – Varšava – Berlin: očerki istorii sovetsko-pol'sko-germanskih otnošenij v 1918–1939 gg., Evropejskij Dom, Sankt-Peterburg 2011.
Kamiński M. K., Zacharias M. J., W cieniu zagrożenia. Polityka zagraniczna RP 1918–1939, Warszawska Oficyna Wydawnicza „Gryf”, Warszawa 1993.
Kochanowski J., Spojrzenie na Rosję, Warszawska Oficyna Wydawnicza „Gryf”, Warszawa 1994.
Kucharzewski J., Od białego do czerwonego caratu, wyd. 2, skrócone przez aut., wznowienie (przedr.: „Veritas”, Londyn 1986), „Krąg”, Warszawa 1990.
Kumaniecki J., Pokój polsko-radziecki 1921, Instytut Krajów Socjalistycznych PAN, Warszawa 1985.
Lewandowski E., Charakter narodowy Polaków i innych, „Aneks”, Londyn–Warszawa 1995.
Laroche J., Polska lat 1926–35. Wspomnienia ambasadora francuskiego, „Pax”, Warszawa 1966.
Levickij B., Terror i rewolucja, „Profil”, Wrocław 1990.
Mackiewicz-Cat S., Historia Polski od 11 listopada 1918 r. do 17 września 1939 r., Londyn 1941, „Głos”, Warszawa 1990.
Mackiewicz-Cat S., Polityka Becka, Instytut Literacki, Paryż 1964.
Madajczyk P., Polityka i koncepcje polityczne Gustawa Stresemanna wobec Polski (1915–1929), Instytut Nauk Politycznych PAN, Warszawa 1991.
Malak K., Polsko-radzieckie stosunki kulturalne w okresie międzywojennym, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 1991.
Materski W., Tarcza Europy. Stosunki polsko-sowieckie 1918–1939, „Książka i Wiedza”, Warszawa 1994.
Mazur Z., Pakt Czterech, Instytut Zachodni, Poznań 1979.
Nowak A., Jak rozbić rosyjskie imperium? Idee polskiej polityki wschodniej (1733–1921), Warszawska Oficyna Wydawnicza „Gryf”, Warszawa 1995.
Pipes R., Rewolucja rosyjska, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1994.
Problemy gospodarcze II Rzeczypospolitej, red. K. Kozłowski, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1989.
Przewrót majowy 1926 roku w oczach Kremla, red. B. Musiał, Warszawa 2009.
Skrzypek A., Strategia pokoju. Radziecka polityka zbiorowego bezpieczeństwa w Europie 1932–1939, „Książka i Wiedza”, Warszawa 1979.
Smaga J., Narodziny i upadek imperium ZSRR 1917–1991, Wydawnictwo „Znak”, Kraków 1992.
Smoleń M., Stracone dekady (Historia ZSRR 1917–1991), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Kraków 1994.
Sołżenicyn A., Archipelag Gułag 1918–1956, Nowe Wydawnictwo Polskie, Warszawa 1990.
Ślusarczyk J., Polska a państwo radzieckie. Kalendarium: 1918–1939, „AWM”, Warszawa 1996.
Teslar T., Propaganda bolszewicka podczas wojny polsko-rosyjskiej 1920 roku, Wojskowy Instytut Naukowo-Oświatowy, Warszawa 1938.
Urbankowski B., Józef Piłsudski. Marzyciel i strateg, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2014.
Witkowski Cz., Majowy zamach stanu. Wojskowy rokosz Piłsudskiego, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2016.
Wołos M., O Piłsudskim, Dmowskim i zamachu majowym: dyplomacja sowiecka wobec Polski w okresie kryzysu politycznego 1925–1926, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2013.
Artykuły:
Cienciała A., Polska w polityce brytyjskiej i francuskiej w 1939 roku: wola walki czy próba uniknięcia wojny?, „Zeszyty Historyczne” 1986, z. 75.
„Kwartalnik Historyczny”, nr 1, 1992 r. PAN IH, Recenzja M.J. Zachariasa książki K. Grűnberga i J. Serczyka: Czwarty rozbiór Polski. Z dziejów stosunków radziecko-niemieckich w okresie międzywojennym, Warszawa 1990.
Leinwand A.J., Bolszewicki plakat propagandowy, „Studia z dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej”, t. XXVII.
Leinwand A. J., Z dziejów polsko-sowieckiej wojny propagandowej 1919–1920, [w:] Międzymorze. Polska i kraje Europy Środkowo-Wschodniej: XIX–XX wiek, Instytut Historii PAN, Warszawa 1995.
Mierzwa J., Przewrót majowy, „Zeszyty do debat historycznych”, Sulejówek 2020.
Muszyński J., Mechanizmy władzy ZSRR. Organy bezpieczeństwa, „Studia i Materiały” 1991, CBR UW, z. 16.
Odgłosy w Polsce na temat podpisania radziecko-francuskiego paktu, „Ekonomiczieskaja Żizń” 23 VIII 1931.
Skrzypek A., Zagadnienia rumuńskie w stosunkach polsko-radzieckich w latach 1932–1938, [w:] Z dziejów stosunków polsko-radzieckich. Studia i materiały, t. XI-XII, „Książka i Wiedza”, Warszawa 1975.
Zacharias M. J., Józef Beck i „polityka równowagi”, „Dzieje Najnowsze” 1988, nr 2
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/we.2022.8.2.47-64
Data publikacji: 2023-03-30 08:34:46
Data złożenia artykułu: 2022-09-26 11:43:28
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2023 Artur Życki
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.