Ukryj
Pokaż wszystkie
Regionalne uwarunkowania rozwoju rzeźby terenu Lublina
Streszczenie w języku polskim
Celem opracowania było określenie naturalnych i antropogenicznych uwarunkowań rozwoju rzeźby terenu w granicach współczesnego Lublina. Obszar ten obejmuje fragmenty trzech mezoregionów Wyżyny Lubelskiej: Płaskowyżu Nałęczowskiego, Płaskowyżu Łuszczowskiego i Płaskowyżu Bełżyckiego. Dla Płaskowyżu Nałęczowskiego charakterystyczna jest „rzeźba lessowa” i gęsta sieć suchych dolin, zaś dla pozostałych mezoregionów zrównanie wierzchowinowe, denudacyjne powierzchnie podstokowe oraz formy krasowe. Rzeźba lessowa jest młoda, gdyż rozwijała się w zlodowaceniu wisły i w holocenie pod wpływem procesów eolicznych i denudacyjnych, zaś zrównanie wierzchowinowe i powierzchnie podstokowe powstawały w pliocenie i eoplejstocenie. Współczesna sieć dolin powstawała i była przekształcana w plejstocenie. Kierunkowość osi tych dolin jest uzależniona od spękań ciosowych i uskokowych skał paleogeńskich i kredowych. Aktywność człowieka była jednym z ważniejszych czynników. Rozwój osadnictwa i uprawy roli warunkowały powstawanie antropogenicznych form terenu. W związku z powyższym czynnikami wpływającymi na rozwój rzeźby tereny Lublina były: struktura i tekstura skał powierzchniowych, ruchy tektoniczne, zmienne warunki klimatyczne oraz działalność człowieka.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Butrym J., 1982: Szkic geomorfologiczny, [w:] M. Harasimuk, A. Henkiel, Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000, arkusz Lublin (749). Instytut Geologiczny, Warszawa.
Butrym J., Harasimiuk M., Henkiel A., 1980: Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski. 1:50 000, arkusz Lublin (749). Instytut Geologiczny, Warszawa.
Harasimiuk M., 1980: Rzeźba strukturalna Wyżyny Lubelskiej i Roztocza. Rozprawa habilitacyjna. Wyd. UMCS, Lublin, 136.
Harasimiuk M., Henkiel A., 1975/1976: Wpływ budowy geologicznej i rzeźby podłoża na ukształtowanie pokrywy lessowej w zachodniej części Płaskowyżu Nałęczowskiego. Annales UMCS, sec. B, 30/31, Lublin, 55–80.
Harasimiuk M., Henkiel A., 1982: Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski, arkusz Lublin (749) 1:50 000. Instytut Geologiczny, Warszawa, 83.
Jahn A., 1956: Wyżyna Lubelska. Rzeźba i czwartorzęd. Prace Geograficzne IG PAN 7, Warszawa, 453.
Janiszewski M., 1991: Geograficzne warunki powstawania miast polskich. Wyd. UMCS, Lublin, 170.
Kociuba D., 2006: Antropogeniczne zmiany sieci hydrograficznej i funkcji dolin rzecznych na obszarze Lublina w XX wieku, [w:] A. Latocha, A. Traczyk (red.), Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym. Metody badań i studia przypadków. Wrocław.
Kociuba D., 2011: Lublin: rozwój przestrzenny i funkcjonalny od średniowiecza do współczesności. Wyd. Adam Marszałek, Toruń, 386.
Kociuba D., Superson J., 2003: Antropogeniczne zmiany sieci hydrograficznej i funkcji dolin rzecznych na obszarze Lublina w XIX wieku, [w:] J.M. Waga, K. Kocel (red.), Człowiek w środowisku przyrodniczym – zapis działalności. Sosnowiec, 100–105.
Kołodyńska-Gawrysiak R., Harasimiuk M., Chabudziński Ł., Jezierski W., Telecka M., 2015: Geological conditions of the distribution of closed depressions in the Nałęczów Plateau (Lublin Upland, E Poland): are they an origin determinant?. Landform Analysis 29, 9–18. https://doi.org/10.12657/landfana.029.002
Maruszczak H., 1958: Charakterystyczne formy rzeźby obszarów lessowych Wyżyny Lubelskiej. Czasopismo Geograficzne, 24, 3, 335–354.
Maruszczak H., 1960: Le relief des terrains de loess sur le Plateau de Lublin. Annales UMCS, sec. B, 15, 93–122.
Maruszczak H., 1968: Przebieg zjawisk w strefi e peryglacjalnej w okresie ostatniego zlodowacenia w Polsce. Prace Geograficzne, Instytut Geografii PAN, 74, 157–200.
Maruszczak H., 1972: Wyżyny Lubelsko-Wołyńskie, [w:] M. Klimaszewski (red.), Geomorfologia Polski. 1, PWN, Warszawa, 340–384.
Maruszczak H., 1991: Ogólna charakterystyka lessów w Polsce, [w:] H. Maruszczak (red.), Podstawowe profile lessów w Polsce. Część A. Wyd. UMCS, Lublin, 1–12.
Maruszczak H., 2001: Rozwój rzeźby wschodniej części wyżyn metakarpackich w okresie posarmackim. Przegląd Geograficzny 73, 3, 253–280.
Mojski J.E., 2005: Ziemie polskie w czwartorzędzie. Zarys morfogenezy. Państwowy Instytut Geologiczny,
Warszawa, 404.
Rodzoś J., Gawrysiak L., Bochra A., 2005: Rzeźba terenu a organizacja przestrzeni miejskiej Lublina. Annales UMCS, sec. B, 60, 2, Lublin: 35–45.
Rozwałka A., 1997: Lubelskie wzgórze staromiejskie w procesie formowania średniowiecznego miasta. Wyd. UMCS, Lublin, 102.
Rozwałka A., Niedźwiadek R., Stasiak M., 2006: Lublin wczesnośredniowieczny. Studium rozwoju przestrzennego. Wyd. TRIO, Warszawa, 220.
Superson J., 1996: Funkcjonowanie systemu fluwialnego wyżynnej części dorzecza Wieprza w zlodowaceniu wisły. Rozprawy habilitacyjne 53. Wyd. UMCS, Lublin, 280.
Superson J., Reder J., Demczuk P. (w opracowaniu): Morfogeneza Wierzchowiny Giełczewskiej (Wyżyna Lubelska). Landform Analysis.
Wężyk P. (red.) 2014: Podręcznik dla uczestników szkoleń z wykorzystania produktów LiDAR. Warszawa, 328.
Wilgatowie K. i T., 1954: Położenie i rozwój Lublina, [w:] Przewodnik V Ogólnopolskiego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geograficznego. Lublin, 67–85
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/b.2018.73.0.107-124
Data publikacji: 2019-06-05 09:01:32
Data złożenia artykułu: 2018-09-11 17:07:03
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2019 Józef Superson, Piotr Demczuk, Jan Reder
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.