Wyślij tekst przez e-mail 
Ukryj
Pokaż wszystkie
Ryzykowne zachowania po użyciu substancji psychoaktywnych
Streszczenie w języku polskim
Wprowadzenie: Odurzanie się substancjami psychoaktywnymi (SPA) wiąże się z podejmowaniem zachowań ryzykownych godzących w normy prawne, moralne i obyczajowe. Konstruowanie efektywnych oddziaływań profilaktycznych musi się opierać na aktualnej wiedzy o skali, zakresie i determinantach zachowań ryzykownych podejmowanych po użyciu substancji psychoaktywnych.
Cel badań: Celem jest uzyskanie wiedzy o skali ryzykownych zachowań podejmowanych pod wpływem SPA w ciągu 12 miesięcy przed badaniem oraz ich uwarunkowaniach: socjodemograficznych i związanych z częstotliwością odurzania się SPA.
Metoda badań: Metodę stanowił sondaż diagnostyczny – kwestionariusz ankiety online zawierający 33 pytania lub bloki pytań, w tym pilotażową wersję autorskiego narzędzia Inwentarz zachowań ryzykownych związanych z nadużywaniem substancji psychoaktywnych. Przebadano 1265 pełnoletnich osób, w bieżącej analizie uwzględniono dane 1104, które w ostatnim roku używały SPA.
Wyniki: Najczęściej podejmowanymi ryzykownymi zachowaniami pod wpływem SPA w ciągu ostatnich 12 miesięcy były: wykonywanie obowiązków domowych (34%), „przygodne” stosunki seksualne (12%), wykonywanie obowiązków zawodowych (11%), prowadzenie pojazdów mechanicznych (10%), zachowania brawurowe (9%), awanturowanie się w miejscach publicznych (9%), zakłócanie spokoju i porządku publicznego (9%). Kluczowym czynnikiem ryzyka jest płeć męska. Czynnikami sprzyjającymi 6–9 analizowanych zachowań są: wiek (do 35 roku życia) oraz picie alkoholu co najmniej kilka razy w miesiącu.
Wnioski: Dominującymi zachowaniami ryzykownymi, podejmowanymi w stanie odurzenia SPA są: wykonywanie obowiązków domowych i zawodowych, „przygodne” stosunki seksualne, prowadzenie pojazdów mechanicznych, zachowania brawurowe, awanturowanie i zakłócanie porządku publicznego. Podejmują je najczęściej mężczyźni, osoby do 35 roku życia, osoby pijące alkohol co najmniej kilka razy w miesiącu.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
Abbey, A., Saenz, C., & Buck, P.O. (2005). The cumulative effects of acute alcohol consumption, individual differences and situational perceptions on sexual decision making. Journal of Studies on Alcohol, 66(1), 82–90. https://doi.org/10.15288/jsa.2005.66.82
Abbey, A., & Wegner, R. (2015). Using experimental paradigms to examine alcohol’s role in men’s sexual aggression: Opportunities and challenges in proxy development. Violence Against Women, 21(8), 975–996. https://doi.org/10.1177/1077801215589378
Abbey, A., Wegner, R., Woerner, J., Pegram, S.E., & Pierce, J. (2014). Review of survey and experimental research that examines the relationship between alcohol consumption and men’s sexual aggression perpetration. Trauma, Violence, & Abuse, 15(4), 265–282. https://doi.org/10.1177/1524838014521031
Adzrago, D., Nyarko, S.H., Ananaba, N., & Markham, C. (2023). Effects of mental health and substance use disorder symptoms on the association between STDs and sexual identity: Evidence from the 2017–2019 National Survey on Drug Use and Health. Journal of Public Health, 31(8), 1225–1236. https://doi.org/10.1007/s10389-021-01683-y
Ariely, D., & Loewenstein, G. (2006). The heat of the moment: The effect of sexual arousal on sexual decision making. Journal of Behavioural Decision Making, 19(2), 87–98. https://doi.org/10.1002/bdm.501
Athey, A., Shaff, J., Kahn, G., Brodie, K., Ryan, T.C., Sawyer, H., DeVinney, A., Nestadt, P.S., & Wilcox, H.C. (2025). Association of substance use with suicide mortality: An updated systematic review and meta-analysis. Drug and Alcohol Dependence Reports, 14, 100310. https://doi.org/10.1016/j.dadr.2024.100310
Australian Government. (2017). What are drugs? Department of Health. https://www.health.gov.au/zdrowie-topy/leki/roki/kresy/krewne-re-narkotykowe
Bek, D., & Popiołek, M. (2019). Patostreaming – charakterystyka i prawne konteksty zjawiska. Zarządzanie Mediami, 4, 247–262. https://doi.org/10.4467/23540214ZM.19.016.11342
Birkley, E.L., & Eckhardt, C.I. (2015). Anger, hostility, internalizing negative emotions, and intimate partner violence perpetration: A meta-analytic review. Clinical Psychology Review, 37, 40–56. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2015.01.002
Branley, D.B., & Covey, J. (2017). Is exposure to online content depicting risky behaviour related to viewers’ own risky behaviour offline? Computers in Human Behaviour, 75, 283–287. https://doi.org/10.1016/j.chb.2017.05.023
Brem, M.J., Florimbio, A.R., Elmquist, J., Shorey, R.C., & Stuart, G.L. (2018). Antisocial traits, distress tolerance, and alcohol problems as predictors of intimate partner violence in men arrested for domestic violence. Psychology of Violence, 8(1), 132–139. https://doi.org/10.1037/vio0000088
Bruno, A., Scimeca, G., Marino, A.G., Mento, C., Micò, U., Romeo, V.M., Pandolfo, G., Zoccali, R., & Muscatello, M.R.A. (2012). Drugs and sexual behaviour. Journal of Psychoactive Drugs, 44(5), 359–364. https://doi.org/10.1080/02791072.2012.736801
Cafferky, B.M., Mendez, M., Anderson, J.R., & Stith, S.M. (2018). Substance use and intimate partner violence: A meta-analytic review. Psychology of Violence, 8(1), 110–131. https://doi.org/10.1037/vio0000074
Cho, H.-S., & Yang, Y. (2023). Relationship between alcohol consumption and risky sexual behaviours among adolescents and young adults: A meta-analysis. International Journal of Public Health, 68, 1605669. https://doi.org/10.3389/ijph.2023.1605669
Davis, K.C., Hendershot, C.S., George, W.H., Norris, J., & Heiman, J.R. (2007). Alcohol’s effects on sexual decision making: An integration of alcohol myopia and individual differences. Journal of Studies on Alcohol and Drugs, 68(6), 843–851. https://doi.org/10.15288/jsad.2007.68.843
Davis, K.C., Parrott, D.J., George, W.H., Tharp, A.T., Hall, G.C.N., & Stappenbeck, C.A. (2014). Studying sexual aggression: A review of the evolution and validity of laboratory paradigms. Psychology of Violence, 4(4), 462–476. https://doi.org/10.1037/a0037662
Dubowitz, H., Kim, J., Black, M.M., Weisbart, C., Semiatin, J., & Magder, L.S. (2011). Identifying children at high risk for a child maltreatment report. Child Abuse & Neglect, 35(2), 96–104. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2010.09.003
Duke, A.A., Smith, K.M.Z., Oberleitner, L.M.S., Westphal, A., & McKee, S.A. (2018). Alcohol, drugs, and violence: A meta-meta-analysis. Psychology of Violence, 8(2), 238–249. https://doi.org/10.1037/vio0000106
Elliott, K., & Shelley, K. (2006). Effects of drugs and alcohol on behaviour, job performance, and workplace safety. Journal of Employment Counseling, 43(3), 130–134. https://doi.org/10.1002/j.2161-1920.2006.tb00012.x
European Commission. (2023). Road safety thematic report – alcohol and drugs. European Road Safety Observatory. Brussels, European Commission, Directorate General for Transport. https://road-safety.transport.ec.europa.eu/document/download/bd2408b2-64ce-44a8-a4ca-d7820c7c91ba_en?filename=ERSO-TR-alcohol_drugs_2023.pdf
Feaster, D.J., Parish, C.L., Gooden, L., Matheson, T., Castellon, P.C., Duan, R., Pan, Y., Haynes, L.F., Schackman, B.R., Malotte, C.K., Mandler, R.N., Colfax, G.N., & Metsch, L.R. (2016). Substance use and STI acquisition: Secondary analysis from the AWARE study. Drug and Alcohol Dependence, 169, 171–179. https://doi.org/10.1016/j.drugalcdep.2016.10.027
Fino, E., Jaspal, R., Lopes, B., Wignall, L., & Bloxsom, C. (2021). The Sexual Risk Behaviours Scale (SRBS): Development & validation in a university student sample in the UK. Evaluation & the Health Professions, 44(2), 152–160. https://doi.org/10.1177/01632787211003950
Frone, M.R. (2019). Employee psychoactive substance involvement: historical context, key findings, and future directions. Annual Review of Organizational Psychology and Organizational Behaviour, 6(1), 273–297. https://doi.org/10.1146/annurev-orgpsych-012218-015231
Gallagher, K.E., Hudepohl, A.D., & Parrott, D.J. (2010). Power of being present: The role of mindfulness on the relation between men’s alcohol use and sexual aggression toward intimate partners. Aggressive Behaviour, 36(6), 405–413. https://doi.org/10.1002/ab.20351
González-Ponce, B.M., Vera, B.D.V., Lozano-Rojas, Ó.M., Vidal-Giné, C., & Fernández-Calderón, F. (2023). Drunkenness and regretted online social risk behaviours: The role of social drinking motives and positive urgency. Substance Use & Misuse, 58(8), 1046–1052. https://doi.org/10.1080/10826084.2023.2205495
Harbertson, J., Scott, P.T., Lemus, H., Michael, N.L., & Hale, B.R. (2019). Cross-sectional study of sexual behaviour, alcohol use, and mental health conditions associated with sexually transmitted infections among deploying shipboard US military personnel. Military Medicine, 184(11–12), e693–e700. https://doi.org/10.1093/milmed/usz070
Hoffmann, J., & Larison, C. (1999). Drug use, workplace accidents and employee turnover. Journal of Drug Issues, 29(2), 341–364. https://doi.org/10.1177/002204269902900212
Jessor, R. (1991). Risk behaviour in adolescence: A psychosocial framework for understanding and action. Journal of Adolescent Health, 12(8), 597–605. https://doi.org/10.1016/1054-139X(91)90007-K
Kmieciak-Goławska. (2009). Patostreaming jako narzędzie popularyzacji podkultury przemocy. Biu- letyn Polskiego Towarzystwa Kryminologicznego im. prof. Stanisława Batawii (PTK), 25, 171–183.
Kowalski, R.M., & Wingate, V.S. (2023). Cyberbullying in children and adolescents. In A.N.M. Leung, K.K.S. Chan, C.S.M. Ng, & J.C.-K. Lee (Eds.), Cyberbullying and Values Education (pp. 13–29). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003314509-3
Leonard, K.E., & Blane, H.T. (1992). Alcohol and marital aggression in a national sample of young men. Journal of Interpersonal Violence, 7(1), 19–30. https://doi.org/10.1177/088626092007001002
Leslie, E.M., Smirnov, A., Cherney, A., Wells, H., Legosz, M., Kemp, R., & Najman, J.M. (2018). Predictors of aggressive behaviour while under the influence of illicit drugs among young adult methamphetamine users. Substance Use & Misuse, 53(14), 2439–2443. https://doi.org/10.1080/10826084.2018.1473434
MacDonald, T.K., Fong, G.T., Zanna, M.P., & Martineau, A.M. (2000). Alcohol myopia and condom use: Can alcohol intoxication be associated with more prudent behaviour? Journal of Personality and Social Psychology, 78(4), 605–619. https://doi.org/10.1037/0022-3514.78.4.605
Malczewski, A., Bevz, M., Dalmata, M., Jędruszak, Ł., & Kidawa, M. (2020). Raport o stanie narkomanii w Polsce 2020. Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii. https://www.cinn.gov.pl/portal?id=105923
Malczewski, A., & Jabłoński, P. (Eds.). (2023). Raport 2023. Uzależnienia w Polsce. Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom. https://kcpu.gov.pl/wp-content/uploads/2024/03/Raport-2023-wersja-Internetowa.pdf
Michalska-Warias, A., & Wolters Kluwer Polska. (2016). Zgwałcenie w małżeństwie: Studium prawnokarne i kryminologiczne. Wolters Kluwer.
Modrzyński, R. (2022). Zaburzenia wynikające z używania substancji w ICD-11. Zmiany w diagnostyce klinicznej. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 22(4), 248–252. https://doi.org/10.15557/PiPK.2022.0031
Mojica-Perez, Y., Callinan, S., & Livingston, M. (2019). Has the relationship between alcohol consumption and alcohol-related risky behaviour changed in Australia? An exploratory study. Alcohol and Alcoholism, 54(3), 331–337. https://doi.org/10.1093/alcalc/agz034
Moskalewicz, J., & Wciórka, J. (Eds.). (2021). Kondycja psychiczna mieszkańców Polski: Raport z badań „Kompleksowe badanie stanu zdrowia psychicznego społeczeństwa i jego uwarunkowań – EZOP II”. Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Mozgawa, M., & Kozłowska-Kalisz, P. (2012). Zgwałcenie w małżeństwie w świetle badań empirycznych. In M. Mozgawa (Ed.), Przestępstwo zgwałcenia (pp. 217–241). LEX a Wolteres Kluwer Business.
Neal, D.J., Corbin, W.R., & Fromme, K. (2006). Measurement of alcohol-related consequences among high school and college students: Application of item response models to the Rutgers Alcohol Problem Index. Psychological Assessment, 18(4), 402–414. https://doi.org/10.1037/1040-3590.18.4.402
O’Hare, T. (2001). Substance abuse and risky sex in young people: The development and validation of the Risky Sex Scale. The Journal of Primary Prevention, 22(2), 89–101. https://doi.org/10.1023/A:1012653717412
Ostaszewski, K. (2014). Zachowania ryzykowne młodzieży w perspektywie mechanizmów resilience. Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Palamar, J.J., Le, A., & Acosta, P. (2020). Posting, texting, and related social risk behaviour while high. Substance Abuse, 41(3), 382–390. https://doi.org/10.1080/08897077.2019.1635966
Parrott, D.J., & Eckhardt, C.I. (2018). Effects of alcohol on human aggression. Current Opinion in Psychology, 19, 1–5. https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2017.03.023
Perez, M.A.G., Lerma, M., Torres, J., & Cooper, T.V. (2021). Posting alcohol-related content and texting under the influence among Hispanic college students. Journal of Technology in Behavioural Science, 6(4), 589–598. https://doi.org/10.1007/s41347-021-00211-9
Policja Statystyka. (2025a). Nietrzeźwi podejrzani o popełnienie przestępstwa. https://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/nietrzezwi-podejrzani-o-popeln/50862,Nietrzezwi-podejrzani-o-popelnienie-przestepstwa.html
Policja Statystyka. (2025b). Prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości. Policja. https://statystyka.policja.pl/st/przestepstwa-ogolem/przestepstwa-drogowe/prowadzenie-pojazdu-w-s/122332,Prowadzenie-pojazdu-w-stanie-nietrzezwosci.html
Policja Statystyka. (2025c). Przemoc domowa. Policja. https://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/przemoc-domowa
Policja Statystyka. (2025d). Zamachy samobójcze zakończone zgonem (2027-2024). https://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/zamachy-samobojcze/63803,Zamachy-samobojcze-od-2017-roku.html
Polska Akademia Nauk. (2020). Kodeks Etyki Pracownika Naukowego. https://instytucja.pan.pl/kodeks-etyki-pracownika-naukowego
Polskie Towarzystwo Psychologiczne. (2018). Kodeks Etyczny Psychologa Polskiego Towarzystwa Psychologicznego. http://www.ptp.org.pl/teksty/NOWY_KODEKS_PTP.pdf
Polskie Towarzystwo Socjologiczne. (2012). Kodeks Etyki Socjologa. https://pts.org.pl/wp-content/uploads/2016/04/kodeks.pdf
Postek, S. (2021). Szkody związane z piciem alkoholu przez inne osoby. In M. Rowicka, S. Postek, & M. Zin-Sędek (Eds.), Wzory konsumpcji alkoholu w Polsce Raport z badań kwestionariuszowych 2020 r. (pp. 52–59). Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.
Prause, N., Staley, C., & Finn, P. (2011). The effects of acute ethanol consumption on sexual response and sexual risk-taking intent. Archives of Sexual Behaviour, 40(2), 373–384. https://doi.org/10.1007/s10508-010-9718-9
Puhalla, A.A., Berman, M.E., Coccaro, E.F., Fahlgren, M.K., & McCloskey, M.S. (2020). History of childhood abuse and alcohol use disorder: Relationship with intermittent explosive disorder and intoxicated aggression frequency. Journal of Psychiatric Research, 125, 38–44. https://doi.org/10.1016/j.jpsychires.2020.02.025
Purba, A.K., Thomson, R.M., Henery, P.M., Pearce, A., Henderson, M., & Katikireddi, S.V. (2023). Social media use and health risk behaviours in young people: Systematic review and meta-analysis. BMJ, e073552. https://doi.org/10.1136/bmj-2022-073552
Read, J.P., Kahler, C.W., Strong, D.R., & Colder, C.R. (2006). Development and preliminary validation of the young adult alcohol consequences questionnaire. Journal of Studies on Alcohol, 67(1), 169–177. https://doi.org/10.15288/jsa.2006.67.169
Robinson, T., & Berridge, K.C. (1993). The neural basis of drug craving: An incentive-sensitization theory of addiction. Brain Research Reviews, 18(3), 247–291. https://doi.org/10.1016/0165-0173(93)90013-P
Roche, A., Pidd, K., & Kostadinov, V. (2016). Alcohol- and drug-related absenteeism: A costly problem. Australian and New Zealand Journal of Public Health, 40(3), 236–238. https://doi.org/10.1111/1753-6405.12414
Room, R., & Collins, G. (1983). Alcohol and Disinhibition: Nature and Meaning of the Link: Proceedings of a Conference, February 11–13, 1981. US Department of Health and Human Services, Public Health Service, Alcohol, Drug Abuse, and Mental Health Administration, National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism.
Rowicka, M., Postek, S., & Zin-Sądek, M. (2021). Wzory konsumpcji alkoholu w Polsce Raport z badań kwestionariuszowych 2020 r. PARPA. http://parpa.pl/images/wzory_konsumpcji__2020_popr.pdf
Sadeh, N., & Baskin-Sommers, A. (2017). Risky, Impulsive, and Self-Destructive Behaviour Questionnaire (RISQ): A validation study. Assessment, 24(8), 1080–1094. https://doi.org/10.1177/1073191116640356
Serafin, P., Jakubczyk, A., Podgórska, A., Topolewska-Wochowska, A., & Wojnar, M. (2012). Przemoc pomiędzy partnerami i zachowania ryzykowne u osób uzależnionych od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych. Alkoholizm i Narkomania, 25(3), 289–305.
Sorge, J.T., Young, M., Maloney-Hall, B., Sherk, A., Kent, P., Zhao, J., Stockwell, T., Perlova, K., Macdonald, S., & Ferguson, B. (2020). Estimation of the impacts of substance use on workplace productivity: A hybrid human capital and prevalence-based approach applied to Canada. Canadian Journal of Public Health, 111(2), 202–211. https://doi.org/10.17269/s41997-019-00271-8
Staples, J.M., George, W.H., Stappenbeck, C.A., Davis, K.C., Norris, J., & Heiman, J.R. (2015). Alcohol myopia and sexual abdication among women: Examining the moderating effect of child sexual abuse. Addictive Behaviours, 41, 72–77. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2014.09.014
Steele, C.M., & Josephs, R.A. (1990). Alcohol myopia: Its prized and dangerous effects. American Psychologist, 45(8), 921–933. https://doi.org/10.1037/0003-066X.45.8.921
Vreeker, A., Van Der Burg, B.G., Van Laar, M., & Brunt, T.M. (2017). Characterizing users of new psychoactive substances using psychometric scales for risk-related behaviour. Addictive Behaviours, 70, 72–78. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2017.02.010
WHO. (2024). Clinical Descriptions and Diagnostic Requirements for ICD-11 Mental, Behavioural and Neurodevelopmental Disorders. World Health Organization.
Zwierzyńska, E., & Pietrzak, B. (2014). Patogeneza uzależnień – problem wciąż aktualny. Alcoholism and Drug Addiction, 27(2), 163–175. https://doi.org/10.1016/S0867-4361(14)70011-2
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/lrp.2025.44.3.225-258
Data publikacji: 2025-09-29 20:44:18
Data złożenia artykułu: 2025-07-04 23:51:29
Statystyki
Wskaźniki
Prawa autorskie (c) 2025 Maria Łukaszek, Agnieszka Wróbel-Chmiel
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.