Konflikty wartości a racjonalność praktyczna

Andrzej Niemczuk

Streszczenie w języku polskim


Artykuł dotyczy problemu konfliktów wartości, a w szczególności takich kwestii jak: 1) czym jest konflikt wartości; 2) jakie są źródła twierdzenia o istnieniu takich konfliktów; 3) czy konflikty te są pozorne, czy rzeczywiste; 4) jakimi sposobami można empiryczne konflikty usuwać? Kolejne kroki przedstawionej argumentacji są rozwinięciem następujących twierdzeń: 1) konflikt wartości polega na wykluczaniu się realizacji wartości o równych wysokościach; 2) konflikt wartości jest w istocie konfliktem powinności; 3) konflikt w pierwszych zasadach powinności (ujawniany w osobliwych sytuacjach praktycznych) pochodzi (a) albo z adoptowania do teorii normatywnej różnych historycznych etosów, (b) albo z błędów (niespójności) występujących w teorii; 4) sposoby usuwania konfliktów powinności polegają na korygowaniu teorii normatywnej poprzez wprowadzania do niej koniecznych metazasad. W zakończeniu artykułu zostaje wyeksponowana teza, wedle której twierdzenie o istnieniu rzeczywistych (ontologicznych) konfliktów powinności jest sprzeczne z postulatem stosowania w praktyce racjonalności praktycznej.


Słowa kluczowe


konflikt wartości; konflikt powinności; dylematy moralne; racjonalność praktyczna

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Chyrowicz, Barbara. O sytuacjach bez wyjścia w etyce. Kraków: Znak, 2008.

Czeżowski, Tadeusz. „Konflikty w etyce”. W: Tadeusz Czeżowski. Pisma z etyki i teorii wartości, red. Paweł. J. Smoczyński, 139–143. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1989.

Davidson, Donald. „Jak jest możliwa słabość woli”. Tłum. Wacław Jan Popowski. W: Filozofia moralności. Postanowienie i odpowiedzialność moralna, red. Jacek Hołówka, 81–106. Warszawa: „Spacja”; Fundacja „Aletheia”, 1997.

Donagan, Alan. „Consistency in Rationalist Moral Systems”. W: Moral Dilemmas, red. Christopher. W. Gowans, 271–290. Oxford: Oxford University Press, 1987.

Galarowicz, Jan. Nicolai Hartmann. Etyka wartości. Kraków: Wydawnictwo Petrus, 2022.

Hartmann, Nicolai. „Najważniejsze problemy etyki”. Tłum. Adam Węgrzecki. Znak 1974, nr 245: 1422–1454.

Henderson, George Patrick. „»Ought« Implies »Can«”. Philosophy 41, nr 156 (1966): 101–112.

MacIntyre, Alasdair. „Moral Dilemmas”. Philosophy and Phenomenological Research 1990, nr 50: 367–380.

Niemczuk, Andrzej. „Aksjologiczna konstytucja podmiotu”. W: Andrzej Niemczuk. Podmiot w filozofii praktycznej. Preludia, 91–122. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018.

Niemczuk, Andrzej. „O nieistnieniu i normatywności wartości”. Kultura i Wartości 2019, nr 28: 99–130. DOI: 10.17951/kw.2019.28.99-130.

Niemczuk, Andrzej. „Szczęście w strukturze normatywności (część I – Normatywność”. Kultura i Wartości 2020, nr 29: 5–37. DOI: 10.17951/kw.2020.29.5-37.

Niemczuk, Andrzej. „Szczęście w strukturze normatywności (część II – Szczęście)”. Kultura i Wartości 2020, nr 30: 151–172. DOI: 10.17951/kw.2020.30.151-172.

Niemczuk, Andrzej. „Uzasadnienie wartości człowieka – historia i meritum”. W: Andrzej Niemczuk. Podmiot i normatywność. Sześć esejów, 157–200. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022.

Polanowska-Sygulska, Beata. Pluralizm wartości i jego implikacje w filozofii prawa. Kraków: Księgarnia Akademicka; Ośrodek Myśli Politycznej, 2008.

Statman, Daniel. Moral Dilemmas. Amsterdam: Rodopi, 1995.

Węgrzecki, Adam. „O konflikcie wartości”. Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej

w Krakowie 2006, nr 722: 5–12.

Williams, Bernard. „Konflikt wartości”. Tłum. Tomasz Duliński. W: Bernard Williams. Ile wolności powinna mieć wola? I inne eseje z filozofii moralnej, 115–128. Warszawa: Fundacja Aletheia, 1999.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/kw.2023.35.81-103
Data publikacji: 2023-07-31 22:24:28
Data złożenia artykułu: 2023-03-19 18:52:30


Statystyki


Widoczność abstraktów - 501
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2023 Andrzej Niemczuk

##submission.licenseURL##: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/deed.pl