Rural Child in the Polish Educational Discourse during the Interwar Period or about Less Known Roots of Regionalism at School

Anna Mlekodaj

About The Author

Anna Mlekodaj
ORCID iD The Podhale State Higher Vocational School in Nowy Targ. Humanities, Social Sciences and Tourism Institute
Poland

Anna Mlekodaj – doktor habilitowany nauk humanistycznych, prof. Podhalańskiej Państwowej Uczelni Zawodowej w Nowym Targu (PPUZ). Obszar badawczy: literatura i kultura Podtatrza (doktorat: Literackie warianty bajki ludowej w świetle tekstologii folklorystycznej, 2004; habilitacja na podstawie całokształtu dorobku naukowo-dydaktycznego oraz książki Kwietno Pani. O gwarowej poezji Podhala w ujęciu kulturowym, 2016). Zawodowo związana z PPUZ od początku istnienia uczelni. Prowadzi między innymi kurs literatury i kultury regionu Podtatrza. Autorka programu studiów podyplomowych z zakresu dziedzictwa kulturowego Podtatrza oraz programu do edukacji regionalnej pn. „Odkrywamy nasze dziedzictwo”. Zredagowała i wydała szkolne czytanki dla dzieci w gwarach czterech subregionów Podtatrza. Współtwórczyni i kierowniczka Akademii Dziedzictwa działającej przy Fundacji Kultury Tatrzańskiej w Summit, IL. Naukowo zajmuje się literaturą gwarową regionu Podtatrza w ujęciu kulturowym i językoznawczym, a także edukacją regionalną. Prowadzi również działalność wydawniczą w zakresie literackich tekstów gwarowych oraz tekstów związanych z regionem Podtatrza. Autorka monografii poświęconej gwarowej poezji Podhala, kilku antologii poezji i prozy podhalańskiej oraz wielu artykułów naukowych, w większości poświęconych gwarze, kulturze i literaturze Podtatrza w rozmaitych aspektach ich funkcjonowania.

Zawodowo związana z PPWSZ od początku istnienia uczelni. Prowadzi m.in. kurs literatury i kultury regionu Podtatrza. Autorka programu studiów podyplomowych z zakresu dziedzictwa kulturowego Podtatrza, wdrożonego do realizacji roku ak. 2008/2009.

W latach 2008-2012 prorektor do spraw nauki i współpracy Podhalańskiej PWSZ.

Naukowo zajmuje się literaturą gwarową regionu Podtatrza w ujęciu kulturowym i językoznawczym. Autorka monografii poświęconej gwarowej poezji Podhala, kilku znaczących antologii poezji i prozy podhalańskiej, a także ponad 50 artykułów naukowych

w większości poświęconych kulturze i literaturze Podtatrza w rozmaitych aspektach jej funkcjonowania – od tradycyjnego folkloru po internetową manifestację góralskiej kultury.

Ponadto

Opracowała program studiów podyplomowych z zakresu dziedzictwa kulturowego Podtatrza (2008 r.).
Opracowała merytoryczną podstawę do edukacji regionalnej na Podtatrzu, a także wypisy gwarowe dla szkół [z zakresu poezji antologię poezji Podtatrza pt. „Góralskie serce w zielonym, listku pieśni” (2006), w zakresie epiki: ”Góralską czytankę” (2014) oraz „Spiską czytankę” (2016). „Zagórzańską czytankę” (2017) ].
Prowadzi opiekę merytoryczną nad wdrażaniem edukacji regionalnej w podhalańskich szkołach.
Współorganizuje coroczną edycję konkursu „Góralskie cytanie”.
Prowadzi cykliczne warsztaty dla nauczycieli z zakresu pracy z tekstem gwarowym
w szkole (stała współpraca z gminą Czarny Dunajec, a także Bukowina Tatrzańska)
Aktywnie włącza się w życie regionu, prowadząc z zakresu gwary i literatury Podtatrza warsztaty dla instruktorów zespołów, animatorów kultury regionalnej oraz nauczycieli.
Współpracuje z organizacjami polonijnymi w USA (ZPPA oraz Fundacją Kultury Tatrzańskiej) w zakresie edukacji regionalnej dzieci podhalańskich emigrantów; współpracuje z Fundacją Kultury Tatrzańskiej w Chicago w zakresie organizacji kursów e-learningu z zakresu dziedzictwa kulturowego Podtatrza.
Uczestniczyła w pracach komitetów merytorycznych wielu konferencji naukowych, m.in.
1. Źródła kultury regionu Małopolski – Podtatrze, 2013, PPWSZ, Nowy Targ – członek komitetu organizacyjnego.
2. Władysław Orkan czytany dzisiaj, 2002, PPWSZ, Akademia Pedagogiczna w Krakowie, członek komitetu organizacyjnego
3. Mówiona, szeptana, śpiewana – o literaturze bez liter w setną rocznicę urodzin Sabały, 2009, PPWSZ, Zakopane, przewodnicząca komitetu organizacyjnego.
4. Mity i rzeczywistość zbójnictwa na pograniczu polsko-słowackim w historii, literaturze i kulturze, 2006, PPWSZ, UJ, Kraków - Bukowina Tatrzańska, członek komitetu organizacyjnego.
5. Maryja w wierze Kościoła i życiu narodu, 2012, PPWSZ, UPJPII, Ludźmierz-Nowy Targ – członek komitetu organizacyjnego.
6. Góry i góralszczyzna w dziejach i kulturze pogranicza polsko-słowackiego, 2004, PPWSZ, UJ, Kraków- Nowy Targ - Bukowina Tatrzańska, członek komitetu organizacyjnego.
7. Augustyn Suski – Naczelnik Konfederacji Tatrzańskiej, poeta, patriota, ludowiec, 2008, PPWSZ, Szaflary, członek komitetu organizacyjnego.
8. „Kurs na słońce – tak trzymać” Sesja naukowa w 70. Rocznicę śmierci gen. Mariusza Zaruskiego, 2011, PPWSZ, członek komitetu organizacyjnego
Uczestniczyła w wielu projektach badawczych, m.in.:
1. Projekt pt. „Góry i góralszczyzna w dziejach i kulturze pogranicza polsko-słowackiego (Podhale, Spisz, Orawa, Gorce, Pieniny) realizowany w ramach Programu Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG IIIA Polska – Republika Słowacka 2004-2006 – członek komitetu organizacyjnego, wykonawca.
2. Projekt pt. „Mity i rzeczywistość zbójnictwa na pograniczu polsko-słowackim
  w historii, literaturze i kulturze” realizowany w ramach działania 2.3. Programu IW INTERREG III A Polska-Republika Słowacka 2004-2006 – członek komitetu organizacyjnego, wykonawca.
3. Projekt pt. „Spotkanie siedmiu kultur pogranicza polsko-słowackiego „Od Ladislava Mednyanszkeho do Jana Kantego Pawluśkiewicza” realizowany w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska – Republika Słowacka 2007-2013. Oś priorytetowa II. Rozwój społeczno-gospodarczy. Temat 2. Ochrona dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego – wykonawca.
4. The International Storytelling Workshop (USA, Polska, Francja, Włochy, Kenia) Łeba 2011 – wykonawca
Referaty wygłoszone na międzynarodowych konferencjach naukowych:
1. 2016, Kulturowe funkcje narracji gwarowych na przykładzie dawnych i współczesnych gadek podhalańskich, „Język w regionie, region w języku” Międzynarodowa Konferencja Naukowa UAM Poznań
2. 2016, O potrzebie edukacji regionalnej w szkole, II Kongres Regionów, UJ, Małopolskie Centrum Kultury „Sokół” Nowy Sącz.
3. 2016, Gwara w szkole, „Dialog Pokoleń” - Międzynarodowa Konferencja Naukowa, Uniwersytet Warszawski.
4. 2015, Women in the Tatra Mountains in Central Europe, The Fourth International Conference Women in the Mountains, Utah Valley University, Orem Ut, USA.
5. 2014, Local Food Product and the Ethno-Future: The Online Case of Polish Mountaineers’ Regional Cheese ‘Oscypek’, Food on the Internet, SIEF 20th International Ethnological Food Research Conference, University of Dublin, Irlandia – Uniwerystet Łódzki, Polska.
6. 2013, „Gwarom sie nie ino godo”. O literackim potencjale gwary podhalańskiej, Gwara i tekst, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
7. 2009, Dyskurs jako kategoria genologiczna, Teoria literatury w świetle językoznawstwa, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń.
8. 2007, Swoi i obcy w tekstach pamiętników górali podhalańskich, Międzynarodowa konferencja w ramach projektu: Spotkanie siedmiu kultur „Od Ladislava Mednyánszkého do Jana Kantego Pawluśkiewicza”, Euroregion „TATRY”, Nowy Targ.
9. 2006, Motyw zbójnika w poezji Podhala po 1945 roku, Mity
  i rzeczywistość zbójnictwa na pograniczu polsko-słowackim, PPWSZ Nowy Targ.
10. 2004, Gwara podhalańska jako tworzywo poezji, Góry i góralszczyzna w dziejach i kulturze pogranicza polsko-słowackiego (Podhale, Spisz, Orawa, Gorce, Pieniny), PPWSZ, Nowy Targ-Kraków-Bukowina Tatrzańska.
Opracowania poezji i prozy podhalańskich twórców, tworzących w gwarze, m.in.:
1. Franciszek Łojas-Kośla, Umiłowanie, Poronin 2005.
2. Andrzej Rusnak, Poezja. Zaśpiywoj bućku w dolinie, Bukowina Tatrzańska 2008
3. Franciszek Sikoń, Coby nie zabocyć, Rabka Zdrój 2011.
4. Jan Bobak, Paweł Kluś. Mój olcański dziadek, Rabka Zdrój 2014.
5. Józef Bafia, Nie domy sie, Nowy Targ, 2009.
6. Józef Pitoń, Drzewiej i dziś, Rabka Zdrój 2010.
7. Józef Pitoń, W niebie i na ziymi, Rabka Zdrój 2013.
8. Józef Pitorak, Józef Koszarek, Franciszek Sztokfisz, Bukowiańskie nuty, Bukowina Tatrzańska 2005.
9. Ludwina Jarząbek, Ukwalowania o zyciu i świecie, Rabka Zdrój 2011.
10. Ludwina Jarząbek, Worce zbacować…, Rabka Zdrój 2015.
11. Maria Stoch, W cieniu Giewontu, Poronin 2008.
12. Roman Dzioboń, Ty ino idź, Rabka Zdrój 2014.
13. Stanisław Nędza-Kubiniec, Powrót, Rabka Zdrój 2016.
14. Stanisława Szewczyk, Wierse i zabawy lo dzieci, Rabka Zdrój 2012.
15. Wanda Szado-Kudasikowa, Szuflada pełna wierszy, Nowy Targ 2009,
16. Z. Mieszczak, Miyości ty moja,Rabka zdrój 2012.
17. Zbigniew Długosz, Ze serca scyrego, Rabka Zdrój 2012.
Redakcja i współredakcja tomów opracowań naukowych
1. M. Madejowa, W. Kudyba, A. Mlekodaj, 2003, Orkan czytany dzisiaj, PPWSZ, Nowy Targ, mój wkład polegał na redakcji artykułów z części „Językowy obraz świata” (25% całości).
2. A. Mlekodaj, 2004, Edukacja regionalna na Podtatrzu. Ścieżki i manowce, PPWSZ, Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Krakowskiej, Nowy Targ.
3. M. Madejowa, A. Mlekodaj, K. Sikora (red.), 2005, Góry i góralszczyzna w dziejach i kulturze pogranicza polsko-słowackiego (Podhale, Spisz, Orawa, Gorce). Literatura
  i język, PPWSZ, Nowy Targ, Mój wkład polegał na redakcji artykułów z części językowej (30% całości).
4. M. Madejowa, A. Mlekodaj. M. Rak (red.), 2007, Mity i rzeczywistość zbójnictwa na pograniczu polsko-słowackim w historii, literaturze i kulturze, PPWSZ, Nowy Targ, Mój wkład polegał na redakcji 50 % artykułów
5. A. Mlekodaj (red.), 2008, Augustyn Suski – Naczelnik Konfederacji Tatrzańskiej, poeta, patriota, ludowiec, PPWSZ, Nowy Targ.
6. P. Dobrzyński, A. Mlekodaj (red.), 2013, Maryja w wierze Kościoła i życiu narodu, Wydawnictwo Sanktuarium NMP w Ludźmierzu, Mój wkład polegał na redakcji artykułów innych niż teologiczne ( 50 % całości).
Wykaz publikacji naukowych
1. A. Mlekodaj, 2016, O pewnym aspekcie pogranicza i jego konsekwencjach, [w:] Kulturowe wymiary pogranicza, red. B. Lewandowska, Zakopane.
2. A. Mlekodaj, Women in the Tatra Mountains of Central Europe, http://www.womenofthemountains.org/images/2015/WOM15-wesja.pdf
3. A. Mlekodaj, 2015, Władysława Orkana sąd nad góralami, [w:] B. Faron (red.) Władysław orkan piewca Gorców i Podhala, Kraków.
4. A. Mlekodaj, 2015, Kwietno Pani. O gwarowej poezji Podhala w ujęciu kulturowym, (rec. prof. dr hab. Jadwiga Kowalikowa), Wydawnictwo „Zachylina”, Rabka Zdrój.
5. A. Mlekodaj, 2015, O rozwoju i funkcji prasy regionalnej w XX wieku – na przykładzie Podhala, [w:] M. Kaczmarek, M. Boczkowska (red.), Media i dziennikarstwo w XX wieku. Studia i szkice, Oficyna Wydawnicza „Humanitas”, Sosnowiec, s. 91-103.
6. A. Mlekodaj, 2015, A Local Food Product and the Ethno-Future: The Online Case of Polish Mountaineers’ Regional Cheese «Oscypek», [w:] V. Krawczyk-Wasilewska, V. P. Lysaght, Food and the Internet, wyd. Peter Lang, Frankfurt am Main, s. 133-139.
7. A. Mlekodaj, 2014, O literackim wariancie gwary podhalańskiej, [w:] M. Rak, K. Sikora, Badania dialektologiczne. Stan, perspektywy, metodologia, „Biblioteka LingVariów” t. 17, Księgarnia Akademicka, Kraków, s.181-189.
8. A. Mlekodaj, 2014, O góralskim humorze, „Zeszyty Wiejskie”, z. XIX, s. 249-262.
9. A. Mlekodaj, 2014, Góralski humor ks. profesora Józefa Tischnera,[w:] E. Dunaj, I. Morawska, M. Latoch-Zielińska (red.), Humor w kulturze i edukacji, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s.73-80.
10. A. Mlekodaj, 2013, Obraz Matki Bożej Ludźmierskiej w poezji Podhala, [w:] P. Dobrzyński, A. Mlekodaj (red.) Maryja w wierze Kościoła i życiu narodu, Wydawnictwo Sanktuarium NMP w Ludźmierzu, s. 127-136.
11. A. Mlekodaj, 2013, Analiza gatunków i rejestrów dyskursu dziennikarskiego na przykładzie regionalnego portalu informacyjnego www.Podhale24.pl, [w:] M. Kaczmarczyk, D. Rott (red.), Problemy konwergencji mediów, Oficyna Wydawnicza „Humanitas”, Wydawnictwo VERBUM, Sosnowiec – Praga, s.111-118.
12. A. Mlekodaj, 2012, Skąd się biorą opowieści? (Wstęp), [w:] K. Kudłaciak (red.) Bukowiańskie godki, Bukowiańskie Centrum Kultury „Dom Ludowy”, Bukowina Tatrzańska, s. 5-12.
13. A. Mlekodaj, 2012, Augustyn Suski jakim poetą był? Krótki szkic o ludowości
  w poezji, [w:] J. Szlęk (red.), Augustyn Suski. Utwory zebrane. Wiersze, gawędy, listy, publicystyka, wyd. Gmina Szaflary, s.133-136.
14. A. Mlekodaj, 2011, Odrodzenie czy moda? O kulturze góralskiej kiedyś i dziś, [w:] B. Lewandowska, S. Trebunia-Staszel (red.), Przekaz tradycji ludowych we współczesnej kulturze, wyd. Biuro Promocji Zakopanego, Zakopane, s.89-96.
15. A. Mlekodaj, 2011, O języku, stylu i gatunku „Listów ze wsi” Władysława Orkana, [w:] B. Faron (red.), Wokół Władysława Orkana, Wydawnictwo „ABATON” Kraków, s. 185-195.
16. A. Mlekodaj, 2011, O góralskiej kobiecie, [w:] Ludwina Jarząbek, Ukwalowanie o zyciu i świecie, Wydawnictwo „Zachylina”, Rabka Zdrój, s. 85-93.
17. A. Mlekodaj, 2011, Gawęda, felieton, opowiadanie? – dylematy genologiczne na pograniczu dyskursów [w:] K. Wolny-Zmorzyński, W. Furman, J. Snopek (red.), Mistrzowie literatury czy dziennikarstwa?, Wydawnictwo „POLTEXT”, Warszawa, s.85-96.
18. A. Mlekodaj, 2010, Felieton w ujęciu tradycyjnym oraz w e-modyfikacjach, [w:] K. Wolny-Zmorzyński, W. Furman (red.), Internetowa gatunki dziennikarskie, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa, s. 87-98.
19. A. Mlekodaj, 2010, Dyskurs dziennikarski w wymiarze lokalnym na przykładzie „Tygodnika Podhalańskiego”, [w:] K. Wolny-Zmorzyński, W. Furman, B. Nierenberg, J. Marszałek-Kawa (red.), Radio i gazety. Transformacja polskich mediów regionalnych po 1989 roku, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń, s.206-215.
20. A. Mlekodaj, 2009, Tematyka patriotyczna w literaturze regionu Podtatrza (do 1939 roku), [w:] R. Kowalski (red.), Górale w walce o niepodległość Polski, ZG Związku Podhalan, PTH oddz. Nowy Targ, s. 76-85.
21. A. Mlekodaj, 2009, Piotr Borowy – orawski retor, „Rocznik Orawski”, t. VIII - IX, s. 31-40.
22. A. Mlekodaj, 2009, Na co poezji gwara?, „Na Spiszu”, Pismo Związku Polskiego Spisza, nr 1-2 (44-45), s. 44-45.
23. A. Mlekodaj, 2009, Dekonstrukcja i konstrukcja tekstu jako metody kształcenia umiejętności pisania (na przykładzie streszczenia tekstu naukowego), [w:] G. Tomaszewska, B. Kapela-Bagińska, Z. Pomirska (red.), Jestem - więc piszę. Między rzemiosłem a wyobraźnią, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, s. 89-105.
24. A. Mlekodaj, 2008, W przestrzeni góralskiego słowa. Studium o gwarze jako mowie, „Wierchy”, t.113, s. 23-35.
25. A. Mlekodaj, 2008, Śpiew w mowie ojców. O poezji gwarowej Augustyna Suskiego, [w:] A. Mlekodaj (red.), Augustyn Suski – Naczelnik Konfederacji Tatrzańskiej, poeta, patriota, ludowiec, PPWSZ, Nowy Targ, s. 38-44
26. A. Mlekodaj, 2008, Regionalizm a literatura podhalańska, „Podhalanin” dodatek z okazji seminarium naukowego zorganizowanego przez Związek Podhalan
  z okazji 80-lecia powstania Związku Podhalan w Polsce, nr 2 (23), s.2-9.
27. A. Mlekodaj, 2008, Niezwykły epizod w życiu Zofii Solarzowej, „Polski Uniwersytet Ludowy” z. 1/76, s. 103-109.
28. A. Mlekodaj, 2008, Między Gombrowiczem a Wańkowiczem – o narracji i stylu „Cesarza” R. Kapuścińskiego, [w:] K. Wolny-Zmorzyński, W. Piątkowska-Stepniak, B. Nierenberg, W. Furman (red.), Ryszard Kapuściński. Portret dziennikarza i myśliciela, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, s. 255-262.
29. A. Mlekodaj, 2008, Fizyczne i mentalne podróże górali w „Opowiadaniach
  z Podhala” Wojciecha Brzegi, [w:] Podróż i literatura 1864-1914, red. E. Ihnatowicz, Wydział Polonistyki UW, Warszawa, s.417-424.
30. A. Mlekodaj, 2007, Swoi i obcy w tekstach pamiętników górali podhalańskich, Spotkanie siedmiu kultur „Od Ladislava Mednyánszkého do Jana Kantego Pawluśkiewicza”. Pogranicze polsko-słowackie, „Rocznik Euroregionu Tatry”, wyd. specjalne, Nowy Targ, s. 184-192 (tamże także tłumaczenie słowackie Svoji a cudzí v textoch pamätníkov podhalianskych Goralov Nowy Targ 2007, s 184-192).
31. A. Mlekodaj, 2007, Motyw zbójnika w regionalnej poezji Podhala po 1945 roku, [w:] M. Madejowa, A. Mlekodaj, M. Rak (red.), Mity i rzeczywistość zbójnictwa na pograniczu polsko-słowackim w historii, literaturze i kulturze, PPWSZ, Nowy Targ, s.131-138, (tekst tłumaczony na język słowacki: Motiv zbojnika v poezji regionu Podhalia po roku 1945, [w:] Mýty a skutočnosť zbojníctva na poľskoslovenskom pohraničí v dejinách, literatúre a kultúre, Nowy Targ 2007, s. 131-138).
32. A. Mlekodaj, B. Zgama, 2006, Jak przygotować nauczyciela polonistę do realizacji programu – dziedzictwo kulturowe w regionie? (na przykładzie regionu Podtatrza), [w:] T. Gumuła, T. Dyrda (red.), Kształcenie kandydatów na nauczycieli – teoria – praktyka, Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, Kielce, s. 475-483. Mój wkład w powstanie tej pracy polegał na opracowaniu teoretycznego aspektu przygotowania polonisty do realizacji edukacji regionalnej na Podtatrzu. Mój udział procentowy szacuję na 50%.
33. A. Mlekodaj, 2005, Gwara podhalańska jako język poezji, [w:] M. Madejowa, A. Mlekodaj, K. Sikora (red.), Góry i góralszczyzna w dziejach i kulturze pogranicza polsko-słowackiego (Podhale, Spisz, Orawa, Gorce). Literatura i język, PPWSZ, Nowy Targ, s. 251-258.
34. A. Mlekodaj, 2005, Język i literatura Podtatrza jako źródło inspiracji nauczycieli realizujących program – dziedzictwo kulturowe w regionie, [w:] A. Pawlikowska-Wójcicka (red.), Edukacja regionalna. Podtatrze, Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli, Kraków, s.26-46.
35. A. Mlekodaj, 2004, Gatunkowe wyznaczniki gawędy podhalańskiej, [w:] A. Mlekodaj (red.), Edukacja regionalna na Podtatrzu. Ścieżki i manowce, Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa (PPWSZ), Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Krakowskiej, Nowy Targ s. 251-258.
36. A. Mlekodaj, 2003, Językowy obraz rodziny w opowiadaniach Władysława Orkana, [w:] M. Madejowa, W. Kudyba, A. Mlekodaj, (red.), Orkan czytany dzisiaj, PPWSZ, Nowy Targ, s.50-65.
37. A. Mlekodaj, 2001, O malarskości prozy Małgorzaty Musierowicz, „Polonistyka”, nr 9, s. 558-562.