Wyślij tekst przez e-mail 
Rewizjonizm jako przejaw racjonalizacji myśli socjalistycznej
Streszczenie w języku polskim
U źródeł rewizjonistycznych prób modyfikacji myśli socjalistycznej leżało przekonanie o potrzebie usprawnienia czy też przystosowania marksizmu do zmieniającej się rzeczywistości. Dlatego, spośród wielu możliwych perspektyw badawczych (politycznej, historycznej, doktrynalnej czy prawnej), rewizjonizm może być traktowany także jako przejaw racjonalizacji myśli socjalistycznej. W artykule przedstawiono główne historyczne i doktrynalne aspekty rewizjonizmu marksizmu na przykładzie dorobku przedstawicieli myśli polityczno-prawnej z takich krajów, jak: Polska, Węgry, Czechosłowacja, Jugosławia. Próby racjonalizowania socjalizmu w tych krajach opierały się bowiem na podobnych założeniach ideowych. Postulowano zatem redefinicję relacji tych krajów z ZSRR, demokratyzację życia społecznego i politycznego oraz reformy ekonomiczne mające zapewnić zwiększenie efektywności gospodarek tych krajów. W opracowaniu również wskazano, iż istotą rewizjonizmu było szukanie dróg, aby w ramach oficjalnej marksistowskiej doktryny funkcjonujący na jej podstawach ustrój uczynić bardziej racjonalnym. Odzwierciedleniem tych wysiłków było hasło tworzenia „socjalizmu z ludzką twarzą”.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Akčni Program Komunistické Strany Československa. Přijatý na Plenárním Zasedání Úv KSČ dne 5 dubna 1968, Praha 1968.
Bernstein E., Zasady socyalizmu i zadania socyalnej demokracyi, Lwów 1901.
Bielińska-Kowalewska K., Praxis – filozofia jako myśl rewolucji jugosłowiańskiej, [w:] Filozofia i ruchy społeczne, red. K. Bielińska-Kowalewska, Warszawa 2017.
Bosiacki A., Utopia, władza, prawo. Doktryna i koncepcje prawne „bolszewickiej” Rosji 1917–1921, Warszawa 1999.
Brzechczyn K., Rewizjonizm w Polsce – dziwaczny bękart przemian politycznych 1956 r., „Filo-Sofija” 2016, nr 32.
Bulira W., Zrozumieć świat: sylwetka i twórczość Ágnes Heller, [w:] Á. Heller, Wykłady i seminarium lubelskie, Lublin 2006.
Ceranka P., Klub Petöfiego, „Biuletyn IPN” 2016, nr 10.
Čemu Praxis?, „Praxis. Filozofski dvomjesečnik” 1964, nr 1.
Djilas A., A Biographical Note on the Author, [w:] idem, Fall of the New Class, New York 1998.
Djilas M., Nowa klasa wyzyskiwaczy, Paryż 1958.
Djilas M., The Unperfect Society, London 1969.
Drozdowicz Z., O racjonalności w filozofii starożytnej i odrodzeniowej, Poznań 2008.
Drozdowicz Z., O racjonalności życia społecznego, Poznań 2007.
Dubček A., Od totality k demokracii. Prejavy, članky a rozhovory. Výber 1963–1992, Bratislava 2002.
Dubel L., Geneza i funkcje tzw. teorii „nowej klasy”, „Annales UMCS sectio G (Ius)” 1984, t. 31.
Dubel L., Idea Zmowy Robotniczej w ujęciu J.W. Machajskiego, „Annales UMCS sectio G (Ius)” 1988, t. 35.
Dubel L., Problem biurokracji w tradycji myśli socjalistycznej, Lublin 1988.
Eisler J., Polski rok 1968, Warszawa 2006.
Friszke A., Anatomia buntu. Kuroń, Modzelewski i komandosi, Kraków 2010.
Friszke A., Opozycja polityczna w PRL 1945–1980, Londyn 1994.
Gawin D., Wielki zwrot. Ewolucja lewicy i odrodzenie idei społeczeństwa obywatelskiego 1956–1976, Warszawa 2013.
Gomułka W., Przemówienia. Październik 1956 – wrzesień 1957, Warszawa 1957.
Gronow J., On the Formation of Marxism. Karl Kautsky’s Theory of Capitalism, the Marxism of the Second International and Karl Marx’s Critique of Political Economy, Leiden 2016.
Jaskólski M., Racjonalizm, [w:] Słownik historii doktryn politycznych, red. K. Chojnicka, M. Jaskólski, t. 5, Warszawa 2012.
Jedlicki W., Klub Krzywego Koła, Paryż 1963.
Kamiński Ł., Majchrzak G., Operacja „Podhale”. Służba Bezpieczeństwa wobec wydarzeń w Czechosłowacji 1968–1970, Warszawa 2008.
Kapica B., Problem rewizjonizmu marksizmu na łamach centralnej prasy partyjnej w latach 1956–1959, [w:] Letnia Szkoła Historii Najnowszej 2011. Referaty, red. P. Gasztold-Seń, Ł. Kamiński, Warszawa 2012.
Kołakowski L., Główne nurty marksizmu, t. 3, Warszawa 2009.
Kołakowski L., Intelektualiści a ruch komunistyczny, „Nowe Drogi” 1956, nr 9.
Kołakowski L., Tendencje, perspektywy i zadania, „Życie Warszawy”, 6.02.1957.
Kołakowski L., Mentzel Z., Czas ciekawy. Czas niespokojny, Kraków 2007.
Komunizm z ludzką twarzą. Dokumenty, Paryż 1969.
Kopeček M., Hledání ztraceného smyslu revoluce. Zrod a počátky marxistického revizionismu ve střední Evropě 1953–1960, Praha 2009.
Kuroń J., Modzelewski K., List otwarty do członków podstawowej organizacji partyjnej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i członków uczelnianej organizacji Związku Młodzieży Socjalistycznej przy Uniwersytecie Warszawskim, Paryż 1966.
Kusin V., The Intellectual Origins of the Prague Spring. The Development of Reformist Ideas in Czechoslovakia, Cambridge 1971.
Kwapis R., Praska Wiosna, Toruń 2004.
Luksemburg R., Reforma socjalna czy rewolucja?, [w:] eadem, Wybór pism, t. 1, Warszawa 1959.
Markowski A., Wielki słownik poprawnej polszczyzny, Warszawa 2014.
Mikołajczyk M., Rewizjoniści. Obecność w dyskursach okresu PRL, Kraków 2013.
Milovan Djilas albo banały odszczepieńca, „Polityka” 1957, nr 31.
Mlynář Z., Mróz ze wschodu, Warszawa 1989.
Mojsak K., Publicystyka polityczna Leszka Kołakowskiego (1955–1957), [w:] Rok 1966. PRL na zakręcie, red. K. Chmielewska, G. Wołowiec, T. Żukowski, Warszawa 2014.
Morawiec E., Wybrane filozoficzne koncepcje rozumu ludzkiego i racjonalność, Warszawa 2014.
Peaslee A.J., Constitutions of Nations, Vol. 3, Hague 1956.
„Praxis”, Jun-Lipanj 1968, https://praxis.memoryoftheworld.org/#text=1968&property=pubdate&dvalue=Rudi+Petrovi%C4%87 [dostęp: 3.03.2018].
Protokoły z przesłuchań K. Modzelewskiego i J. Kuronia, IPN 0330/327, t. 2, k. 290–293, 306–307.
Sher G.S., Praxis. Marxist Criticism and Dissent in Socialist Yugoslavia, London 1977.
Sitek R., Warszawska szkoła historii idei. Między historią a teraźniejszością, Warszawa 2000.
Sokulski M., Previšić M., W opozycji do Moskwy. Jugosłowiańska „droga do socjalizmu” w latach 1948–1956, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2016, nr 2(28).
„Sprawa” Djilasa a rzeczywistość jugosłowiańska, „O Trwały Pokój” 1954, nr 5.
Stachewicz K., Kilka uwag o racjonalności. Wprowadzenie, „Filozofia Chrześcijańska” 2009, t. 6, DOI: https://doi.org/10.14746/fc.2009.06.01.
Staniszkis J., Ontologia socjalizmu, [w:] Antykomunizm polski. Tradycje intelektualne, red. B. Szlachta, Kraków 2000.
Stoczewska B., Rewizjonizm, [w:] Słownik historii doktryn politycznych, red. K. Chojnicka, M. Jaskólski, t. 5, Warszawa 2012.
Szacki J., Marksizm po bardzo wielu latach, [w:] Warszawska szkoła historii idei. Tożsamość, tradycja, obecność, red. P. Grad, Warszawa 2014.
Szewczak W., Oblicza racjonalności, Toruń 2013.
Tarniewski M. [Karpiński J.], Krótkie spięcie (marzec 1968), [b.m.w.] [b.r.w.].
The Constitution of the Socialist Federal Republic of Yugoslavia, ed. D. Durović, Belgrade 1974.
Trembicka K.W., Wrogowie w myśli politycznej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Lublin 2013.
„Trybuna Ludu” 1954, nr 32.
United Nations, Report of the Special Committee on the Problem of Hungary, http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf [dostęp: 10.03.2018].
Urban G.R., Kwadratura koła. Z Milovanem Djilasem rozmawia George Urban, [b.m.w.] [b.r.w.].
Vaculík L., Dva tisíce slov, „Literární Listy”, 27.06.1968.
Vytvořit ideovou a akční jednotu komunistů, „Rudé právo”, 25.05.1968.
Walicki A., Marksizm i skok do królestwa wolności. Dzieje komunistycznej utopii, Warszawa 1996.
Werfel R., Miejsce intelektualistów komunistów – w ramach partii, „Nowe Drogi” 1956, nr 9.
Wróblewska-Trochimiuk E., Widmo krąży po Europie. Korczulańska Szkoła Letnia jako wyspa wolnego myślenia i przestrzeń dialogu, „Slavia Meridionalis” 2017, nr 17, DOI: https://doi.org/10.11649/sm.1379.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/g.2019.66.1.331-350
Data publikacji: 2019-07-17 08:29:43
Data złożenia artykułu: 2018-05-02 13:15:50
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2019 Marcin Niemczyk
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.