Wyjaśnić zło. Filozoficzna interpretacja eksperymentu więziennego Philipa Zimbardo.

Joanna Gabriela Hładyłowicz

Streszczenie w języku polskim


Artykuł jest poświęcony problematyce zła i próbom jego wyjaśnienia. Jest to analiza i reinterpretacja wyników Stanfordzkiego Eksperymentu Więziennego Philipa Zimbardo, w oparciu o tezę Hannah Arendt o złu banalnym oraz o filozofię Immanuela Kanta i Paula Ricoeura. W obliczu skrajnych wniosków z eksperymentu postawione są pytania o wolność woli i motywację jednostki oraz o odpowiedzialność za podjęte działania. Główna argumentacja jest sprzeciwem wobec radykalnej tezy o totalnym wpływie sytuacji na nasze wybory moralne oraz propozycją stanowiska zamiennego, stanowiącego połączenie postulatów dyspozycjonistów i sytuacjonistów. Rozważania prowadzą do wniosków o niepoznawalności zła i potrzebie rozwijania zdolności samodzielnego myślenia przy użyciu władzy sądzenia, która umożliwia ludziom nie tylko podejmowanie właściwych wyborów ale i przeciwdziałanie złu.



Słowa kluczowe


zło; banalność zła; zło radykalne; władza sądzenia; Standfordzki Eksperyment Więzienny

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Arendt, Hannah. Eichmann w Jerozolimie. Rzecz o banalności zła. Tłum. Adam Szostkiewicz. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2010.

Arendt, Hannah. Korzenie totalitaryzmu. Tłum. Daniel Grinberg, Mariola Szawiel. Warszawa: Wydawnictwo Świat Książki, 2021.

Arendt, Hannah. Odpowiedzialność i władza sądzenia. Tłum. Wojciech Madej, Mieczysław Godyń. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2003.

Doris, M., John. Lack of Character. Cambridge: Cambridge University Press, 2002.

Drwięga, Marek. Człowiek między dobrem a złem. Studia z etyki współczesnej. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2012.

Franco, E. Zeno, Scott T. Allison, Elaine L. Kinsella, Ari Kohen, Matt Langdon, Philip Zimbardo. „Heroism Research: A Review of Theories, Methods, Challenges, and Trends”. Journal of Humanistic Psychology 58, nr 4 (2018): 382–396. DOI 10.1177/0022167816681232.

Franco, E. Zeno, Kathy Blau, Philip Zimbardo. „Heroism: A Conceptual Analysis and Differ-entiation Between Heroic Action and Altruism”. Review of General Psychology 15, nr 2 (2011): 99–113. DOI: 10.1037/a0022672.

Haagensen, Lisa, Marnix Croes. „Thy Brother’s Keeper? The Relationship between Social Dis-tance and Intensity of Dehumanization during Genocide”. Genocide Studies and Pre-vention: An International Journal 7, nr 2/3 (2012): 223–250. DOI: 10.3138/gsp.7.2/3.223.

Haney, Craig, Philip Zimbardo. „Persistent Dispositionalism in Interactionist Clothing: Fun-damental Attribution Error in Explaining Prison Abuse”. Personality and Social Psy-chology Bulletin 35, nr 6 (2009): 807–814. DOI: 10.1177/0146167208322864.

Haslam, S., Stephen D. Reicher. „Beyond the Banality of Evil: Three Dynamics of an Interactionist Social Psychology of Tyranny”. Personality and Social Psychology Bulletin 33, nr 5 (2007): 615–622. DOI: 10.1177/0146167206298570.

Haslam, S., Stephen D. Reicher. „Contesting the „Nature’’ Of Conformity: What Milgram and Zimbardo’s Studies Really Show”. PLOS Biology 10, nr 11 (2012): e1001426. DOI: 10.1371/journal.pbio.1001426.

Kant, Immanuel. „Religia w obrębie samego rozumu”. W: Immanuel Kant. Dzieła zebrane, t. V. Religia w obrębie samego rozumu. Spór fakultetów. Metafizyka moralności, red. Wojciech Włoch, 23–46. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2011.

Lundestad, Erik. „Hannah Arendt and The Problem of Responsibility: The „Eichmann” Controversy Revisited”. History of Philosophy Quarterly 33, nr 4 (2016): 375–393.

McFarland, Sam, Thomas Carnahan. „A Situation’s First Powers Are Attracting Volunteers and Selecting Participants: A Reply to Haney and Zimbardo”.

Personality and Social Psychology Bulletin 35, nr 6 (2009): 815–818. DOI: 10.1177/0146167209334781.

Mastroianni, R., George. „Obedience in perspective: Psychology and the Holocaust”. Theory & Psychology 25, nr 5 (2015): 657–669. DOI: 10.1177/0959354315608963.

Milgram, Stanley. „Behavioral Study of Obedience”. Journal of Abnormal and Social Behavior 1963, nr 67: 371–378.

Milgram, Stanley. Obedience to Authority: An Experimental View. Londyn: Harper Collins, 1974.

Ricoeur, Paul. Zło. Wyzwanie rzucone filozofii i teologii. Tłum. Ewa Burska. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1992.

Szutta, Natasza. „Czy istnieje charakter moralny? Dyskusja Johna Dorisa z sytuacjonistyczną krytyką etyki cnót”. Etyka 2013, nr 46: 65–87.

Szutta, Natasza. Czy istnieje coś, co zwiemy moralnym charakterem i cnotą? Dyskusja z sytuacjonistyczną krytyką etyki cnót. Lublin: Wydawnictwo Academicon, 2017. DOI: 10.52097/acapress.9788362475605.

Szutta, Natasza. „Dyskusja z sytuacjonistyczną krytyką etyki cnót: odpowiedź na zarzuty Gil-berta Harmana”. Diametros 2012, nr 13: 88–112.

Upton, L., Candance. „Virtue Ethics and Moral Psychology: The Situationism Debate”. The Journal of Ethics 13, nr 2/3 (2009): 103–115.

Zimbardo, Philip. Efekt Lucyfera. Dlaczego dobrzy ludzie czynią zło?. Tłum. Anna Cybulko, Joanna Kowalczewska, Józef Radzicki, Marcin Zieliński. Warszawa: PWN, 2017.

Zimbardo, Philip. „Why the world needs heroes”. Europe’s Journal of Psychology 7, nr 3 (2011): 402–407.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/kw.2021.31.151-172
Data publikacji: 2021-08-30 02:28:28
Data złożenia artykułu: 2021-04-18 14:11:54


Statystyki


Widoczność abstraktów - 2183
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2021 Joanna Gabriela Hładyłowicz

##submission.licenseURL##: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/deed.pl