Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail Polski HONOR w świetle danych słownikowych
Streszczenie w języku polskim
Przedmiotem rozważań autorki jest rozumienie honoru w słownikach języka polskiego – dawnych i współczesnych – traktowanych komplementarnie. Rekonstrukcja zmierza do zbudowania „definicji kognitywnej”, a więc do ujęcia całego bogactwa znaczeniowego słowa i do wyznaczenia mu miejsca w polu leksykalnosemantycznym oraz w sieci relacji konceptualnych. Na tę sieć składają się między innymi: synonimy, opposita, kolekcje i kompleksy, utarte kolokacje.
Honor ma wpisaną w swoją semantykę ‘uczciwość’, która jest najdobitniej utrwalona w etymologii słowa (honor znaczył pierwotnie tyle, co ‘uczciwość’). W polszczyźnie XVII–XIX w. kojarzony był z nieposzlakowaną opinią i oznaczał ‘cześć; dobre imię’. W słownikach dwudziestowiecznych jako podstawowe znaczenie honoru notowana jest ‘godność osobista’, a nierozerwalny związek honoru z godnością jest utrwalony w synonimach oraz derywatach słowotwórczych. Z honorem łączona jest słowność, wierność danemu słowu, dobre wychowanie, okazywanie grzeczności i gościnność. Słowniki poświadczają związek pojęcia honoru z osobami płci męskiej i wykonywaniem jakiegoś zawodu (honor zawodowy; honor górnika), honor w znaczeniu ‘czci’ przypisany jest także kobietom.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Bartmiński Jerzy, 1988, Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji słowa, [w:] Konotacja, red. Jerzy Bartmiński, Lublin, s. 169--183. [Bartmiński Jerzy, 2007, Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji, [w:] Bartmiński Jerzy, Językowe podstawy obrazu świata, wyd. 2 uzupełnione, Lublin, s. 42--51.]
Bartmiński Jerzy, Żuk Grzegorz, 2009, Pojęcie równości i jego profilowanie we współczesnym języku polskim, „Etnolingwistyka” 21, s. 47--67.
Brzozowska Małgorzata (oprac.), 2006, Honor, [w:] Język – wartości – polityka. Zmiany rozumienia nazw wartości w okresie transformacji ustrojowej w Polsce. Raport z badań empirycznych, red. J. Bartmiński, Lublin, s. 122--126.
Chałasiński Józef, 1968, Kultura i naród. Studia i szkice, Warszawa.
de Lazari Andrzej, Polska pycha, „Rzeczpospolita” 7 X 2004.
ES Glog – Gloger Zygmunt, Encyklopedia staropolska ilustrowana, t. 1--4, Warszawa 1900--1903.
Puzynina Jadwiga, 1999, O honorze w języku i nie tylko, „Więź” 9, s. 40--47.
Słowniki
ESJP Bań – Bańkowski Andrzej, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1--2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.
DSS – Nagórko Alicja, Łaziński Marek, Burkhardt Hanna, Dystynktywny słownik synonimów, Kraków: Universitas, 2004.
ISJP Bań – Inny słownik języka polskiego, red. Mirosław Bańko, t. 1--2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.
PSWP Zgół – Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, red. Halina Zgółkowa, t. 1--50, Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 1994--2005.
PSJP Zgół – Halina Zgółkowa, Podstawowy słownik języka polskiego z zarysem gramatyki polskiej, Poznań: Wydawnictwo Naukowe, 2008.
PSWB Cien – Witold Cienkowski, Praktyczny słownik wyrazów bliskoznacznych, Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, 1993.
SEJP Brück – Brückner Aleksander, Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1993 [wyd. 1: 1927].
SEJP Sław – Sławski Franciszek, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. 1--5 (A--Łżywy), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, 1952--1982.
SFJP Skor – Skorupka Stanisław, Słownik frazeologiczny języka polskiego, wyd. 3, t. 1--2, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1977.
SIJP Arcta – Michał Arct, Słownik ilustrowany języka polskiego, wyd. 3, Warszawa 1929 [wyd. 1: 1916].
SJJChP – Słownik języka Jana Chryzostoma Paska, red. Halina Koneczna, Witold Doroszewski, t. 1--2, Wrocław--Warszawa--Kraków: Ossolineum, 1965--1973.
SJP Dor – Słownik języka polskiego, red. Witold Doroszewski, t. 1--11, Warszawa: PWN, 1958--1969.
SJPPAN – Słownik języka polskiego XVII i 1. połowy XVIII wieku, Polska Akademia Nauk – Instytut Języka Polskiego, Kraków, 1996-- [w opracowaniu] (http://sxvii.pl/index.php?strona=hasloidhasla=4218).
SJP Szym – Słownik języka polskiego, red. Mieczysław Szymczak, t. 1--3, Warszawa: PWN, 1978--1981.
SL – Linde Samuel Bogumił, Słownik języka polskiego, t. 1--6, Warszawa 1807--1814 [wyd. 2: Lwów 1854--1860].
SP Kop – Kopaliński Władysław, Słownik przypomnień, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1992.
SSP Kurz – Słownik synonimów polskich, red. Zofia Kurzowa, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001.
SSiA – Pawlus Marta, Gajewska Beata, Słownik synonimów i antonimów, Bielsko Biała: PPU „Park” Sp. z o.o., 1999.
SW – Karłowicz Jan, Kryński Adam, Niedźwiedzki Władysław, Słownik języka polskiego, t. 1--8, Warszawa [wyd. 1: 1900--1927], wyd. fotooffsetowe: PIW, 1952--1953.
SWil – Słownik języka polskiego wyd. przez Maurycego Orgelbranda, t. 1--2, Wilno 1861.
SWO Sob – Słownik wyrazów obcych, red. Elżbieta Sobol, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.
USJP Dub – Uniwersalny słownik języka polskiego PWN, red. Stanisław Dubisz, t. 1--4, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003.
WSWB Bań – Wielki słownik wyrazów bliskoznacznych PWN, red. Mirosław Bańko, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005.
WSEHJP – Krystyna Długosz-Kurczabowa, Wielki słownik etymologiczno-historyczny języka polskiego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2013.25.23
Data publikacji: 2013-01-05 00:00:00
Data złożenia artykułu: 2015-09-06 23:08:53
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2015 Monika Grzeszczak
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.