Rozwój przestrzenny byłych miast wojewódzkich w Polsce. Studium przypadku Krosna, Przemyśla i Tarnobrzega

Dagmara Kociuba, Edyta Kowalska

Streszczenie w języku polskim


Decentralizacja ustroju terytorialnego państwa wywarła ogromny wpływ na rozwój miast na przełomie XX i XXI w. Dotyczy to zwłaszcza byłych stolic województw „zdegradowanych” do funkcji miast na prawie powiatu, przed którymi stanęło wiele wyzwań natury społeczno-gospodarczej, co znalazło odzwierciedlenie m.in. w ich rozwoju przestrzennym. Celem opracowania jest zidentyfikowanie uwarunkowań, cech wspólnych i różnic, a także wskazanie kierunków zmian w procesie rozwoju przestrzennego byłych miast wojewódzkich w Polsce. W pracy odniesiono się do takich zagadnień, jak: 1) wpływ rozszerzenia granic administracyjnych na zmiany struktury funkcjonalno-przestrzennej; 2) stymulanty i destymulanty rozwoju przestrzennego; 3) kształtowanie struktury przestrzennej w nawiązaniu do historycznego rozwoju miast oraz zapisów dokumentów strategiczno-planistycznych; 4) miejskie obszary funkcjonalne; 5) kierunki rozwoju przestrzennego analizowanych miast w przyszłości. Odpowiadają one układowi celów szczegółowych. Efekty niniejszej pracy są dwojakie. W aspekcie implementacyjnym ukazano wpływ transformacji ustrojowej, reform administracyjno-terytorialnych oraz prowadzonej polityki przestrzennej na rozwój miast będących do 1998 r. stolicami województw, tj. Krosna, Przemyśla i Tarnobrzega, położonych obecnie w województwie podkarpackim. W aspekcie poznawczym opracowano modele rozwoju przestrzennego tych miast.

Słowa kluczowe


rozwój przestrzenny byłych miast wojewódzkich; modele rozwoju przestrzennego; byłe miasta wojewódzkie; Krosno; Tarnobrzeg; Przemyśl; Polska

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


LITERATURA

Bagdziński S.L. 1994. Lokalna polityka gospodarcza w okresie transformacji systemowej. Toruń: Wydawnictwo UMK.

Borsa M. 2008. Polityka przestrzenna w gospodarce regionalnej i lokalnej. W: Z. Strzelecki (red.), Gospodarka regionalna i lokalna (s. 174–196). Warszawa: PWN.

Burgess E.W. 1925. Growth of the City. W: R.E. Park, E.W. Burgess, R.D. Mc Kenzie, The City (s. 47–62). Chicago: University of Chicago Press.

Domański R. 1990. Gospodarka przestrzenna. Warszawa: PWN.

Gawryszewski A. 2005. Ludność Polski w XX wieku. Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.

GUS. 2014. Prognoza dla powiatów i miast na prawie powiatu oraz podregionów na lata 2014–2050. Warszawa.

Harasimowicz A. 2018. Suburbanizacja a rola obszarów otaczających miasto – ujęcie teoretyczne. Studia Miejskie 29, 115–130. https://doi.org/10.25167/sm2017.029.08

Harris Ch.D., Ullman E.L. 1945. The nature of cities. Annals of the American Academy of Political and Social Science 242(1), 7–17. https://doi.org/10.1177/000271624524200103

Hoyt H. 1939. The Structure and Growth of Residential Neighbourhoods in American Cities. Washington: Federal Housing Administration.

Janas A., Wójcik A., Pietras M. 1999. Tarnobrzeg – gród Leliwitów. Tarnobrzeg: Muzeum Historyczne m. Tarnobrzega.

Jędraszko A. 2005. Zagospodarowanie przestrzenne w Polsce – drogi i bezdroża regulacji ustawowych. Warszawa: Unia Metropolii Polskich.

Kaczmarek T., Kociuba D. 2017. Models of governance in the Urban Functional Areas – policy lessons from implementation of Integrated Territorial Investment (ITI) in Poland. Quaestiones Geographicae 36(4), 51–68. https://doi.org/10.1515/quageo-2017-0035

Kociuba D. 2015a. Miejskie obszary funkcjonalne – wyzwania planistyczne. Studia Miejskie 18, 39–53.

Kociuba D. 2015b. Ograniczenia w rozwoju miast w kontekście planowania przestrzennego. Studia KPZK PAN 161, 112–122.

Kociuba D. 2017. Delimitacja miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodków wojewódzkich w realizacji zintegrowanych inwestycji terytorialnych w Polsce – teoria versus praktyka. Studia Regionalne i Lokalne 3(69), 54–78.

Kociuba D. 2018. Implementation of integrated territorial investments in Poland – rationale, results, and recommendations. Quaestiones Geographicae 37(4), 81–98. https://doi.org/10.2478/quageo-2018-0038

Kociuba. D. 2019. Zmiany granic administracyjnych w Polsce – efekty przestrzenne i społeczno-ekonomiczne. Studia Miejskie 33, 91–113.

Kociuba D. [w druku]. New trends of changes of administrative boundaries in Poland. European Spatial Research and Policy 28(1).

Kosiedowski W. 2008. Zarządzanie rozwojem regionalnym i lokalnym. W: Z. Strzelecki (red.), Gospodarka regionalna i lokalna (s. 221–242). Warszawa: PWN.

Kowalewski A., Mordasewicz J., Osiatyński J., Regulski J., Stępień J., Śleszyński P. 2014. Ekonomiczne straty i społeczne koszty niekontrolowanej urbanizacji w Polsce – wybrane fragmenty raportu. Samorząd Terytorialny 4, 5–21.

Krzysztofik R. 2014. Geneza aglomeracji miast na obszarze Polski. Katowice: Wydawnictwo UŚ.

Kudłacz M. 2016. Dysfunkcje amorficznego rozrostu osadnictwa w Polsce. Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach 279, 245–257.

Kulesza M. 2000. Transformacja ustroju administracyjnego Polski (1990–2000). Studia Iuridica 38, 79–86.

Lisowski A., Grochowski M. 2008. Procesy suburbanizacji. Uwarunkowania, formy i konsekwencje. W: K. Saganowski, M. Zagrzejewska-Fiedorowicz, P. Żuber (red.), Ekspertyzy do Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2008–2033 (T. 1; s. 217–280). Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.

Maik W., Parysek J., Wojtasiewicz L. 1978, Podstawowe zagadnienia identyfikacyjne barier wzrostu w gospodarce przestrzennej. Biuletyn KPZK PAN 99, 22–31.

Malisz B., Żurkowski J. 1971. Metoda analizy progowej. Warszawa: PWN.

Małek J. 2011. Historyczne i współczesne uwarunkowania procesów suburbanizacji. Przestrzeń i Forma 16, 431–442.

Michalak T. 1996. Krosno i okolice. Krosno: Roksana.

Mikołajewicz Z. 2003. Ekonomiczne i społeczne skutki procesu transformacji w Polsce. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H, Oeconomia 37, 361–373.

Motak M. 2004. Przemyśl. Przemyśl: Urząd Miejski w Przemyślu.

Nowakowska A. 2017. Terytorializacja rozwoju i polityki regionalnej. Biuletyn KPZK PAN 267, 26–38.

Noworól K. 2018. Wpływ instrumentów terytorialnych na rozwój partnerstw wewnątrz- i międzysektorowych w Polsce. Biuletyn KPZK PAN 272, 27–41.

Parysek J.J. 1997. Podstawy gospodarki lokalnej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Parysek J.J. 2010. Rola planowania w rozwoju społeczno-gospodarczym i przestrzennym miast polskich po 1989 roku. Studia Miejskie 1, 13–28.

Parysek J.J. 2018. Rozwój społeczno-gospodarczy oraz czynniki i uwarunkowania rozwoju. Studia KPZK PAN 183, 37–56.

Regulski J. 1982. Ekonomika miast. Warszawa: PWE.

Rogowska M. 2010. Endogeniczne determinanty rozwoju lokalnego. Ekonomiczne Problemy Usług 61, 353–361.

Sekuła A. 2005. Bariery rozwoju lokalnego. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego 401, 587–600.

Solon L., Borzyszkowski J., Bidłasik M., Richling A., Badora K., …, Ziaja W. 2018. Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. Geographia Polonica 91(2), 143–170. https://doi.org/10.7163/GPol.0115

Szafranek E. 2019. Terytorializacja polityki rozwoju. Wdrażanie Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych w obszarach funkcjonalnych miast w Polsce. Studia i Monografie / Uniwersytet Opolski 561, 310.

Szlachta J. 1996. Przestrzenne uwarunkowania polityki rozwoju w Polsce. Prace i Materiały Instytutu Rozwoju Gospodarczego SGH 52, 7–36.

Szmuc M., Madej K. 2011. Była siarka! I co jest teraz? Górnictwo i Geologia 6(1), 211–221.

Tokarski T., Wilk-Jakubowski G., Misiak T. 2012. Makroekonomiczne zróżnicowanie rozwoju województwa podkarpackiego. Kielce: Stowarzyszenie Współpracy Polska-Wschód.

Tomaszewski P. 2019. Tempo rozwoju społeczno-gospodarczego dawnych miast wojewódzkich, Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ 25, 143–161.

Werwicki A. 1973. Struktura przestrzenna średnich miast ośrodków wojewódzkich w Polsce. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Osoolińskich, Wydawnictwo PAN.

Wojtkowiak W. 2020. Czwórmiasto nie próżnuje. Samorządy Tarnobrzega, Stalowej Woli, Niska i Sandomierza planują wspólną strategię rozwoju i nie tylko. Pobrane z: https://echodnia.eu/podkarpackie/czwormiasto-nie-proznuje-samorzady-tarnobrzega-stalowej-woli-niska-i-sandomierza-planuja-wspolna-strategie-rozwoju-i-nie-tylko/ar/c1-15219406

DOKUMENTY STRATEGICZNO-PLANISTYCZNE

KPZK 2030: Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. 2011. Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (M.P. 2012, poz. 252).

PZPWP 2030: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podkarpackiego z Perspektywą do 2030 r. (LlX/930/18).

SUiKZP Krosna 2016: Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Krosna. 2016. (XXXV/708/16).

SUiKZP Przemyśla 2017: Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Przemyśla. 2017. (68/2017).

SUiKZP Tarnobrzega 2017: Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Tarnobrzega. 2017. (XLVI/457/2017).

AKTY PRAWNE

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 lipca 2020 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedziby władz gminy (Dz.U. 2020, poz. 1332).

Uchwała nr 239 Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie przyjęcia Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (M.P. 2012, poz. 252).

Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. 1990, nr 16, poz. 95 ze zm.).

Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. 1994, nr 89, poz. 415 ze zm.).

Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa (Dz.U. 1998, nr 96, poz. 603).

Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. 2003, nr 80, poz. 717 ze zm.).

STRONY INTERNETOWE

www.bdl.stat.gov.pl

www.gis.umkrosno.pl

www.mapy.geoportal.gov.pl

www.przemysl.geoportal2.pl

www.stat.gov.pl

www.tarnobrzeg.geoportal2.pl




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/b.2020.75.0.183-212
Data publikacji: 2020-12-04 09:07:03
Data złożenia artykułu: 2020-07-27 19:54:11


Statystyki


Widoczność abstraktów - 4740
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 1608

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2020 Dagmara Kociuba

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.