Szkoła – miejscem presji czy partycypacji? Poczucie autonomii nauczyciela w środowisku szkoły i wybrane czynniki je warunkujące

Streszczenie w języku polskim

Wprowadzenie: Jako teoretyczną ramę dla prowadzonych badań wykorzystano teorię autodeterminacji, zgodnie z którą funkcjonowanie nauczyciela w klasie szkolnej determinowane jest stopniem zaspokojenia w środowisku szkoły jego potrzeby autonomii.
Cel badań: Badania ukierunkowano na następujące cele: 1) opracowanie polskojęzycznej wstępnej wersji narzędzia służącego do pomiaru poczucia autonomii nauczyciela w środowisku szkoły; 2) opis nasilenia deklarowanego przez badanych nauczycieli poczucia autonomii w środowisku szkoły; 3) ustalenie czynników warunkujących nasilenie deklarowanego przez badanych nauczycieli poczucia autonomii w środowisku szkoły.
Metoda badań: Badania zrealizowano przy użyciu metody sondażu diagnostycznego. Wzięło w nich udział 169 nauczycieli, których poproszono o wypełnienie Kwestionariusza Poczucia Autonomii Nauczyciela i Portretowego Kwestionariusza Wartości.
Wyniki: Polskojęzyczna wstępna wersja narzędzia służącego do pomiaru poczucia autonomii nauczyciela w środowisku szkoły składa się z dwóch podskal: presji i partycypacji, z których każda cechuje się satysfakcjonującą rzetelnością. Analiza zgromadzonych za jego pomocą danych ujawnia większe nasilenie deklarowanego przez respondentów zaspokojenia ich potrzeby autonomii w środowisku szkoły aniżeli jej deprywacji. Nasilenie zaspokojenia potrzeby autonomii dodatnio koreluje z uznaniem wartości podporządkowania się regułom; nasilenie deprywacji potrzeby autonomii dodatnio koreluje z uznaniem wartości władzy nad innymi.
Wnioski: Respondenci wysoko oceniają środowisko szkoły jako wspierające ich autonomię. Wyższe nasilenie poczucie autonomii w szkole cechuje tych respondentów, którzy pozytywnie wartościują podporządkowanie się obowiązującym regułom, a niższe – tych, którzy cenią sprawowanie władzy nad innymi.