Przeszłość oczami mieszkańców białorusko-litewsko-polskiego pogranicza (na przykładzie wybranych wsi rejonu miadzielskiego i wołożyńskiego)

Anna Żebrowska

Streszczenie w języku polskim


Artykuł poświęcony jest ustnym wspomnieniom mieszkańców pogranicza polsko-białorusko- litewskiego (rejon wołożyński, rejon miadzielski w Centralnej Białorusi), gdzie od 2010 r. autorka prowadzi badania terenowe. Przedmiotem rozważań jest pamięć pokolenia urodzonego w latach 20.–30. XX w., od dawna mieszkającego na wymienionym obszarze. Historie mówione autochtonów dotyczą kilku okresów historycznych. To przede wszystkim okres międzywojenny, czasy II wojny światowej i lata powojenne, które zostały zrekonstruowane na podstawie fragmentów narracji biograficznych. Z badań wynika, że czas przedwojenny w świadomości społecznej mieszkańców wiąże się z pozytywnymi wspomnieniami II Rzeczpospolitej i negatywnymi dotyczącymi obcowania z władzą sowiecką. Obrazy z II wojny światowej przedstawiają żołnierzy niemieckich i partyzantów oraz ich relacje z miejscową ludnością. Lata powojenne, które przyniosły mieszkańcom przymusową kolektywizację, zesłania, prześladowanie wiary i niszczenie polskich dokumentów, zapisały się w pamięci badanych jako kolejne trudne doświadczenie. Analiza zgromadzonego materiału daje możliwość zrozumienia autochtonicznej ludności w warunkach przesunięcia granic, zmian politycznych oraz pozwala zrekonstruować tradycyjny świat mieszkańców badanych wsi. Wspomnienia wciąż żyjących świadków historii stanowią ważne źródło informacji, które niejednokrotnie wchodzi w konfrontację z uznanymi faktami historycznymi.


Słowa kluczowe


rejon wołożyński, rejon miadzielski, historia mówiona, wspomnienia, pamięć komunikatywna, pogranicze polsko-białorusko-litewskie

Bibliografia


Assmann, Jan. (2008). Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.

Assmann, Jan. (2009). Kultura pamięci. W: Magdalena Saryusz-Wolska (red.). Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka (s. 59–99). Kraków: Universitas.

Baszłakou, Michaś (red.). (1998). Pamiać. Historyka-dakumientalnaja chronika Miadzielskaha rajona. Minsk: Biełaruskaja Encykłapiedyja. [Башлакоў, Міхась (рэд.). (1998).

Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Мядзельскага раён. Мінск: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі].

Białowa, Tacciana (red.). (2010). Harady i wioski Biełarusi. Minskaja wobłasć. T. 8. Kn. 1. Minsk: Biełaruskaja Encykłapiedyja imia Pietrusia Brouki. [Бялова, Таццяна (рэд.). (2010). Гарады і вёскі Беларусі. Мінская вобласць. T. 8. Kн. 1. Мінск: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі].

Białowa, Tacciana (red.). (2012). Harady i wioski Biełarusi. Minskaja wobłasć. T. 8. Kn. 3. Minsk: Biełaruskaja Encykłapiedyja imia Pietrusia Brouki. [Бялова, Таццяна (рэд.). (2012). Гарады і вёскі Беларусі. Мінская вобласць. T. 8. Kн. 3. Мінск: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі].

Engelking, Anna. (1996a). Boh adzin wier mnoha. Z badań etnograficznych na Grodzieńszczyźnie. Konteksty, 3/4, s. 177–182.

Engelking, Anna. (1996b). Nacje, to znaczy grupy religijne. O wynikach etnograficznych badań terenowych na Grodzieńszczyźnie. Kultura i Społeczeństwo, 1, s. 109–139.

Engelking, Anna. (2007). „Nacja” i „nacjonalność” jako kategorii identyfikacji i tożsamości mieszkańców wsi na wschodzie Białorusi. W: Elżbieta Smułkowa, Anna Engelking (red.). Pogranicza Białorusi w perspektywie interdyscyplinarnej (s. 209–223). Warszawa: Wydawnictwo DiG.

Goff le, Jacques. (2007). Historia i pamięć. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.

Halbwachs, Maurice. (2008). Społeczne ramy pamięci. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Hil, Michał, Draunicki, Jaśka. (2008). Byłyja siadziby i parki Paazierja. Miadzielszczyna. Pastawy: Sumieżża. [Гіль, Міхал, Драўніцкі, Яська. (2008). Былыя сядзібы і паркі Паазер'я. Мядзельшчына. Паставы: Сумежжа].

Kjary, Bernard. (2008). Sztodzionnasć za linijaj frontu. Akupacyja, kałabaracyja i supraciu Białarusi (1941–1944). Minsk: Biełaruski Histaryczny Ahlad. [К'яры, Бернард. (2008).

Штодзённасць за лініяй фронту. Акупацыя, калабарацыя і супраціў Беларусі (1941–1944). Мінск: Беларускі гістарычны агляд].

Lawonau, Leonid (red.). (1996). Pamiać. Wałożynski rajon: historyka-dakumientalnyja chroniki haradou i rajonau Biełarusi. Minsk: Mastackaja Litaratura. [Лявонаў, Леанід (рэд.). (1996). Памяць. Валожынскі раён: гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі. Мінск: Мастацкая літаратура].

Łastouski, Alaksiej. (2011). Histarycznaja pamiać u Biełarusi: admietnasci i problemy [Ластоўскі, Аляксей. (2011). Гістарычная памяць у Беларусі: адметнасці і праблемы]. Режим доступа: http://old.belcollegium.org/lekcyji/litaratura/lastouski_01.htm (доступ: 24.05.2017).

Marczanka, Iwan (red.). (1973). Historyja Biełaruskaj SSR: u piaci tamach. T. 3. Pieramoha Wialikaj Kastrycznickaj rewalucyi i pabudowa sacyjalizmu u BSSR (1917–1937). Minsk: Nawuka i Technika. [Марчанка, Іван (рэд.). (1973). Гісторыя Беларускай ССР: у пяці тамах. т. 3. Перамога Вялікай Кастрычніцкай рэвалюцыі і пабудова сацыялізму ў БССР (1917–1937). Мінск: Навука і тэхніка].

Pawluczuk, Włodzimierz. (1972). Światopogląd jednostki w warunkach rozpadu społeczności tradycyjnej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Smalanczuk, Aleś. (2007). Druhaja suswietnaja wajna u pamiaci nasielnictwa zachodniaha i uschodniaha pamieżża Biełarusi. W: Elżbieta Smułkowa, Anna Engelking (red.). Pogranicza Białorusi w perspektywie interdyscyplinarnej (s. 121–156). Warszawa: Wydawnictwo DiG. [Другая сусветная вайна ў памяці насельніцтва заходняга і ўсходняга памежжа Беларусі. W: Elżbieta Smułkowa, Anna Engelking (red.). Pogranicza Białorusi w perspektywie interdyscyplinarnej (s. 121–156). Warszawa: Wydawnictwo DiG].

Smalanczuk, Aleś. (2013). Wusnaja historyja daje niezabyunaje paczuccio dotyku da minuuszczyny. Interwju z Alesiem Smalanczukom i Irynaj Kasztalan. Istoriczieskaja prawda, 14 studzienia. [Смалянчук, Алесь. (2013). Вусная гісторыя дае незабыўнае пачуццё дотыку да мінуўшчыны. Інтэрв'ю з Алесем Смалянчуком і Ірынай Кашталян. Историческая правда, 14 студзеня]. Режим доступа: http://www.istpravda.ru/bel/interview/1704/ (доступ: 24.05.2017).

Smułkowa, Elżbieta. (2016). Badanie pograniczy językowych – uwagi metodologiczne. W: Anna Zielińska (red.). Moje pogranicza w historii, języku i wspomnieniach (s. 141–154). Warszawa: Instytut Slawistyki PAN.

Straczuk, Justyna. (2006). Cmentarz i stół. Pogranicze prawosławno-katolickie w Polsce i na Białorusi. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Szybieka, Zachar. (2003). Narys historyji Biełarusi. 1795–2002. Minsk: Encykłapiedyks. [Шыбека, 3ахар. (2003). Нарыс гісторыі Беларусі (1795–2002). Мінск: Энцыклапедыкс].

Traba, Robert. (2006). Pamięć zbiorowa: rozważania o „historycznych” możliwościach posługiwania się nowoczesnymi koncepcjami badania pamięci. W: Robert Traba (red.). Historia – przestrzeń dialogu (s. 23–40). Warszawa: Instytut Studiów Historycznych PAN.

Żebrowska, Anna. (2012). Język Wołożyńszczyzny wczoraj i dziś. W: Ewa Golachowska, Anna Zielińska (red.). Konstrukcje i destrukcje tożsamości. Tożsamość wobec wielojęzyczności. T. 2 (s. 263–273). Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.

Żebrowska, Anna. (2013). Polskość w Komarowszczyźnie i jej okolicach: historia i współczesność. Acta Baltico-Slavica, 35, s. 407–418.

Żebrowska, Anna. (2014a). Tożsamość czy tożsamości – wstępne refleksje na temat samoidentyfikacji mieszkańców białorusko-litewskiego pogranicza (na podstawie badań empirycznych przeprowadzonych w regionie miadzielskim obwodu mińskiego) (s. 325–340).

W: Ewa Golachowska, Anna Zielińska (red.). Konstrukcje i destrukcje tożsamości. Narracja i pamięć. T. 3. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.

Żebrowska, Anna. (2014b). Sociolingvističeskaâ situaciâ na Mâdelʹŝine na primere d. Komarovo. Slavica Bergensia, 12, s. 373–398.

Żebrowska, Anna. (2015). Pamięć o przeszłości jako wartość i wyznacznik tożsamości. W: Małgorzata Czabańska-Rosada, Ewa Golachowska, Ewa Serafin, Katarzyna Taborska, Anna Zielińska (red.). Kultura na pograniczach. Pogranicze wschodnie i zachodnie. T. 10 (s. 71–81). Warszawa-Gorzów-Wielkopolski: Instytut Slawistyki PAN, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jakuba Paradyża, Fundacja Slawistyczna.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sb.2018.12.35-52
Data publikacji: 2019-03-27 08:16:36
Data złożenia artykułu: 2018-03-25 16:43:11


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1618
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (Беларуская) (Русский) - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2019 Anna Żebrowska

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.