Historyczna zmienność kategorii: swój/inny/obcy/wróg w relacjach Białorusinów z Polakami w ciągu dwóch ostatnich stuleci

Streszczenie w języku polskim

Artykuł dotyczy ewolucji poczucia obcości w stosunku Białorusinów z Polakami w ciągu prawie dwustu ostatnich lat. Podjęta w nim tematyka stała się aktualna i ważna dla obu narodów zwłaszcza po uzyskaniu niepodległości przez Białorusinów. Celem artykułu była odpowiedź na pytanie, jakie przyczyny wpływały na zmianę znaczenia kategorii: swój, inny, obcy, wróg. Przed przystąpieniem do badań autor uznał – odwołując się do historii Białorusi i kultury jej mieszkańców – że ważnymi wyznacznikami określającymi stosunekBiałorusinów do Polaków były: wyznanie (dominujące wśród Białorusinów prawosławie, w przeciwieństwie do katolicyzmu Polaków), niesymetryczność struktury społecznej (Białorusin widziany jako chłop, Polak jako pan) i dwudziestowieczna sowieckość. Badane relacje zostały omówione w ujęciu procesowym, historycznym, z uwzględnieniem trzech kolejnych okresów: zaborów, ZSRS (oraz II RP) i niepodległej Białorusi. W tekście odwołano się do literatury przedmiotu (zawierającej analizy folkloru białoruskiego, opisy wzajemnych relacji jako świadectwa ich uczestników, obserwatorów zarówno w odległej przeszłości, jak i obecnie) oraz ustaleń socjologicznych. W trakcie badań uwarunkowania te zostały potwierdzone i wzbogacone o elementy o charakterze raczej drugorzędnym. Wskazano, że zwłaszcza od lat 70. XX stulecia klasowy obraz „Polaka – pana” powoli zaczął się dezaktualizować, co nie znaczy, że zanikł. Ponadto w ciągu ostatniego ćwierćwiecza niegdysiejsze „swojskość” i „bliskość” – uwarunkowane historycznie – stopniowo zanikły, zwłaszcza na poziomie młodego pokolenia. Oba społeczeństwa oddalają się od siebie, co jest konsekwencją wybrania przynależności do odmiennych kręgów kulturowych (rosyjskiego i WNP oraz UE)