Badania dotyczące praktyki postu w rosyjskiej historiografii kościelnej w okresie przedrewolucyjnym

Streszczenie w języku polskim

Chrześcijaństwo od wieków określało ideologię rozwoju społecznego Europy. Cerkiew znacząco wpływała na bieg wydarzeń historycznych, konstytuując światopogląd jednostki i społeczeństwa. Post chrześcijański jest ważnym składnikiem odrodzenia duchowego, sposobem opanowania naturalnych ludzkich instynktów, wyrazem posłuszeństwa wobec Boga. Chociaż historiografia postu nie została dotąd szczegółowo zbadana, wzbudza ona obecnie duże zainteresowa­nie badaczy jako kwestia aktualna i perspektywiczna. Celem pracy jest określenie kierunków badań nad postem, podjętych przez związanych z cerkwią historyków w okresie narodzin i rozwoju rosyjskiej historiografii cerkiewnej. Powstanie państwa absolutystycznego w Rosji wywołało działania reformatorskie, które znacząco wpłynęły na rozwój nauk historycznych. Autor artykułu analizuje genezę i rozwój rosyjskiej historiografii cerkiewnej w okresie cesarstwa (1725–1917), omawia stan badań nad postem w ujęciu związanych z cerkwią historyków rosyjskich. Pod koniec XVIII i w pierwszej połowie XIX wieku badacze nie stawiali konkretnych celów badawczych, więc wyniki ich ustaleń były obarczone prawosławną apologetyką i ograniczały się do opisu spuścizny rosyjskiej hierarchii cerkiewnej. To zadecydowało o uproszczeniu analiz, opierających się na prowidencjalizmie jako metodzie badawczej. Dopiero w okresie reform liberalnych w latach 60. XIX wieku intensyfikuje się działalność badawcza, a prace historyków stają się wieloaspektowe. Badania nad postem prowadzono przy wykorzystaniu źródeł greckich, łacińskich i słowiańskich. W badaniach historycznych dotyczących postu zaszły duże zmiany: obecnie dominują tendencje do wyboru i prezentacji w monografiach wąskiej problematyki. Post jest opisywany w powiązaniu z historią ogólną chrześcijaństwa i prawosławia, a także w kontekście teologii etyki, w której historia postu zajmuje znaczące miejsce.