Dziejowa względność wartości moralnych a relatywizm historyczny

Antoni Płoszczyniec

Streszczenie w języku polskim


Celem niniejszego tekstu jest krytyczna refleksja nad relatywizmem historyczno-aksjologicznym. Zgodnie z tezą pracy (ewentualna) względność wartości moralnych nie pociąga za sobą relatywizmu. Innymi słowy: można afirmować względność (w jakiś aspektach) wartości moralnych bądź samej moralności, odrzucając jednocześnie relatywistyczny pogląd na wartości moralne. Artykuł stosuje metody analityczne. W pierwszej kolejności rzeczone metody służą wyeksponowaniu konstytutywnych własności wartości moralnych (w szczególności innoplanowości), a później rekonstrukcji struktury koncepcji relatywistycznych. Zebrane wiadomości służą krytyce, która przebiega dwutorowo: poddano krytyce relatywistyczną treść relatywizmu historycznego oraz skrytykowano tezę jakoby to właśnie dzieje miały moc czynienia wartości względnymi. Na końcu tekstu został sformułowany oryginalny argument, zgodnie z którym dzieje same z siebie nie mogą czynić wartości moralnych względnymi, co czyni relatywizm historyczny stanowiskiem niesamodzielnym.

Słowa kluczowe


wartości moralne; dziejowość; historia; relatywizm; antyrelatywizm; względność; aksjologia

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Arystoteles. Metafizyka. Tłum. Kazimierz Leśniak. Warszawa: PWN, 2013.

Bocheński, Józef Maria. Współczesne metody myślenia. Tłum. Stanisław Judycki. Poznań: „W drodze”, 1993.

Davidson, Donald. „O schemacie pojęciowym”. Tłum. Jarosław Gryz. Literatura na Świecie 238, nr 5 (maj 1991): 100–119.

Hartmann, Nicolai. „Problem wartości w filozofii współczesnej”. Tłum.

Włodzimierz Galewicz. W: Włodzimierz Galewicz, N. Hartmann, 299–308. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1987.

Hartmann, Nicolai. „Szlachetność”. Tłum. Zbigniew Zwoliński. W: Nicolai

Hartmann. Dietrich von Hildebrand, Wypisy z „Etyki”, tłum. Maria Grabowska, Zbigniew Zwoliński, 17–31. Toruń: Wydawnictwo UMK, 1999.

Hartmann, Nicolai. Zarys metafizyki poznania. Tłum. Ewa Drzazgowska, Paweł Piszczatowski. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, 2007.

Ingarden, Roman. „Uwagi o względności wartości”. W: Roman Ingarden, Przeżycie – dzieło – wartość, 67–82. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1966.

Ossowska, Maria. Podstawy nauki o moralności. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1994.

Platon. „Teajtet”. W: Platon. Dialogi. Tłum. Władysław Witwicki, t. 2, 327–430. Kęty: Antyk, 2005.

Płoszczyniec, Antoni. „Niewspółmierność schematów kulturowych a spór o obiektywny charakter wartości”. W: Spory o wartości II: Światy alternatywne, red. Łukasz Rozwadowski, Marcin Stabrowski, 41–107. Wrocław: Wydawnictwo UWr, 2022.

Saja, Krzysztof. Etyka normatywna. Między konsekwencjalizmem a deontologią. Kraków, UNIVERSITAS, 2015.

Sankey, Howard. „Incommensurability, Translation and Understanding”. The Philosophical Quarterly 165, nr 41 (1991): 414–426.

Scheler, Max. Resentyment a moralności. Tłum. Bogdan Baran. Warszawa: Aletheia, 2008.

Tatarkiewicz, Władysław. „O bezwzględności dobra”. W: Władysław Tatarkiewicz, Pisma z etyki i teorii szczęścia, 17–57. Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1992.

Zangwill, Nick. „Quasi-Quasi-Realism”. Philosophy and Phenomenological Research 50, nr 3 (marzec 1990): 583–594.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/kw.2024.38.57-76
Data publikacji: 2024-12-31 23:41:29
Data złożenia artykułu: 2024-08-26 21:16:52


Statystyki


Widoczność abstraktów - 9
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2024 Antoni Marian Płoszczyniec

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.