Wyślij tekst przez e-mail 
Polityka karna w celu „utrzymania władzy”? Kilka uwag na temat republikańskiej polityki karnej w kontekście procesu katylinarczyków
Streszczenie w języku polskim
W artykule autor kwestionuje pogląd, że polityka karna w republikańskim Rzymie była realizowana w celu „utrzymania władzy przez elitę rządzącą”. Władza w republice rzymskiej nie była domeną jednego organu, ale stanowiła raczej sumę uprawnień władczych centralnych organów ustrojowych. Autor dowodzi również, że w refleksji polityczno-prawnej Polibiusza i Cycerona ustrój mieszany republiki rzymskiej wykluczał koncentrację władzy, a tym samym gwarantował uprawnienia władcze nie tylko arystokratycznej elicie rządzącej, ale także ludowi. Z mores, stanowiącymi integralną część ius, związana była polityka rozumiana jako troska o dobro wspólne, troska o interes wspólnoty obywatelskiej jako całości (utilitas rei publicae). Polityka karna również winna być tej utilitas rei publicae podporządkowana. Proces katylinarczyków stanowi egzemplifikację tej zasady. Swoista współzależność polityki karnej i interakcji organów ustrojowych, widoczna zarówno w działaniach konsula Cycerona poprzedzających proces, jak i w samym procesie spiskowców przed senatem, zadecydowała o skuteczności realizowanej wówczas polityki karnej, której efektem była oczekiwana przez obywateli stabilizacja polityczna. Polityka karna, realizowana zgodnie z republikańską konstytucją, nie była zatem prowadzona w celu „utrzymania władzy przez elitę rządzącą”, ale była realizowana w interesie całej wspólnoty politycznej.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Amielańczyk K., Crimina legitima w rzymskim prawie publicznym, Lublin 2013.
Amielańczyk K., Prawo karne i polityka. Czy rzymscy prawodawcy prowadzili ukierunkowaną politykę karną?, [w:] Prawo karne i polityka w państwie rzymskim, red. K. Amielańczyk, A. Dębiński D. Słapek, Lublin 2015.
Appel H., Kilka uwag polemicznych odnośnie do „ostatniej uchwały senatu” (K. Prokop, Modele stanu nadzwyczajnego, Wydawnictwo Temida 2, Białystok 2012), „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 2015, t. 30, nr 3.
Appel H., Kontrowersje wokół „senatus consultum ultimum”. Studium z dziejów późnej republiki rzymskiej, Toruń 2013.
Arena V., Informal Norms, Values, and Social Control in the Roman Participatory Context, [w:] A Companion to Greek Democracy and the Roman Republic, red. D. Hammer, Oxford 2015.
Banach T., Katylina i tabulae novae. Problem powszechnego zadłużenia i utilitas rei publicae w mowach Cycerona, Warszawa 2022.
Banach T., Res publica est res populi. Myśl polityczno-prawna Marka Tulliusza Cycerona, Łódź 2023.
Bauman R.A., Crime and Punishment in Ancient Rome, London–New York 1996.
Bonner R.J., Emergency Government in Rome and Athens, “The Classical Journal” 1922, vol. 18, no. 3.
Brunt P.A., The Fall ofthe Roman Republic and Related Essays, Oxford 1988.
Canfora L., Catilina. Una rivoluzione mancata, Bari–Roma 2023.
Carney J.T., Catiline. The Rebel of the Roman Republic: The Life and Conspiracy of Lucius Sergius Catilina, Yorkshire–Philadelphia 2023.
Chmiel A., Proces katylinarczyków jako przykład rzymskiego „procesu politycznego”, [w:] Prawo karne i polityka w państwie rzymskim, red. K. Amielańczyk, A. Dębiński D. Słapek, Lublin 2015.
Czech-Jezierska B., The Class-Based Approach to Roman Criminal Law, „Studia Iuridica Lublinensia” 2021, vol. XXX, 1.
Dunkle J.R., The Greek tyrant and Roman political invective of the Late Republic, “Transactions & Proceedings of the American Philological Association” 1967, vol. 98.
Gotter U., Cultural differences and cross-cultural contact: Greek and Roman concepts of power, “Harvard Studies in Classical Philology” 2008, vol. 104.
Habicht Ch., Cicero the Politician, Baltimore–London 1990.
Hammer D., Roman Political Thought. From Cicero to Augustine, Cambridge 2014.
Jehne M., Methods, Models, and Historiography, [w:] A Companion to the Roman Republic, red. N. Rosenstein , R. Morstein-Marx, Oxford 2006.
Jurewicz A., Sajkowski R., Sitek B., Szczerbowski J., Świętoń A., Rzymskie prawo publiczne. Wybrane zagadnienia, Olsztyn 2016.
Kelly J.M., A Short History of Western Legal Theory, Oxford 1992.
Kowalski H., Prawne i filozoficzne aspekty kary śmierci w procesie Katylinarczyków, [w:] Kara śmierci w starożytnym Rzymie, red. H. Kowalski, M. Kuryłowicz, Lublin 1996.
Krajewski K., O wpływie ustawodawstwa karnego na politykę karną, „Archiwum Kryminologii” 2019, t. XLI, nr 2.
Kuryłowicz M., s.v. aquae et ignis interdictio, [w:] Leksykon rzymskiego prawa karnego, red. M. Jońca, Warszawa 2022.
Kuryłowicz M., s.v. mos maiorum, [w:] Leksykon rzymskiego prawa karnego, red. M. Jońca, Warszawa 2022.
Kuryłowicz M., Prawo i obyczaje w starożytnym Rzymie, Lublin 2020.
Kuryłowicz M., Wprowadzenie, [w:] Crimina et mores. Prawo karne i obyczaje w starożytnym Rzymie, red. M. Kuryłowicz, Lublin 2001.
Lintott A., Cicero as Evidence: A Historian’s Companion, Oxford 2008.
Litewski W., Rzymski proces karny, Kraków 2003.
López Barja de Quiroga P., Cicero: bellum iustum and the enemy criminal law, [w:] Philosophical Foundations of International Criminal Law: Correlating Thinkers, red. M. Bergsmo, E.J. Buis, Brussels 2018.
Łoposzko T., Trybunat Publiusza Klodiusza, Warszawa 1974.
Mącior W., Negatywny wpływ marksizmu na polską naukę prawa karnego, „Palestra” 1990, 34(8–9).
Millar F., The Political Character of the Classical Roman Republic, 200–151 B.C., “The Journal of Roman Studies”1984, vol. 74.
Mitchell T.N., Cicero: The Senior Statesman, New Haven–London 1991.
Nippel W., Policing Rome, “The Journal of Roman Studies” 1984, vol. 74.
Odahl C.M., Cicero and the Catilinarian Conspiracy, New York–London 2010.
Pina Polo F., SPQR: Institutions and Popular Participation in the Roman Republic, [w:] The Oxford Handbook of Roman Law and Society, red. P.J. du Plessis, C. Ando, K. Tuori, Oxford 2016.
Robb M.A., Beyond Populares and Optimates. Political Language in the Late Republic, Stuttgart 2010.
Sejdler G.L., Myśl polityczna starożytności, Kraków 1956.
Shotter D., The Fall of the Roman Republic, London–New York 1994.
Sitek B., Senatus consultum ultimum. Ochrona interesu państwa w sytuacji wewnętrznego zagrożenia na przykładzie procesu Katyliny, „Teka Kom. Praw. – OL PAN” 2018, vol. XI, no. 1.
Stabryła S., Terroryści znad Tybru, Kęty 2006.
Straumann B., Crisis and Constitutionalism: Roman Political Thought from the Fall of the Republic to the Age of Revolution, Oxford 2016.
Świrgoń-Skok R., Pięta-Szawara A., Senatus Consultum Ultimum – State of Emergency in Ancient Rome, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2021, nr 6.
Tarwacka A., Harmonia czy dysharmonia? Zaburzenia równowagi ustrojowej jako przyczyna upadku republikańskiego Rzymu [w:] Paralele Rzym republikański a UE. Ustrój w okresie rozkwitu czy kryzysu?, red. A. Tarwacka, Warszawa 2018.
Tulejski T., Banach T., Republika Rzymska i Wielka Brytania – kilka uwag na temat konstytucji niepisanej, Łódź 2022.
Yakobson A., The Popular Power in the Roman Republic, [w:] A Companion to the Roman Republic, red. N. Rosenstein, R. Morstein-Marx, Oxford 2006.
Zajadło J., Minima Iuridica. Refleksje o pewnych (nie)oczywistościach prawniczych, Sopot 2019.
Zarecki J., Cicero’s Definition of ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ , „Arethusa” 2009, nr 42.3.
Zarecki J., Cicero’s Ideal Statesman, London 2014.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/g.2024.71.3.165-180
Data publikacji: 2024-12-09 22:20:02
Data złożenia artykułu: 2024-03-26 11:06:56
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2024 Tomasz Banach
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.