Dwa głosy polskich romanistów o prawie czasu wojny

Streszczenie w języku polskim

Romaniści raczej rzadko odchodzili od swojego głównego nurtu badawczego na rzecz badań nad współczesnym im prawem, zwłaszcza nad prawem karnym. Taki wyjątek stanowiły głosy, które na temat prawa czasu II wojny światowej zabrali dwaj znani polscy romaniści. Pierwszym z nich był Rafał Taubenschlag – słynny polski romanista i papirolog, przebywający w latach 1940–1947 w Nowym Jorku. Opublikował tam w 1945 r. artykuł Obrona przez powołanie się na rozkaz przełożonego. Taubenschlag wywodził w nim, że żołnierze armii niemieckiej pod żadnym warunkiem nie mogą się powoływać na rozkaz przełożonych dla usprawiedliwienia swojego udziału w mordowaniu niewinnej ludności cywilnej czy w popełnianiu nieludzkich okrucieństw, jak torturowanie i zabijanie kobiet i dzieci, zasłaniając się tym, że uważali te rozkazy za legalne i że ich przełożeni nie zamierzali przez te czyny popełniać zbrodni. Żołnierze ci, jak podkreślał, nie byli zobowiązani słuchać takich rozkazów, a jeżeli to uczynili, to na własne ryzyko i muszą za to odpowiadać, skoro te haniebne czyny nie podlegają pod kategorię obowiązków wojskowych. Argumentacja Taubenschlaga została wykorzystana w procesach norymberskich przez oskarżyciela z ramienia USA w Międzynarodowym Trybunale Wojskowym w Norymberdze – Roberta H. Jacksona. Drugim z polskich romanistów był Kazimierz Kolańczyk z Uniwersytetu Poznańskiego, który w związku ze swoją działalnością w Instytucie Zachodnim w Poznaniu opublikował w 1946 r. artykuł Ustawodawstwo niemieckie narzędziem zbrodni. Dowodził w nim, opierając się na licznych przykładach, że niemieckie przepisy prawne wdrażane na ziemiach polskich w czasie II wojny światowej nie były przejawem prawa, lecz bezprawia.