Religia naturalna i krytyka objawienia w filozofii Matthew Tindala

Tomasz Stefaniuk

Streszczenie w języku polskim


Artykuł poświęcony jest krytyce objawienia, z jaką spotykamy się na gruncie brytyj-skiego deizmu, u filozofów takich jak Herbert z Cherbury, William Wollaston, Thomas Chubb, John Toland czy Anthony Collins. Szczególna uwaga poświęcona jest poglą-dom Matthew Tindala, który zapamiętany został przede wszystkim jako autor Christia-nity as Old as Creation. Tindal, podobnie jak i pozostali deiści, przyjmuje, że oświecony – tj. wyzwolony z wszelkich krępujących go więzów, w tym zwłaszcza z przesądów – rozum ludzki jest najwyższym arbitrem we wszelkich kwestiach, również w tych zwią-zanych z religią. Wyróżnia on objawienie zewnętrzne, tj. księgi uznane za objawione, oraz objawienie wewnętrzne, czyli objawienie się porządku rzeczy człowiekowi, będą-cemu istotą racjonalną.

Słowa kluczowe


Matthew Tindal; deizm; religia naturalna; racjonalizm; objawienie; krytyka religii

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Aston N., Rationalism, the Enlightenment, and Sermons, [w:] The Oxford Handbook of the British Sermon 1689–1901, red. Francis K. A., Gibson W., Oxford University Press, Oxford 2012, s. 394–398.

Attar S., The Vital Roots of European Enlightenment: Ibn Tufayl's Influence on Modern Western Thought, Lexington, Lanham 2007.

Bedford R. D., The Defence of Truth: Herbert of Cherbury and the Seven-teenth Century, Manchester University Press, Manchester 1979.

British Philosophy and the Age of Enlightenment: Routledge History of Philosophy, red. Brown S. C., t. 5, Routledge, New York 1996.

Cabrera M. A. B., Hume’s Reflection on Religion, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht 2001.

Chubb T., Posthumous Works of Thomas Chubb, R. Baldwin jun., Lon-don 1748.

Chubb T., A Collection of Tracts on Various Subjects, T. Cox, London 1730.

Daniel S. H., John Toland: His Methods, Manners and Mind, McGill-Quenn's Press, Kingston 1984.

Doyle W., Haydon C., Robespierre, Cambridge University Press, Cambridge (NY) 2006.

Drozdowicz Z., Racjonalizacja religii a marginalizacja społeczna. Od starożytnych do nowożytnych filozofów, „Przegląd Religioznawczy” 2011, nr 4 (242), s. 39–48.

Foster J., The Usefulness, Truth and Excellency of the Christian Revelation Defended Against Objections Contain'd in a late book Book by Matthew Tindal, Intitled ’Christianity as Old as the Creation’, J. Noon, London 1731.

Herrick, J. A., The Radical Rhetoric of the English Deists: The Discourse of Skepticism, 1680–1750, University of South Carolina Press, Co-lumbia 1997.

Lalor S., Matthew Tindal, Freethinker: An Eighteenth-Century Assault on Religion, A&C Black, London–New York 2006.

Libera Z., Oświecenie, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1967.

Lucci D., Scripture and Deism: The Biblical Criticism of the Eighteenth-century British Deists, Peter Lang AG – European Academic Publishers, Bern 2008.

McCalla A., The Creationist Debate: The Encounter Between the Bible and the Historical Mind, A&C Black, New York–London 2006.

O’Higgins J., Determinism and Freewill. Anthony Collins' A Philosophical Inquiry Concerning Human Liberty, Springer Science & Business Media, Den Haag 1976.

Ossowska M., Myśl moralna Oświecenia angielskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1966.

Panasiuk R., Lewica heglowska, Wiedza Powszechna, Warszawa 1969.

Panasiuk R., Feuerbach, Wiedza Powszechna, Warszawa 1972.

Stefaniuk T., Utopia pietraszewców. Zarys zagadnienia, „Annales UMCS” 2005, sec. I, vol. XXX, 6, s. 103–114.

Swieżawski S., Dzieje europejskiej filozofii klasycznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Wrocław 2000.

Tindal M., The Rights of the Christian Church Asserted, Against the Ro-mish, and All Other Priests Who Claim an Independent Power Over It: With a Preface Concerning the Government of the Church of England, as by Baw Establish'd, wyd. 4 poprawione, London 1709.

Tindal M., Christianity as Old as Creation, Friedrich Frommann Verlag (Günther Holzoboog), Stuttgart–Bad Cannstatt 1967.

Wigelsworth J. R., 'God can require nothing of us, but what makes for our happiness': Matthew Tindal on Toleration, [w:] tenże, Atheism and De-ism Revalued: Heterodox Religious Identities in Britain, 1650–1800, red. Hudson W., Lucci D., Ashgate Publishing, Ltd., Farnham 2014, s. 143–155.

Wollaston W., The Religion of Nature Delineated, J. Beecroft, London 1759.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/kw.2015.15.67
Data publikacji: 2015-12-15 02:20:19
Data złożenia artykułu: 2015-07-02 14:22:21


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1151
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2015 Tomasz Stefaniuk

##submission.licenseURL##: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/deed.pl