Dzieciństwo w obliczu wojny: symbolika, cierpienie i nadzieja na przykładzie konfliktu na Ukrainie

Olena Bocharova

Streszczenie w języku polskim


Wprowadzenie: Trwający konflikt zbrojny na Ukrainie wywiera znaczący wpływ na dzieci, czyniąc je zarówno bezpośrednimi ofiarami przemocy, jak i symbolami narodowego oporu, nadziei oraz przyszłej odbudowy. W kontekście trwającej wojny dzieciństwo przestaje być okresem ochrony i beztroski, a staje się kategorią społeczną i polityczną, poddaną procesom instrumentalizacji i narracjom wojennym.

Cel badań: Celem niniejszego artykułu jest analiza doświadczeń dzieci na Ukrainie w kontekście konfliktu zbrojnego, zarówno w wymiarze dosłownym, jak i symbolicznym. Artykuł przedstawia, w jaki sposób dzieci są postrzegane jako ofiary wojny, jednocześnie uwzględniając ich rolę jako symboli oporu, nadziei i odbudowy państwowości.

Stan wiedzy: Analiza opiera się na teorii przemocy strukturalnej Galtunga oraz teorii ochrony dzieci Wessellsa, które umożliwiają kompleksowe ujęcie doświadczeń dzieci w warunkach konfliktu zbrojnego. W artykule zostały wykorzystane dane pochodzące z oficjalnych raportów Prokuratury Generalnej Ukrainy, UNICEF oraz organizacji humanitarnych zajmujących się ochroną praw dzieci i monitorowaniem skutków wojny.

Podsumowanie: Wyniki analizy ukazują wielowymiarowe konsekwencje wojny dla dzieci na Ukrainie, obejmujące zarówno aspekty fizyczne i psychiczne, jak i społeczno-polityczne. Wojna odbiera najmłodszym poczucie bezpieczeństwa, destabilizuje ich codzienność i wpływa na kształtowanie tożsamości w warunkach kryzysu. Autor podkreśla konieczność wdrażania kompleksowych programów ochrony praw dzieci, wspierania ich rozwoju oraz opracowania skutecznych strategii społecznej reintegracji w okresie powojennym. Szczególną rolę przypisuje edukacji, która nie tylko stanowi fundament odbudowy indywidualnej i zbiorowej, ale także jest kluczowym narzędziem minimalizowania długofalowych skutków wojny.


Słowa kluczowe


dzieciństwo; Ukraina; wojna; przemoc strukturalna; symbolika dzieciństwa; opór; nadzieja

Pełny tekst:

PDF (English)

Bibliografia


Baldi, G., & MacKenzie, M. (2007). Silent identities: Children born of war in Sierra Leone. In R.C. Carpenter (Ed.), Born of War. Protecting Children of Sexual Violence Survivors in Conflict Zones (pp. 78–93). Kumarian Press.

Benedict, R. (1934). Patterns of Culture. https://www.stephenhicks.org/wp-content/uploads/2024/03/BenedictRuth-Patterns-Culture-text.pdf

Better Care Network. (2023). Russia’s Systematic Program for the Re-Education & Adoption of Ukraine’s Children. Humanitarian Research Lab, Yale School of Public Health. https://bettercarenetwork.org/library/particular-threats-to-childrens-care-and-protection/children-affected-by-armed-conflict-and-displacement/russia%E2%80%99s-systematic-program-for-the-re-education-and-adoption-of-ukraines-children

Bluebond-Langner, M., & Korbin, J.E. (2007). Challenges and opportunities in the anthropology of childhoods: An introduction to “Children, childhoods, and childhood studies”. American Anthropologist, 109(2), 241–246. https://doi.org/10.1525/aa.2007.109.2.241

Bocharova, O., & Melnik, I. (2023). Wojna na Ukrainie: edukacja uchodźców w Europie. Społeczeństwo, Edukacja, Język, 18. https://doi.org/10.19251/sej/2023.18(2)

Bonnet, D., Rollet, C., & Suremain, Ch.-É. (2012). Modèles d’enfances. Succession, transformations, croisements. Éditions des archives contemporaines.

Children of War. (2024). https://childrenofwar.gov.ua/

Commissioner for Human Rights. (2024). https://www.coe.int/en/web/commissioner/country-work/ukraine

de Suremain, C.-É., & Bonnet, D. (2014). Children and international aid: Tensions between universal norms and local figures. Autrepart, 72, 3–21.

Galtung, J. (1965). Institutionalized conflict resolution: A theoretical paradigm. Journal of Peace Research, 2(4), 348–397. https://doi.org/10.1177/002234336500200404

Galtung, J. (1969). Violence, peace, and peace research. Journal of Peace Research, 6(3), 167–191. https://doi.org/10.1177/002234336900600301

Gura, T., & Roma, O. (2024). How children’s play has changed during wartime in Ukraine from the parent’s perspective. Science Rise: Pedagogical Education Journal, 3(60), 47–53.

Lee, S. (2017). Children Born of War in the Twentieth Century. Manchester University Press.

Łomanowski, A. (2024). Atak na szpital dziecięcy w Kijowie nie pozostał bez odpowiedzi. Rzeczpospolita. https://www.rp.pl/konflikty-zbrojne/art40788711-atak-na-szpital-dzieciecy-w-kijowie-nie-pozostal-bez-odpowiedzi

Mead, M. (1928). Coming of Age in Samoa: A Psychological Study of Primitive Youth for Western Civilisation. William Morrow & Company.

Mochmann, I. (2017). Children born of war – a decade of international and interdisciplinary research. Historical Social Research, 42(1), 320–346.

Mochmann, I.C., & Lee, S. (2010). The human rights of children born of war: Case analyses of past and present conflicts. Historical Social Research, 35(3), 268–298. https://doi.org/10.12759/hsr.35.2010.3.268-298

Nowak, K. (2022). Amelka wzruszyła świat, śpiewając „Mam tę moc” w schronie. Teraz wykonała hymn Ukrainy. Gazeta. https://kultura.gazeta.pl/kultura/7,114628,28243191,amelka-wzruszyla-caly-swiat-spiewajac-mam-te-moc-w-schronie.html

Pache, V., & Ossipow, L. (2012). Les enfants comme enjeux et comme acteurs: Appartenances, relations interindividuelles et logiques institutionnelles. Tsantsa, 17, 19–35.

Razy, É. (2021–2022). Enfants dans la guerre en Ukraine : une lecture critique à partir des medias. AnthropoChildren, 10. https://doi.org/10.25518/2034-8517.3613

Razy, É., & Rodet, M. (2011). Les migrations africaines dans l’enfance : Des parcours individuels entre institutions locales et institutions globales. Journal des africanistes, 81(2), 5–48. https://doi.org/10.4000/africanistes.3892.

Relief Web. (2023). Belarus’ Collaboration with Russia in the Systematic Deportation of Ukraine’s Children. https://reliefweb.int/report/ukraine/belarus-collaboration-russia-systematic-deportation-ukraines-children-16-november-2023-enruuk

Rosen, D.M. (2005). Armies of the Young: Child Soldiers in War and Terrorism. Rutgers University Press.

Semeniuk, E. (2023). Skradzione życie. Jak Rosja uprowadza ukraińskie dzieci, a wojna niszczy ich psychikę. Sestry. https://www.sestry.eu/pl/artykuly/jak-rosja-porywa-ukrainskie-dzieci-i-niszczy-ich-psychike

Skarżyński, S. (2022). Rosjanie zbombardowali szpital dziecięcy w Mariupolu. Zełenski: Pod ruinami są dzieci. Wyborcza. https://wyborcza.pl/7,75399,28204092,rosjanie-zbombardowali-szpital-dzieciecy-w-mariupolu-zelenski.html

UNICEF. (2023). UNICEF annual report 2023. https://www.unicef.org/reports/unicef-annual-report-2023

UNICEF. (2024). Jak UNICEF pomaga dzieciom z Ukrainy? https://unicef.pl/chce-pomoc/nasze-akcje/pomoc-dla-ukrainy/365dni

Wessells, M. (2006). Child Soldiers: From Violence to Protection. Harvard University Press.

Zlyvkov, V., Lukomska, S., Yevdokymova, N., & Lipinska, S. (2023). Children and War. https://lib.iitta.gov.ua/id/eprint/734177/1/War_Kids_2022_VL_Zlyvkov_ok.pdf




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/lrp.2025.44.3.77-88
Data publikacji: 2025-09-29 20:43:58
Data złożenia artykułu: 2025-03-14 11:50:04


Statystyki


Widoczność abstraktów - 0
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (English) - 0

Wskaźniki





Prawa autorskie (c) 2025 Olena Bocharova

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.