Jak historia odkłada się w pamięci, jak pamięć odkłada się w języku

Wojciech Chlebda

Streszczenie w języku polskim


 

Tematem artykułu jest zakreślenie ram pola badawczego tworzonego przez trzy tytułowe pojęcia: historia, pamięć, język. Ponieważ każde z nich jest wieloznaczne, a na dodatek w różnych sytuacjach odnoszone są do różnych porządków ontologicznych (do rzeczywistości pozajęzykowej i do rzeczywistości tekstowej, narracyjnej), autor stara się doprecyzować znaczenia odnośnych wyrazów i pokazać złożone relacje, jakie występują zarówno między poszczególnymi znaczeniami każdego z wyrazów oddzielnie (a więc pomiędzy „historią1” i „historią2” z jednej strony oraz między „pamięcią1” i „pamięcią2” – z drugiej), jak też, w układzie „horyzontalnym”, między „historią1” i „pamięcią1” oraz między „historią2” a „pamięcią2”. Autor uważa, że każdy z tych porządków rzeczy ma odrębną charakterystykę językową, istnieje jednak pięć cech, które między trzema konstruktami: „historią2” (tj. historiografią), „pamięcią2” (relacjonowaniem zawartości pamięci) i językowo-kulturowym obrazem świata stanowią wspólny mianownik; to podmiotowość, narracyjność, selektywność, interpretacyjność i ujęzykowienie. Ten wspólny mianownik pozwala na zestawianie i konfrontowanie z sobą zróżnicowanych obrazów tego samego wycinka przeszłości.



Słowa kluczowe


historia; historiografia; pamięć; językowy obraz świata; podmiotowość; narracyjność; selektywność; interpretacyjność; ujęzykowienie

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Appleby Joyce, Hunt Lynn, Jacob Margaret, 2000, Powiedzieć prawdę o historii, tłum. Stefan Amsterdamski, Poznań.

Bartmiński Jerzy, 2006, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin.

Bartmiński Jerzy, 2013, The Cognitive Definition as a Text of Culture, [w:] The Linguistic Worldview: Ethnolinguistics, Cognition, and Culture, ed. by Adam Głaz, David S. Danaher, Przemysław Łozowski, London, s. 161-180.

Bartmiński Jerzy, 2014, Narracyjny aspekt definicji kognitywnej, [w:] Narracyjność w języku i kulturze, red. Dorota Filar, Dorota Piekarczyk, Lublin, s. 99-115.

Chlebda Wojciech, 2005, Szkice o skrzydlatych słowach. Interpretacje lingwistyczne, Opole.

Chlebda Wojciech, 2007, Tezy o niepamięci zbiorowej, „Prace Filologiczne” LIII, s. 71-78.

Chlebda Wojciech, 2011, Szkice do językowego obrazu pamięci. Pamięć jako wartość, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 23, s. 83-98.

Chlebda Wojciech, 2012, Pamięć ujęzykowiona, [w:] Pamięć jako kategoria rzeczywistości kulturowej, red. Jan Adamowski, Marta Wójcicka, Lublin, s. 109-119.

Chlebda Wojciech, 2017, Nad kartami prac profesora Witolda Mańczaka. Notatki z marginesów, „LingVaria”, numer specjalny, s. 7-17.

Cyngot Dorota, 2012, Archeologia a językoznawstwo, [w:] Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, red. Stanisław Tabaczyński, Arkadiusz Marciniak, Dorota Cyngot, Anna Zalewska, Poznań, s. 791-802.

Czerwiński Maciej, 2014, Archiwum znaków – semiotyka pamięci kulturowej, „Tekst i Dyskurs. Text und Diskurs” 7, s. 31-48.

Dobrosielski Paweł, 2017, Spory o Grossa. Polskie problemy z pamięcią o Żydach, Warszawa.

Gajewski Krzysztof, 2018, Historiografia jako praktyka dyskursywna, „Nauka” nr 2, s. 43-59.

Górny Maciej, 2013, Historiografia w pamięci i pamięć w historiografii, [w:] Polskoniemieckie miejsca pamięci, red. Robert Traba, Hans Henning Hahn, współpr. Kornelia Kończal. Tom 4: Refleksje metodologiczne, Warszawa, s. 187-200.

Lavabre Marie-Claire, 2014, Między historią a pamięcią: w poszukiwaniu metody, [w:] (Kon)teksty pamięci. Antologia, red. Kornelia Kończal, Warszawa, s. 53-63.

Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów, red. nacz. Jerzy Bartmiński, t. 2. Europa, red. Wojciech Chlebda, Lublin--Opole 2018; t. 3. Praca, red. Jerzy Bartmiński, Małgorzata Brzozowska, Stanisława NiebrzegowskaBartmińska, Lublin 2016.

Linde-Usiekniewicz Jadwiga, 2003, Uwagi o pewnych niebezpieczeństwach związanych z kontrastywnym badaniem językowego obrazu świata, [w:] Studia z semantyki porównawczej, cz. II, red. Renata Grzegorczykowa, Krystyna Waszakowa, Warszawa, s. 357-370.

Marciniak Arkadiusz, 2012, Przedstawianie i narratywizm w archeologii, [w:] Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, red. Stanisław Tabaczyński, Arkadiusz Marciniak, Dorota Cyngot, Anna Zalewska, Poznań, s. 162-177.

Menz Mariusz, 2014, Pamięć historyczna, [w:] Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. Magdalena Saryusz-Wolska, Robert Traba, współpr. Joanna Kalicka, Warszawa, s. 328-330.

Minta-Tworzowska Danuta, 2012, Źródło / Ślad / Artefakt / Rzecz / Przedmiot, [w:] Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, red. Stanisław Tabaczyński, Arkadiusz Marciniak, Dorota Cyngot, Anna Zalewska, Poznań, s. 137-161.

Napiórkowski Marcin, 2016, Powstanie umarłych. Historia pamięci 1944-2014, Warszawa.

Pajdzińska Anna, 2007, Pamięć jako wartość, [w:] Człowiek wobec wyzwań współczesności. Upadek wartości czy walka o wartość?, red. Jan Mazur, Agata Małyska, Katarzyna Sobstyl, Lublin, s. 253-261.

Pajdzińska Anna, 2005, Pajdzin’ska Anna, 2005, Obraz pamjati v pol’skom jazyke, [w:] Memory and Text. Cognitive and Cultural Aspects. Pamjat’ i tekst. Kognitivnye i kulturologičeskie aspekty, red. Teresa Dobrzyńska, Rajya Kuncheva, Sofia, s. 189-200.

Pamięć w ujęciu lingwistycznym. Zagadnienia teoretyczne i metodyczne, red. Waldemar Czachur, Warszawa 2018.

Praca ludzka w perspektywie interdysycyplinarnej, red. Arkadiusz Bagłajewski, Jerzy Bartmiński, Monika Łaszkiewicz, Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, Lublin 2018.

Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, red. Stanisław Tabaczyński, Arkadiusz Marciniak, Dorota Cyngot, Anna Zalewska, Poznań 2012.

Roniker Jerzy, 2002, Mit i historia. Mitotwórcze funkcje podręczników szkolnych, Kraków.

Szacka Barbara, 2006, Czas przeszły, pamięć, mit, Warszawa.

Szpociński Andrzej, 2006, Formy przeszłości a komunikacja społeczna, [w:] Andrzej Szpociński, Piotr T. Kwiatkowski, Przeszłość jako przedmiot przekazu, Warszawa, s. 7-66.

Tabakowska Elżbieta, 2018, Gramatyka i historiografia, czyli językowy obraz świata w relacji historyka, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury”, t. 30, s. 55-68.

Tokarski Ryszard, 2013, Światy za słowami. Wykłady z semantyki leksykalnej, Lublin.

Topolski Jerzy, 1998a, Wprowadzenie do historii, Poznań.

Topolski Jerzy, 1998b, Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej, Warszawa.

Zalewska Anna, 2012, Archeologia jako forma kreowania, pielęgnowania i odzyskiwania pamięci, [w:] Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, red. Stanisław Tabaczyński, Arkadiusz Marciniak, Dorota Cyngot, Anna Zalewska, Poznań, s. 1178-1189.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2019.31.55
Data publikacji: 2019-10-11 20:09:45
Data złożenia artykułu: 2018-11-27 12:10:59


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1611
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 841

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2019 Wojciech Chlebda

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.