Wyślij tekst przez e-mail 
Sumienie w świetle obowiązujących przepisów prawa
Streszczenie w języku polskim
Artykuł traktuje o tym, czym jest „sumienie” oraz jakie problemy pozostają w kręgu jego oddziaływania. Rozważania dotyczą również różnych przedsięwzięć podmiotów (pojedynczych osób czy też grup ludzkich), które wpłynęły na unormowanie tego zagadnienia. W celu wyklarowania niejednoznaczności, które budzi potoczne rozumienie pojęcia „sumienie”, a także dla lepszego zrozumienia szerokiego spektrum tego terminu wyodrębniono jego pola semantyczne. Ponadto przedstawiono wybrane unormowania aktów prawnych i zestawiono je z aktami oporu, tj. sprzeciwem sumienia, obywatelskim nieposłuszeństwem oraz klauzulą sumienia. Przeprowadzone badania stanowią próbę odpowiedzi na pytanie, czy zasadne jest powoływanie się na „sumienie” w każdej dowolnej sytuacji.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
LITERATURA
Biesaga T., Klauzula sumienia w etyce medycznej, „Medycyna Praktyczna” 2008, nr 12.
Cattelain J.-P., L’objection de conscience, Paris 1973.
Chyrowicz B., Moralna autonomia i klauzula sumienia, „Medycyna Praktyczna” 2014, nr 1.
Fhaner S., Słownik psychoanalizy, Gdańsk 1996.
Gardocka T., Klauzula sumienia – głos drugi, „Medyczna Wokanda” 2017, nr 9.
Garlicki L., Komentarz do art. 9, [w:] Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, t. 1: Komentarz do artykułów 1–18, red. L. Garlicki, Warszawa 2010.
Hobbes T., Du citoyen ou les fondements de la politique, Paris 1982.
Katechizm Kościoła katolickiego, Poznań 2002.
Kępiński A., Lęk, Kraków 2014.
King M.L., Letter from Birmingham Jail, [w:] Civil Disobedience in Focus, ed. A. Badeau, London – New York 1991.
Konstytucja RP, t. 1: Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bodek, Warszawa 2017.
Kotarbiński T., Sprawy sumienia, Warszawa 1956.
Legutko R., Sokrates, Poznań 2013.
Llosa M.V., Marzenie Celta, Kraków 2011.
Murawski K., Jaźń i sumienie. Filozoficzne zagadnienia rozwoju duchowego człowieka w pracach Carla Gustawa Junga i Antoniego Kępińskiego, Wrocław 1987.
Nawrot O., Sumienie lekarza a prawa człowieka w świetle standardów Rady Europy, „Medycyna Praktyczna” 2014, nr 1.
Nowicki A., Spotkania w rzeczach, Warszawa 1991.
Olszówka M., Prawo do sprzeciwu sumienia farmaceuty, Warszawa 2018.
Orzeszyna K., Klauzula sumienia jako gwarancja realizacji prawa do wolności sumienia, „Medyczna Wokanda” 2017, nr 9.
Pietrzykowski T., Etyczne problemy prawa, Warszawa 2011.
Prusak J., Jaki głos ma głos sumienia i gdzie on się mieści, [w:] Naturalizm prawniczy. Granice, red. J. Stelmach, B. Brożek, Ł. Kurek, Warszawa 2017.
Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, Warszawa 1966.
Słownik języka polskiego, red. M. Szymczak, Warszawa 1981.
Słownik języka polskiego, wyd. M. Orgelbrand, Wilno 1861.
Słownik języka polskiego PWN, oprac. E. Sobol, Warszawa 2008.
Stach R., Sumienie i mózg. O wewnętrznym regulatorze zachowań moralnych, Kraków 2012.
Staniek E., W trosce o sumienie, Kraków 1987.
Suaudeau J., Sprzeciw sumienia lub obowiązek nieposłuszeństwa – jego źródła i zastosowanie w sferze ochrony zdrowia., Warszawa 2017.
Thoreau H.D., O obywatelskim nieposłuszeństwie, Kraków 2017.
Tuora-Schwierskott E., Pojęcie sumienia w doktrynie konstytucjonalistów niemieckich w świetle ochrony prawnej wolności sumienia i religii, „Państwo i Prawo” 2014, z. 8.
Valadier P., Pochwała sumienia, Warszawa 1997.
Zajadło J., Nieposłuszny obywatel RP, Sopot 2018.
Zajadło J., Radbruch, Sopot 2016.
Zoll A., Klauzula sumienia, [w:] Sprzeciw sumienia w praktyce medycznej – aspekty etyczne i prawne, red. P. Stanisz, Lublin 2014.
ŹRÓDŁA INTERNETOWE
Jacek A., Nagórska M., Klauzula sumienia, 2017, www.edukacjaprawnicza.pl/download/EdukacjaPrawnicza21672016-2017.pdf [dostęp: 28.01.2020].
Klauzula sumienia lekarzy z większą szkodą dla pacjentów, 22.07.2019, www.polityka.pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo/1801296,1,klauzula-sumienia-lekarzy-z-wieksza-szkoda-dla-pacjentow.read [dostęp: 16.12.2020].
Pracownik działu rybnego może odmówić zabicia karpia, 14.12.2019, www.rp.pl/Kadry/312119949-Pracownik-dzialu-rybnego-moze-odmowic-zabicia-karpia.html [dostęp: 28.01.2020].
Prusak J., Aleksandrowicz J., Rozmowy o człowieku. Sumienie a superego, www.youtube.com/watch?v=lTHyt4Q1osM [dostęp: 31.01.2020].
Przyborowska K., Klauzula sumienia, 8.10.2010, www.lekarziprawo.pl/klauzula-sumienia [dostęp: 16.12.2019].
Przyborowska K., Klauzula sumienia a prawo pracy, 27.02.2013, www.lekarziprawo.pl/klauzula-sumienia-a-prawo-pracy [dostęp: 16.12.2019].
Trybunał Konstytucyjny wprowadza klauzulę sumienia w usługach, 26.06.2019, www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/1798112,1,trybunal-konstytucyjny-wprowadza-klauzule-sumienia-w-uslugach.read [dostęp: 16.12.2020].
Wybitne Postacie Uniwersytetu #4 – prof. Zygmunt Ziembiński, www.youtube.com/watch?v=bVuEKtu-taQ [dostęp: 17.02.2019].
Zajadło J., Sumienie sędziego, 2018, www.edukacjaprawnicza.pl/download/EdukacjaPrawnicza12017_2018.pdf [dostęp 28.01.2020].
AKTY PRAWNE
Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej z dnia 26 października 2012 r. (Dz.Urz. C 326/02).
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997, nr 78, poz. 483 ze zm.).
Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2 (Dz.U. 1993, nr 61, poz. 284).
Konwencja o Prawach Dziecka, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (Dz.U. 1991, nr 120, poz. 526).
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz.U. 1977, nr 38, poz. 167).
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z dnia 10 grudnia 1948 r.
Ustawa z dnia 21 kwietnia 1936 r. o stosunku Państwa do Muzułmańskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 1936, nr 30, poz. 240).
Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz.U. 2005, nr 231, poz. 1965 z późn. zm.; t.j. Dz.U. 2017, poz. 1153).
Ustawa z dnia 4 lipca 1991 r. o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego (t.j. Dz.U. 2014, poz. 1726).
Ustawa z dnia 13 maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. 2015, poz. 43).
Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (t.j. Dz.U. 2019, poz. 537).
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (t.j. Dz.U. 2019, poz. 1950).
Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (t.j. Dz.U. 2020, poz. 562).
ORZECZNICTWO
Orzeczenie TK z dnia 7 października 2015 r., K 12/14.
Wyrok ETPC z dnia 6 grudnia 1991 r., skarga nr 17089/90.
Wyrok ETPC z dnia 13 grudnia 2001 r., skarga nr 45701/99.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/g.2020.67.2.201-219
Data publikacji: 2021-02-05 15:03:28
Data złożenia artykułu: 2020-05-28 08:48:50
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2021 Piotr S. Śmieja
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.