Język a kultura w programie etnolingwistyki kognitywnej Jerzego Bartmińskiego. Między Sapirem a Malinowskim

Przemysław Łozowski

Streszczenie w języku polskim


W artykule stawiamy pytanie o charakter i kierunek relacji między języ­kiem a kulturą w etnolingwistyce kognitywnej Jerzego Bartmińskiego. Naszą argumentację osadzamy w kontekście trzech pozytywnych sposobów wiązania języka i kultury: (i) wpływ obustronny (symetria), (ii) jednostronny wpływ języka na kulturę (dominacja językowa) oraz (iii) jednostronny wpływ kultury na język (dominacja kulturowa). Stwierdzamy, że z tych trzech idealizacji do metodologii Jerzego Bartmińskiego odnoszą się głównie dwie ostatnie możliwo­ści, z których pierwszą identyfikujemy z Sapirem (kultura jest komponentem języka), a drugi z Malinowskim (język jest aspektem kultury). Bartmiński rela­cję język–kultura nazwał „paradoksem wzajemnego uzależnienia”. Ostatecznie uważamy, że problem kierunku związków językowo-kulturowych upraszcza się wprawdzie w momencie przyjęcia koncepcji homo loquens, niemniej widzimy konieczność dalszych pogłębionych badań tego problemu.

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


ACE – Bartmiński Jerzy, 2009, Aspects of Cognitive Ethnolinguistics, London and Oakville, CT: Equinox.

Bartmiński Jerzy, 2001, Język w kontekście kultury, [w:] Współczesny język polski, red. Jerzy Bartmiński, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 13–22.

Bartmiński Jerzy, 1992, Nikita Iljicz Tołstoj i program etnolingwistyki historycznej, „Et­nolingwistyka”, t. 5, s. 7–13.

Bloomfield Morton Wilfred, Newmark Leonard, 1962, A Linguistic Introduction to the History of English, New York: Alfred A. Knopf.

Boas Franz, 1911, Handbook of American Indian Languages, part 1, Bureau of American Ethnology, Bulletin 40, Washington, DC: Government Printing Office.

Breal Michel, 1897, Essai de semantique: science des significations, Paris: Hachette.

Geeraerts Dirk, 2010, Theories of Lexical Semantics, Oxford: Oxford University Press.

Hymes Dell H., 1983, Linguistic method in ethnography: its developments in the Uni­ted States, [w:] Essays in the History of Linguistic Anthropology, Amster­dam/Philadelphia: John Benjamins, s. 135–244.

Kiklewicz Aleksander, 2011, Edward Sapir kontra lingwistyka kulturowa. O granicach metody antropologicznej w językoznawstwie, [w:] Tekst jako kultura. Kultura jako tekst, red. Zoja Nowożenowa, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdań­skiego, s. 255–265.

Langacker Ronald W., 2009, Gramatyka kognitywna. Wprowadzenie, Kraków: Universitas.

Langacker Ronald W., 2010, Investigations in Cognitive Grammar, Amsterdam: Mouton de Gruyter.

Lucy John A., 1992, Grammatical Categories and Cognition: a Case Study of the Lingu­istic Relativity Hypothesis, Cambridge: Cambridge University Press.

Lucy John A., 2004, Language, Culture, and Mind in Comparative Perspective, [w:] Lan­guage, Culture, and Mind, eds. Michel Achard, Suzanne Kemmer, Stanford: CSLI Publications, s. 1–22.

Łozowski Przemysław, 2012, Homo loquens w języku i kulturze, czyli skąd się biorą wartości?, [w:] Tradycja dla współczesności. Ciągłość i zmiana, t. 6, Pamięć jako kategoria rzeczywistości kulturowej, red. Jan Adamowski, Marta Wójcicka, Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Łozowski Przemysław, 2013, Language vis-a-vis culture in Jerzy Bartmiński’s cognitive ethnolinguistics, [w:] The Linguistic Worldview: Ethnolinguistics, Cognition and Culture, eds. Adam Głaz, James Danaher, Przemysław Łozowski, London: Versita, s. 332–351.

Łozowski Przemysław, [w druku], W poszukiwaniu ontologicznego statusu JOS-u: języ­kowy obraz świata czy językowy obraz kultury i doświadczenia?, [w:] Wartości w językowo-kulturowym obrazie świata Słowian i ich sąsiadów, t. 3, Problemy eksplikowania pojęć, red. Iwona Bielińska-Gardziel, Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, Joanna Szadura, Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Malinowski Bronislaw,1920, Classificatory particles in the language of Kiriwina,„Bulletin of the School of Oriental Studies”, vol. 1, part 4, s. 33–78.

Malinowski Bronislaw, 1922, Argonauts of the Western Pacific, London: Routledge & Kegan Paul.

Malinowski Bronislaw, 1923, The problem of meaning in primitive languages, [w:] C. K. Ogden, I. A. Richards, The Meaning of Meaning, Supplement I, London: Kegan Paul, s. 296–336.

Malinowski Bronislaw, 1926, Anthropology, [w:] Encyclopedia Britannica, 13th edition, Sup., vol. 1, Benton, s. 131–140.

Malinowski Bronislaw, 1931, Culture, [w:] Encyclopedia of the Social Sciences, vol. 4, Macmillan, s. 621–646.

Narrog Heiko, 2010, (Inter)subjectification in the domain of modality and mood – Con­cepts and cross-linguistic realities, [w:] Subjectification, Intersubjectification and Grammaticalization, eds. Kristin Davidse, Lieven Vandelanote, and Hubert Cuyckens, Berlin: De Gruyter Mouton, s. 385–429.

Richards A. I., 1957, The concept of culture in Malinowski’s work, [w:] Man and Culture – an Evaluation of the Work of Bronislaw Malinowski, ed. J. R. Firth, London: Routledge & Kegan Paul.

Sapir Edward, 1921, Language: An Introduction to the Study of Speech, New York: Harcourt, Brace.

Sapir Edward, 1929, The status of linguistics as a science, „Language”, 5, s. 207–214.

Sapir Edward, 1970 [1933], Language, [w:] English Linguistics. An Introductory Reader, eds. Harold Hungerford, Jay L. Robinson, and James Sledd, Glenview: Scott, Foresman and Company, s. 15–38.

Saussure Ferdinand de, 1991, Kurs językoznawstwa ogólnego, tłum. Krystyna Kasprzyk, Warszawa.

Tołstoj Nikita, 1992 [1990], Język a kultura (niektóre zagadnienia słowiańskiej etnolingwistyki), „Etnolingwistyka”, t. 5, s. 15–25.

Whorf Benjamin L., 1936, The punctual and segmentative aspects of verbs in Hopi, „Language”, 12, s. 127–131.

Vermeulen Jeroen, 2009, Edward Sapir, [w:] Culture and Language Use, eds. Günter Senft, Jan-Ola Ostman, and Jef Verschueren, Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins.

Whorf Benjamin L., 1940, Science and linguistics, „Technology Review”, 42, s. 229–248.

Witherspoon Gary, 1977, Language and Art in the Navajo Universe, Ann Arbor: University of Michigan Press.

Wierzbicka Anna, 2007, Słowa klucze. Różne języki – różne kultury, tłum. Izabela Dunaj-Nowosielska, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Zinken Jörg, 2009, The Ethnolinguistic School of Lublin and Anglo-American cognitive linguistics, [w:] Jerzy Bartminski, Aspects of Cognitive Ethnolinguistics, London and Oakville, CT: Equinox, s. 1–5.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2014.26.155
Data publikacji: 2015-05-19 12:22:48
Data złożenia artykułu: 2015-04-18 11:43:16


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1268
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 1022

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2015 Etnolingwistyka. Problemy języka i kultury

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.