Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail O wykładnikach miary w polszczyźnie
Streszczenie w języku polskim
W artykule ukazano, w jaki sposób użytkownicy polszczyzny określają ilość/wielkość obiektów i zjawisk. Stwierdzono, że wykorzystują do tego celu bogaty zasób jednostek miary, które są swoistym wynalazkiem myśli ludzkiej wynikającym z potrzeby wyrażania ilościowych aspektów istnienia świata. W zależności od natury mierzonych bytów, zastosowanych sposobów mierzenia oraz realizowanych potrzeb poznawczych i intencji komunikacyjnych ludzie operują różnymi miarami. Są wśród nich zarówno tzw. konwencjonalne jednostki miary – o ściśle określonej wartości, służące do pomiaru określonej wielkości (np. sekunda do pomiaru czasu), stosowane w komunikacji przede wszystkim profesjonalnej (często międzynarodowej); jak też tzw. niekonwencjonalne jednostki miary – o mało precyzyjnej (z naukowego punktu widzenia) wartości, powszechnie używane do określania różnorodnych parametrów rzeczywistości, np. nazwy części ciała (garść orzechów), nazwy pojemników i opakowań (kubek herbaty, tubka farby), nazwy jednostek materii (główka kapusty, kromka chleba), nazwy części (kawałek mięsa), nazwy zbiorów (góra kamieni). Oba typy jednostek miary stanowią zbiór otwarty – powiększaniu ich zasobów sprzyjają zarówno procesy językowe (np. derywacji semantycznej i słowotwórczej), jak i pozajęzykowej (intensywny rozwój nauki i techniki, który prowadzi do zwiększania stopnia specjalizacji pomiarów).
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Arystoteles, 1990, Dzieła wszystkie, t. 1. Kategorie. Hermeneutyka. Analityki pierwsze. Analityki wtóre. Topiki. O dowodach sofistycznych. Przekłady, wstępy i komentarze Kazimierz Leśniak, Warszawa.
Bartmiński Jerzy, 1993, Styl potoczny, [w:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2. Współczesny język polski, red. Jerzy Bartmiński, Wrocław, s. 113–134 [wyd. 2. jako Współczesny język polski, Lublin 2001].
Bartmiński Jerzy, 2009, Aspects of Cognitive Ethnolinguistics, Londyn (reprinted 2010, wyd. w USA – 2012).
Bednarek Adam, 1994, Leksykalne wykładniki parametryzacji świata. Studium semantyczne, Toruń.
Derwojedowa Magadalena, 2011, Grupy liczebnikowe we współczesnym języku polskim. Zarys opisu zależnościowego, Warszawa.
Grzegorczykowa Renata, 1996, Filozoficzne aspekty kategoryzacji, [w:] Językowa kategoryzacja świata, red. Renata Grzegorczykowa, Anna Pajdzińska, Lublin, s. 11--26.
Grzegorczykowa Renata, Szymanek Bogdan, 1993, Kategorie słowotwórcze w perspektywie kognitywnej, [w:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2. Współczesny język polski, red. Jerzy Bartmiński, Wrocław, s. 459–476 [wyd. 2. jako Współczesny język polski, Lublin 2001].
Handke Kwiryna, 1994, Element „nieokreśloności” w określaniu miar w kolokwialnej polszczyźnie, [w:] Polszczyzna a/i Polacy u schyłku XX wieku. Zbiór studiów, red. Kwiryna Handke, Hanna Dalewska-Greń, Warszawa, s. 163–181.
Jawór Agnieszka, 2010, Antropometryczne nazwy miar w polszczyźnie, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 22, s. 183–193.
Kant Immanuel, 2001, Krytyka czystego rozumu. Z oryginału niemieckiego przełożył oraz wstępem i przypisami opatrzył Roman Ingarden, Kęty.
Kula Witold, 1970, Miary i ludzie, Warszawa.
Langacker Ronald W., 1987, Foundations of Cognitive Grammar, vol. 1. Theoretical Prerequisites, Stanford.
Liczba, ilość, miara, Materiały z konferencji Naukowej w Jadwisinie, 11--13 maja 1972 r., 1973, red. Zuzanna Topolińska, Maciej Grochowski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Moszyński Kazimierz, 1934, Kultura ludowa Słowian. Cz. 2: Kultura duchowa, z. 1, Kraków.
NKJP – Narodowy Korpus Języka Polskiego, http://www.nkjp.uni.lodz.pl. (wyszukiwania 2013–2017).
Nowosad-Bakalarczyk Marta, 2018, Kategoria ilości i jej wykładniki we współczesnej polszczyźnie, Lublin.
Pajdzińska Anna, 1990, Antropocentryzm frazeologii potocznej, „Etnolingwistyka” 3, s. 59–68.
Rzepa Teresa, 1986, Orientacja w miarach rzeczy (cech) i zdarzeń, Poznań.
Schabowska Maria, 1967, Rzeczowniki ilościowe w języku polskim, Wrocław–Warszawa– Kraków.
SJP Sob – Słownik języka polskiego PWN, 2011, red. Elżbieta Sobol, wydanie zmienione i zaktualizowane, Warszawa.
SSiSL – Słownik stereotypów i symboli ludowych, koncepcja całości i redakcja Jerzy Bartmiński, zastępca redaktora Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, t. 1. Kosmos, cz. 1: Niebo, światła niebieskie, ogień, kamienie, Lublin 1996, cz. 2: Ziemia, woda, podziemnie, Lublin 1999, cz. 3: Meteorologia, Lublin 2012, cz. 4: Świat, światło, metale, Lublin 2012, t. 2. Rośliny, cz. 1: Zboża, Lublin 2017, cz. 2: Warzywa, przyprawy, rośliny przemysłowe, Lublin 2018.
Szadura Joanna, 2017, Czas jako kategoria językowo-kulturowa w polszczyźnie, Lublin.
USJP – Uniwersalny słownik języka polskiego, 2003, red. Stanisław Dubisz, t. 1–4, Warszawa.
Wierzbicka Anna, 1987, The Semantics of Quantitative Particles in Polish and in English, [w:] Od kodu do kodu. Prace ofiarowane Profesorowi Olgierdowi Adrianowi Wojtasiewiczowi na 70-lecie jego urodzin, red. Andrzej Bogusławski, Bożena Bojar, Warszawa, s. 175–189.
Wierzbicka Anna, 1988, The Semantics of Grammar (Studies in Language Companion Series 18), Amsterdam/Philadelphia.
Wierzbicka Anna, 1999, Język – umysł – kultura. Wybór prac, red. Jerzy Bartmiński, Warszawa.
Wojtyła-Świerzowska Maria, 1994, Nazwy miar czasu w polszczyźnie, [w:] Polszczyzna a/i Polacy u schyłku XX wieku. Zbiór studiów, red. Kwiryna Handke, Hanna DalewskaGreń, Warszawa, s. 145–162.
WSF – Wielki słownik frazeologiczny PWN z przysłowiami, 2007, oprac. Anna Kłosińska, Elżbieta Sobol, Anna Stankiewicz, Warszawa.
WSJP – Wielki słownik języka polskiego, red. Piotr Żmigrodzki, http://www.wsjp.pl/ (wyszukiwania: 2015--2018).
Zieniukowa Jadwiga, 1992, Problemy morfologii i znaczenia liczebników w językach słowiańskich. Polskie i rosyjskie liczebniki zbiorowe, [w:] Synchroniczne badania porównawcze systemów gramatycznych języków słowiańskich. Zbiór studiów, red. Iryda Grek-Pabisowa, Lew N. Smirnow, Warszawa, s. 83–101.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2019.31.101
Data publikacji: 2019-10-11 20:09:49
Data złożenia artykułu: 2018-10-27 15:24:40
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2019 Marta Nowosad-Bakalarczyk
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.