Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail Językowy obraz Kozaka na podstawie polskich pieśni historycznych i folkloru (na tle wybranych tekstów ukraińskich i rosyjskich)
Streszczenie w języku polskim
Autorka analizuje językowy obraz Kozaka na podstawie tekstów polskich, ukraińskich i rosyjskich pieśni historycznych i folkloru. Jako podstawę metodologiczną artykułu przyjęła teorię językowego obrazu świata w ujęciu Jerzego Bartmińskiego. Celem artykułu jest ujawnienie głównych tendencji językowej kreacji Kozaka. Tekst stanowi językoznawczą próbę porównania obrazu Kozaka w tekstach polskich, ukraińskich i rosyjskich. Ze względu na charakter źródeł analiza nie ma charakteru ściśle chronologicznego.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Andrusieczko Piotr, 1999, Postać Kozaka w folklorze i obyczaju polskim, [w:] Oblicza Wschodu w kulturze polskiej, red. Grzegorz Kotlarski, Marek Figura, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, s. 369-381.
Andrzejowski Zygmunt, 1939, Wojenna pieśń polska, t. 1 Pieśni żołnierskie, rycerskie i ludowo-żołnierskie z okresu Rzplitej dawnej (wiek XII-XVII), Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa.
Ajplatov Gennadij N., Ivanov Aleksandr G., 1992, Istorija Marijskogo kraja v dokumentah i materialah: vyp. 1. Epoka feodalizma, Yoshkar-Ola: Mar. kn. izd-vo.
Badecki Karol, 1936, Polska liryka mieszczańska. Pieśni - tańce – padwany, Lwów: Towarzystwo Naukowe.
Bartmiński Jerzy, 1974, „Jaś koniki poił”. Uwagi o stylu erotyku ludowego, „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 2 (14), s. 11-24.
Bartmiński Jerzy, 1990, Folklor – język – poetyka, Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Bartmiński Jerzy, 2000, Językowy obraz świata jako podstawa tożsamości narodowej, [w:] Kultura wobec kręgów tożsamości: Kongres Kultury Polskiej : materiały konferencji przedkongresowej, Poznań, 19-21 pażdziernika 2000, red. Teresa Kostyrko, Tadeusz Zgółka, Poznań–Wrocław: Wydawnictwo DTSK Silesia, s. 152–167.
Berezovič Elena, Kabakova Galina, 2019, Rossija i Francija: dialog jazykovyh stereotipov, Moskva: RAN.
Birjukov Jurij J., 2004, Kazač'i pesni, Moskva: Sovremiennaja muzyka, http://a-pesni.org/kazaki/lubimdratsa.htm [data dostępu: 26.10.2021].
Borek Piotr, 2001, Ukraina w staropolskich diariuszach i pamiętnikach. Bohaterowie, fortece, tradycja, Kraków: Collegium Columbinum.
Borek Piotr (oprac.), 2005, Arma Cosacica. Poezja okolicznościowa o wojnie polskokozackiej 1648–1649, Kraków: Collegium Columbinum.
Borek Piotr, 2002, Do genezy wyrazów „hajdamaka”, „hajdamacki”, „hajdamactwo”, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. 6, Studia Linguistica 1”, s. 17-30.
Brückner Aleksander, 1911, Pieśni polsko-ruskie, „Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej” 10/1/4, s. 181-197.
Chaev Nikolaj S., (red.), 1935, Bulavinskoe vosstanie, 1707-1708 gg, Sb. Dokumentov. Moskva: Izdatel'stvo Vsesojuznogo Obščestva Politkatoržan i Ssylno-poselentsev.
Chynczewska-Hennel Teresa, 1985, Świadomość narodowa szlachty ukraińskiej i kozaczyzny od schyłku XVI do połowy XVII w., Warszawa: PWN.
Czaja Stanisław, 1905, Szopka krakowska, „Lud. Organ Towarzystwa Ludoznawczego we Lwowie”. R. 11, s. 17-50.
Dąbrowska Alicja, 2013, Kreacje Kozaków i Tatarów w Trylogii Henryka Sienkiewicza, „Prace Komisji Językoznawczej BTN” XXIII, s. 87-100.
Dmitreva Ol’ga A., 2020, Lingvokul'turnye tipaži Rossii i Francii XIX veka, Volgograd: Izd-vo VGPU «Peremena».
Domanovskij Leonid V., Alekseeva Ol’ga B., 1973, Istoričeskie pesni devjatnatcatogo veka, Leningrad: Nauka. Leningr. otd-nie.
Drozdowski Mariusz, 2018, „Co za czasy!… Chamy taki miód piją! Boże, Ty to widzisz i nie grzmisz?”. O deprecjacji Kozaków przez szlachtę Rzeczypospolitej w okresie powstania Chmielnickiego, „Annales UMCS sec. F”, v. 73, s. 65-82.
Dzeverin Ihor O. (red.), 1983, Ukrayins’ka literatura XVIII st. Poetychni tvory, dramatychnitvory, prozovi tvory, Kyyiv: Naukova dumka, http://litopys.org.ua/old18/old18_32.htm [data dostępu: 26.10.2021].
Dzięgiel Ewa, 2003, Polszczyzna na Ukrainie. Sytuacja językowa w wybranych wsiach chłopskich i szlacheckich, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
Evgeneva Anastasija P., Putilov Boris N. (red.), 1958, Drevnie rossijskie stihotvorenija, sobrannye Kiršeju Danilovym. Moskva-Leningrad: Izd-vo AN SSSR.
Fedas Yosyp, 2004, Personazhi vertepu: Zaporozhets’, „Etnichna istoriya narodiv Yevropy: Zbirnyk naukovykh prats” vyp. 17, s. 21-31.
Franko Ivan, 1902, Kozak Plakhta. Ukrayins’ka narodnya pisnya drukovana v pol’s’kiy broshuri z r. 1625, „Zapysky NTSH” t. 47, s. 1-28, https://shron2.chtyvo.org. ua/Franko/Kozak_Plakhta_Ukrainska_narodnia_pisnia_drukovana_v_polskii_broshuri_z_r_1625.pdf? [data dostępu: 26.10.2021].
Franko Ivan, 1906, Do istoriyi ukrayins’koho vertepa. Istorychno-lyiteraturni studiyi y materialy, III–V, „Zapysky Naukovoho Tovarystva imeni Shevchenka” z. LXXII, s. 1-152.
Gadzieva, Leyla, 2007, Mir kazačestva v izobraženii N.V. Gogolja, L.N. Tolstogo, M.A. Šolohova. Dissertacija vypolnena na kafedre kul'turologii i teorii literatury moskovskogo gosudarstvennogo gumanitarnogo universiteta im. M. A. Šolohova, Moskva: Moskovskij gosudarstvennyj gumanitarnyj universitet im. M.A. Šolohova.
Gloger Zygmunt, 1892, Pieśni ludu, Kraków: Skład gł. Gebethner i Wolff.
Greń Zbigniew, 2010, Wizerunek Kozaka we współczesnej prasie czeskiej, [w:] Silva rerum philologicarum. Studia ofiarowane Profesor Marii Strycharskiej-Brzezinie z okazji Jej jubileuszu, red. Janusz Stanisław Gruchała, Halina Kurek, Kraków: Księgarnia Akademicka, s. 109-117.
Hrushevs’kyy Mykhaylo (red.) 1930, Etnografichni Pysannya Kostomarova, Kyyiv: Derzhavne vydavnytstvo Ukrayiny.
Hudziy Mykola K. (red.), 1960, Ukrayins’ki intermediyi XVII–XVIII st. Kyyiv: Vydavnytstvo Akademiyi nauk URSR, http://litopys.org.ua/ukrinter/int08.htm [data dostępu: 26.10.2021].
Istoričeskie pesni malorusskogo naroda s ob"jasnenijami Vl. Antonoviča i M. Dragomanova, 1875, t. 2, Kiev: Typ. M.P. Frytsa.
Jakowenko Natalia, 2014, Druga strona lustra. Z historii wyobrażeń i idei na Ukrainie XVI-XVII wieku, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Kalicińska Justyna, 2014, Obcy niosą chaos i bezprawie. Kozacy w polskich encyklopediach powszechnych do 1918 roku, „Colloquia Anthropologica et Communicativa 7: Wszechświat, bezład, pustka”, s. 95-104.
Kolberg Oskar, 1963, Dzieła wszystkie, t. 24: Mazowsze, cz. 1, Wrocław-Poznań: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Kolberg Oskar, 1964, Dzieła wszystkie, t. 36: Wołyń, Wrocław-Poznań: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Kolberg Oskar, 1973, Dzieła wszystkie, t. 51: Sanockie-Krośnieńskie, Wrocław-Poznań: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Kolberg Oskar, 1979, Ruś Czerwona, cz. 2, z. 2, Wrocław-Poznań: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Kolberg Oskar, 1994, Dzieła wszystkie, t. 47: Podole, Wrocław-Poznań: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Kolessa Filaret, 1920, Ukrayins’ki narodni dumy, L’viv: Nakladom t-va „Prosvity”.
Kolosova Ryoryta P., Krekoten’ Volodymyr I. (red.), 1978, Ukrayins’ka poeziya. Kinets’ XVI – pochatok XVII st., Kyyiv: Naukova dumka, http://litopys.org.ua/ukrpoetry/anto80.htm [data dostępu: 26.10.2021].
Kozłowski Kornel, 1869, Lud: pieśni, podania, baśnie, zwyczaje i przesądy ludu z Mazowsza Czerskiego, wraz z tańcami i melodyami, Warszawa: druk. Karola Kowalewskiego.
Kralyuk Petro M., 2016, Kozats’ka mifolohiya Ukrayiny: tvortsi ta epihony, Kharkiv: Folio.
Krekoten’ Volodymyr I., 1987, Ukrayins’ka literatura XVII st.: Synkretychna pysemnist’. Poeziya. Dramaturhiya. Beletrystyka. Kyyiv: Naukova dumka, http://litopys.org.ua/old17/old17_16.htm [data dostępu: 26.10.2021].
Lewin Paulina, 1961, Problematyka społeczna intermedium polskiego z XVI-XVII w., „Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej” 52/1, s. 1-37.
Łaszkiewicz Monika, 2019, Pamięć historii w stereotypach etnicznych (na przykładach Tatara, Kozaka, Szweda i Turka), „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 31, s. 237-255.
Łaszkiewicz Monika, 2021, Stereotypy etniczne w polskiej kulturze ludowej. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Ławrynow Daria, 2020, Swoi wśród obcych. Tożsamość Kozaków kubańskich byłego Wojska Czarnomorskiego oraz Kozaków kazachstańskich (na podstawie tekstów folklorystycznych), Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN.
Mariak Leonarda, 2011, Językowy obraz Kozaka w „Ogniem i mieczem” Henryka Sienkiewicza. Cześć I. Sposoby prezentacji przedstawicieli społeczności kozackiej, [w:] Odmiany stylowe polszczyzny – dawniej i dziś, red. Urszula Sokólska, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, s. 151-169.
Miarka Karol, 1910, Śpiewnik narodowy, Mikołów: wyd. Karol Miarka.
Mjakušin Nikolaj G., 1890, Sbornik ural'skikh kazač'ikh pesen', Sankt-Peterburg: Tipografija M.M. Stasjuleviča.
Mjakutin Aleksandr I., 1904, Pesni Orenburgskih kazakov, č. I, Orenburg: Izd. Orenb. Kazač'ego vojska.
Mjakutin Aleksandr I., 1905, Pesni Orenburgskih kazakov, č. II, Orenburg: Izd. Orenb. Kazač'ego vojska.
Narodni pisni v Zapysakh Stepana Rudans’koho, 1972, Kyyiv, https://nashe.com.ua/ [data dostępu: 26.10.2021].
Niewiara Aleksandra, 1998, Inni w oczach „wojowników sarmackich” – o stereotypie narodowości w XVII wieku, [w:] Język a kultura, t. 12, Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne, red. Janusz Anusiewicz, Jerzy Bartmiński, Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, s. 171-184.
Oficerskaja Kavalerijskaja Škola: Sbornik tekstov kazač'ih pesen, http://oksh.ru/oksha/oksha_kultura_pesni_sbor.html/ [data dostępu: 26.10.2021].
Paciuszkiewicz Mirosław, 1972, Konwencje teatralne twórczości jasełkowej, „Roczniki Humanistyczne” t. XX, z. 1, s. 42-73.
Pisarkowa Krystyna, 1976, Konotacja semantyczna nazw narodowości, „Zeszyty Prasoznawcze” nr 1 (67), r. XVII, s. 5-26.
Ritz German, 2006, Postać Kozaka pomiędzy mitem a historią w polskiej literaturze romantycznej, [w:] Opowiedziany naród. Niemiecka i polska literatura wobec nacjonalizmów XIX wieku, red. Izabela Surynt, Marek Zybura, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 121-144.
Rudakova Natalya I., 2008, Khudozhnya transformatsiya obrazu kozaka v ukrayins’kiy narodniy prozi: avtorefer. dys. na zdobuttya nauk. stupenya kand. filol. nauk: 10.01.07, Kyyiv.
Skrzypek Marcin, Wędrowni dziadowie, http://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/wedrowni-dziadowie/[data dostępu: 26.10.2021].
Sto najpiękniejszych pieśni polskich patryotycznych, wojennych, żołnierskich, studenckich i ludowych: zebranych ku uczczeniu 85-ej rocznicy powstania listopadowego, 1915, Lublin: b.w.
Strycharska-Brzezina Maria, 2012, Kozak ukraiński. Studium językowe, Kraków: Universitas.
Suprun-Yaremko Nadiya, 2005, Ukrayintsi Kubani ta yikhni pisni, Kyyiv: Muzychna Ukrayina.
Starikov Fedor, 1891, Istoriko-statističeskij očerk Orenburgskago kazač'jago vojska s priloženiem stat'i o domašnem byte orenburgskih kazakov, risunkov so znamen i karty, Orenburg: Tipo-litografiya B. Breslina.
Suprun-Yaremko Natalya, 2005, Ukrayintsi Kubani ta yikhni pisni, Kyyiv: Muzychna Ukrayina.
Szczerbicka Ludwika, 1959, Z epiki dziadowskiej, „Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej” 50/3-4, s. 445-470.
Švecova Elena A. (red.), 1962, Krest'janskaja vojna pod predvoditel'stvom Stepana Razina: Podavlenie vosstanija, kazn' S. Razina i pozdnejšie otgoloski dviženija (s janvarja 1671 g.), Moskva: Izdatel'stvo Akademii Nauk SSSR.
Tihomirov Mihail N., Lebedev Vladimir I., Syroečkovskij Vladimir J., Hrestomatija po Istorii SSSR, t. 1, Moskva 1951, https://readli.net/hrestomatiya-po-istorii-sssr-tom-1/[data dostępu: 26.10.2021.
Tomczyk Paweł, 130 lat temu w Częstochowie odsłonięto pomnik „Cara-Wyzwoliciela” – Aleksandra II Romanowa, https://dzieje.pl/rozmaitosci/130- lat-temu-w-czestochowie-odslonieto-pomnik-cara-wyzwoliciela-aleksandra-ii-romanowa/ [data dostępu: 26.10.2021].
Tyrpa Anna, 2006, Losy etnonimu Mazur, [w:] Onomastyka regionalna, red. Jerzy Duma, Olsztyn: Towarzystwo Naukowe im. Wojciecha Kętrzyńskiego, s. 181-193.
Vynar Lyubomyr, 1971, Pytannya pokhodzhennya polkovnyka Maksyma Kryvonosa, „Ukrayins’kyy istoryk” t. 8, ch. 3/4, s. 23-35.
Wasilewski Zygmunt, 1892, Szopka i herody. Materjały do dziejów teatru ludowego, „Wisła. Miesięcznik Geograficzno-Etnograficzny” t. 6, z. 3, s. 564-586.
Witkowska Alina, 1995, Dziko – pięknie – groźnie czyli Ukraina romantyków, „Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 2 (32), s. 20-30.
Wojas Marta, 2016, Dwie pieśni o kozaczku duchownym z XVII wieku – edycja zachowanych wariantów, „Rocznik Przemyski. Historia”, t. 52, z. 1 (19), s. 7-12.
Wolański Ignacy, 1896, Szopki i Herody w Lubelskim, „Wisła. Miesięcznik Geograficzno-Etnograficzny” t. 10 z. 3, s. 465-489.
Wójcicki Kazimierz W., 1976, Pieśni ludu Białochrobatów, Mazurów i Rusi znad Bugu, t. 2, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Ossolineum.
Zaharčenko Viktor G., 1987, Narodnye pesni Kubani. Iz repertuara Gosudarstvennogo Kubanskogo kazačego khora, Krasnodar: Krasnodarskoe knižnoe izdatel'stvo.
Zaharčenko Viktor G., 2002, Poet Kubanskij kazačij hor, Krasnodar: Edvi.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2022.34.339
Data publikacji: 2022-09-30 20:08:37
Data złożenia artykułu: 2021-10-26 14:38:15
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2022 Daria Joanna Ławrynow
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.