„(Nie)znane rodzicielstwo” – o procesie stawania się rodzicem dziecka z niepełnosprawnością intelektualną
Streszczenie w języku polskim
Wprowadzenie: Pojawienie się w rodzinie dziecka z niepełnosprawnością intelektualną znacząco wpływa na zachwianie się dotychczasowego modelu rodziny oraz podejmowanych przez jej członków ról: rodzicielskich, braterskich, małżeńskich. Doświadczanie nowych sytuacji przepełnionych obawami, strachem i niewiedzą, wyznacza kierunek podejmowanych przez rodziców działań na rzecz odzyskania utraconej równowagi.
Cel badań: W realizowanym projekcie badawczym skoncentrowano się na sytuacji rodziców dzieci z niepełnosprawnością intelektualną, w szczególności na procesie „oswajania się” (radzenia sobie) rodziców z niepełnosprawnością intelektualną dziecka na wczesnym etapie diagnozy.
Metoda badań: Jako materiał badawczy posłużyły doświadczenia rodziców zebrane w formie wywiadów swobodnych. Analizę danych prowadzono zgodnie z procedurami metodologii teorii ugruntowanej.
Wyniki: Na podstawie przeprowadzonych badań udało się zrekonstruować proces „oswajania się” badanych z niepełnosprawnością intelektualną ich dziecka na wczesnym etapie diagnozy. W jego ramach wyłoniłyśmy strategie radzenia sobie z nową sytuacją życiową, w której znaleźli się uczestnicy naszych badań.
Wnioski: Poniższe rozważania skupiają się wokół polskiej perspektywy i uwzględniają kontekst polityczny, kulturowy i społeczny. Proces radzenia sobie rodziców dzieci z niepełnosprawnością intelektualną składa się z następujących etapów: przeżywanie kryzysu, poszukiwanie kontroli, próbowanie, odkrywanie potencjałów, oswajanie.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
Aksamit, D. (2017). Existential experiences of single mothers raising children with severe intellectual disability and their psychological, social and pedagogical determinants. Interdisciplinary Contexts of Special Pedagogy, 17, 63-77. http://dx.doi.org/10.14746/ikps.2017.17.04
Aksamit, D. (2018). Bycie razem – w cieniu głębokiej niepełnosprawności intelektualnej dorosłej córki, dorosłego syna. Problemy Edukacji, Rehabilitacji i Socjalizacji Osób Niepełnosprawnych, 27, 157-169. http://dx.doi.org/10.31261/PERiSON.2018.27.10
Aksamit, D. (2019a). Social Exclusion Of Mothers Of Adults With Profound Intellectual Disability. W L. Gómez Chova, A. López Martínez, I. Candel Torres (Eds.), Conference: 11th International Conference on Education and New Learning Technologies. http://dx.doi.org/10.21125/edulearn.2019.0939
Aksamit, D. (2019b). The Experience Of Mothers Of Adult Children With A Profound Intellectual Disability In Poland. W L. Gómez Chova, A. López Martínez, I. Candel Torres (Eds.), Conference: 13th International Technology, Education and Development Conference (pp. 0772-0777). IATED Academy. http://dx.doi.org/10.21125/inted.2019.0269
Aksamit, D., Wehmeyer, M. (2022). How Mothers of Adults With Profound Intellectual Disabilities Experience Their Everyday Life? A Qualitative Retrospective Study From Poland. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 19(3), 257–269. http://dx.doi.org/10.1111/jppi.12391
Askamit, D., Kruś-Kubaszewska, K. (2021). Trudne drogi adaptacji matek do głębokiej niepełnosprawności intelektualnej dziecka. Szkoła Specjalna, 1, 39-54. https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.8060
Babbie, E. (2013). Podstawy badań jakościowych. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bakiera L., Stelter Ż. (2010). Rodzicielstwo z perspektywy rodziców dziecka pełnosprawnego i niepełnosprazimego intelektualnie (Parenthood from the perspective of parents of a child mentally fit and a child mentally handicapped). Zalety i wady życia w rodzinie i poza rodziną. Roczniki Socjologii Rodziny. Studia Socjologiczne i Interdyscyplinarne, XX, 131-151.
Barłóg, K. (2017). Poczucie sensu życia rodzin z dzieckiem z niepełnosprawnością intelektualną. Kultura – Przemiany – Edukacja, V, 255-256. https://doi.org/10.15584/kpe.2017.5.15
Barłóg, K., Gruca-Miąsik, U., Leśniak, J., Lew-Koralewicz, A. (2022). Cohesion And Adaptability Of A Family With A Child With Intellectual Disability And Parents' Sense Of Loneliness During The Sars-Cov-2 Coronavirus Pandemic In Poland. Colloquium Pedagogika – Nauki O Polityce I Administracji Kwartalnik 4(48), 5-22. http://doi.org/10.34813/30coll2022
Blumer, H. (2007). Interakcjonizm symboliczny. Perspektywa i metoda. Zakład Wydawniczy Nomos.
Bryman, A. (2001). Social research methods. Oxford University Press.
Cytowska, B. (2017). Ojcowie wobec opieki nad dziećmi z głęboką niepełnosprawnością intelektualną i ich edukacji – studium etnograficzne. Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo, 2(36), 89-112. https://doi.org/10.5604/01.3001.0010.5203
Danilewicz, W. (2010). Rodzina ponad granicami. Transnarodowe doświadczenia wspólnoty rodzinnej. Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans-Humana.
Dobińska, G (2019). Funkcjonowanie wychowanków młodzieżowego ośrodka wychowawczego o charakterze resocjalizacyjno-rewalidacyjnym w społecznej roli rodzinnej. Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej, 36, 234-254. https://doi.org/10.4467/25439561.NP.19.057.12300
Dykcik, W. (2006). Pedagogika specjalna. Wydawnictwo UAM.
Edwards, M., Parmenter, T., O’Brien, P., Brown, R. (2018). Family quality of life and the building of social connections: practical suggestions for practice and police. International Journal of Child, Youth and Family Studies, 9(4), 88–106.
http://dx.doi.org/10.18357/ijcyfs94201818642
Glaser, B. G., Strauss, A. (1967). The Discovery of Grounded Theory. Strategies for Qualitative Research. Aldine.
Hałas, E. (2012). Interakcjonizm symboliczny. Społeczny kontekst znaczeń. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Ho, E., James, N., Brown, I., Firkowska-Mankiewicz, A., Zasępa, E., Wołowicz, A., Wapiennik, E. (2013). Family Quality of Life of Polish Families with a Member with Intellectual Disability. Journal on Developmental Disabilities, 2(19), 36-41.
Kamińska-Reyman, J. (1995). Rodzice zagubieni w rzeczywistości. W I. Heszen-Niejodek (Ed.), Doświadczenie kryzysu - szansa rozwoju czy ryzyko zaburzeń? (pp. 26-41). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Karwowska, M. (2008). Zmaganie się z problemami dnia codziennego przez rodziców wychowujących dziecko z niepełnosprawnością umysłową: w świetle badań własnych. Rocznik Naukowy Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy. Transdyscyplinarne Studia o Kulturze (i) Edukacji, 3, 93-109.
Konecki, K. (2000). Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana. WN PWN.
Konieczna, A. (2012). Dążenia rodziców do aktywizacji zawodowej dzieci z niepełnosprawnością – lęk o przyszłość. W D. Tomczyszyn, W. Romanowicz (Eds.), Aktywność zawodowa osób z niepełnosprawnością (pp. 277-282). Wydawnictwo PSW.
Kościelska, M. (1995). Oblicza upośledzenia. PWN.
Matczak, G. (2016). Rodzina z dzieckiem z niepełnosprawnością intelektualną – przeobrażenia na przestrzeni lat w Polsce, Niepełnosprawność i Rehabilitacja, 2, 90–107.
Minczakiewicz, E. (2008). Perspektywy dorastania młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w kontakcie jakości życia wychowującej ją rodziny. Rocznik Naukowy Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy. Transdyscyplinarne Studia o Kulturze (i) Edukacji,3, 63–82.
Mrugalska, K. (1995). Ludzie z upośledzeniem umysłowym. Od zamknięcia do praw. Praca Socjalna, 10, 1, 5–9.
Niedbalski, J. (2019). Realizowanie ról rodzicielskich i konstruowanie tożsamości rodziców dziecka z niepełnosprawnością intelektualną. Studia socjologiczne 3(234), 135-170.
Obuchowska, I. (2005). Dziecko niepełnosprawne w rodzinie. WSiP.
Palęcka, A., Szczodry, H. (2011). Hipermacierzyństwo – na przykładzie matek osób z niepełnosprawnością intelektualną. W A. Palęcka, H. Szczodry, M. Warat (Red.), Kobiety w społeczeństwie polskim (s. 17-24). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Plopa, M. (2008). Więzi w małżeństwie i rodzinie – metody badań. Implus.
Popielski, K. (2002). Rodzina jako lokus sensus, Studia Pelpińskie, 33, 511-523.
Przywarka, I. (2003). Rodzina w sytuacji choroby, Roczniki Socjologii Rodziny, t. XIV, 153–172.
Rembowski, J. (1986). Rodzina w świetle psychologii. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
Skórczyńska, M. (2007). Przewlekła choroba dziecka w aspekcie realizacji zadań życiowych jednostki i rodziny. W B. Cytowska, B. Winczura (Red.), Dziecko chore. Zagadnienia biopsychicznei pedagogiczne (s. 39-51). Impuls.
Stelter, Ż. (2013). Pełnienie ról rodzicielskich wobec dziecka niepełnosprawnego. Difin, Warszawa.
Strauss, A. L., Corbin, J. (1990). Basics of qualitative research: techniques and procedures for developing grounded theory. Thousand Oaks (CA): Sage.
Tomaszewski, T. (1978). Człowiek i otoczenie. W T. Tomaszewski (Red.), Psychologia (s. 17-36). PWN.
Tomczyszyn, D. (2018). Podział obowiązków i władzy w rodzinie wychowującej dziecko z niepełnosprawnością intelektulną, Opuscula Sociologica, 1(23), 65–82.
Tomczyszyn, D. (2016). Trudności w realizacji ról rodzicielskich rodziców dzieci z niepełnosprawnością intelektualną. W M. Duda, K. Kutek‐Sładek (Red.) Kiedy myślimy rodzina... (s. 231-248). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II. http://dx.doi.org/10.15633/9788374385091.17
Twardowski, A. (2005). Wychowanie dzieci o niepełnosprawności sprzężonej W I. Obuchowska (Red.) Dziecko niepełnosprawne w rodzinie (s. 533-542). WSiP.
Wojciechowski, F. (1990). Dziecko umysłowo upośledzone w rodzinie, WSiP.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/lrp.2024.43.3.27-45
Data publikacji: 2024-12-31 15:39:54
Data złożenia artykułu: 2024-01-14 13:47:49
Statystyki
Wskaźniki
Prawa autorskie (c) 2024 Gabriela Zuzanna Dobińska, Katarzyna Miśkiewicz
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.