Kiedy zaczyna się ojczyzna? O wschodniosłowiańskim koncepcie ojczyzna w aspekcie historycznym

Anna Kretschmer

Streszczenie w języku polskim


Ojczyzna należy do konceptów o dużej zmienności i w związku z tym trudniejszych do badania. Ponadto powstał on na ogół dość późno i stanowi zjawisko z okresu głównie narodowego. Jego perspektywa historyczna została dotychczas stosunkowo słabo zbadana. Głównym tematem artykułu jest analiza porównawcza konceptu ojczyzny w późnym okresie przednarodowym na dwóch obszarach wschodniosłowiańskich, różnych pod względem globalnych kontekstów życia i paradygmatów kulturowych – to Ruś Moskiewska i Wielkie Księstwo Litewskie (jego ludność białoruska) w XVII–XVIII ww. Autorka dotyka także metodologicznych aspektów badania zarówno tego konceptu, jak i diachronicznej perspektywy badania konceptów w ogóle. Szczególną uwagę zwraca także na specyfikę światopoglądu i konceptualizacji rzeczywistości na Rusi Moskiewskiej, która różni się nie tylko od zachodnioeuropejskiego, ale także od słowiańskiego i od innych obszarów prawosławnych Słowian. W tekście poruszane są również kwestie adekwatnego korpusu tekstowego jako niezbędnej podstawy empirycznej badań.

 


Słowa kluczowe


koncept ojczyzny; Ruś Moskiewska; kultura białoruska; XVII–XVIII w.

Pełny tekst:

PDF (Русский)

Bibliografia


Bartmiński Jerzy (red.), 1993, Pojęcie ojczyzny we współczesnych językach europejskich, Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej.

Bartmiński Jerzy, 1989, Jak biegną drogi ojczyzny?, „Ethos”, 5, s. 165–171.

Krečmer Anna G., 2013, Voprosy metodologii issledovaniâ dostandartnoâzykovoj (slavânskoj) pis′mennosti, [v:] Sovremennye napravleniâ islledovaniâ i prepodavaniâ slavânskih âzykov, red. Elena S. Surkova, Elena N. Rudenko, Meždunarodnaâ naučnaâ konferenciâ «VIII Suprunovskie čteniâ» (Minsk, 21–22 sentâbrâ 2012 g.), Sbornik naučnyh statej, Minsk: RIVŠ, s. 113–122.

Krečmer Anna G., 2015, Pravoslavnye slavâne v nepravoslavnom okruženii – problemy kul′turnoâzykovogo identiteta, [v:] Âzykovoj kontakt, red. Nikita V. Suprunčuk, Minsk: RIVŠ, s. 101–110.

Krečmer Anna, 2022, O rekonstrukcii mirosozercaniâ Pravoslavnoj Slavii na poroge Novogo vremeni (podhod ot teksta), [w:] I Międzynarodowy Kongres Etnolingwistyczny, t. 3. Pamięć – tożsamość – kategorie językowo-kulturowe, red. Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, Marta NowosadBakalarczyk, Przemysław Łozowski, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 131–144.

Kretschmer Anna, 1998, Zur Geschichte des Schriftrussischen. Privatkorrespondenz des 17. und frühen 18. Jahrhunderts, Specimina Philologiae Slavicae, Suppl. 62, München.

Kretschmer Anna, 2023, Культурная традиция Православной Славии в трудах Н. И. Толстого, „Romanoslavica“ LIX/2, s. 51–73.

Kupina Natal′â A., 1995, Totalitarnyj âzyk: slovar′ i rečevye reakcii, Ekaterinburg–Perm′: Izd. Ural′skogo universiteta.

Kupina Natal′â A., 1999, Âzykovoe soprotivlenie v kontekste totalitatnoj kul′tury, Ekaterinburg: Izd-vo Ural′skogo universiteta.

Legomska Julia, 2010, Państwo, naród, ojczyzna w dawnej polszczyźnie. Leksykalnosemantyczny opis pojęć, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Myl′nikov Aleksandr S., 1996, Kartina slavânskogo mira: Vzglâd iz Vostočnoj Evropy. Ètnogenetičeskie legendy, dogadki, protogipotezy XVI – načala XVIII veka, Sankt-Peterburg: Izd-vo RAN.

Myl′nikov Aleksandr S., 1999, Kartina slavânskogo mira: Vzglâd iz Vostočnoj Evropy. Predstavleniâ ob ètničeskoj nominacii i ètničnosti XVI – načala XVIII veka, Sankt-Peterburg: Izd-vo RAN.

Niewiara Aleksandry, 2003, Inni w oczach wojowników sarmackich – o stereotypie narodowości w XVII wieku, [w]: Śląskie studia lingwistyczne, red. Krystyna Kleszczowa, Joanna Sobczykowa, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 115–122.

Nikolaeva Tat′âna M., 2006, Âzykovaâ situaciâ v načal′nyj period formirovaniâ russkoj nacii, „Učenye Zapiski KazGU“ Gumanitarnye nauki, 148/2, s. 119–127.

Nikolaeva Tat′âna M., 2008, Nerešennye problemy istorii russkogo literaturnogo âzyka, „Učenye Zapiski KazGU“ Gumanitarnye nauki, 150/6, s. 266–276.

Prikazčikova Elena E., 2006, Russkaâ memuaristika XVIII – pervoj treti XIX veka: imena i puti razvitiâ, Ekaterinburg: Izd-vo Ural′skogo universiteta.

Russkie memuary, 1989, Moskva: Izd-vo „Pravda“.

Solov′ev Sergej M., 1989, Istoriâ Rossii s drevnejših vremen, Moskva: Mysl′, tt. 5–19.

Stegmüller Wolfgang, 1975, Der sogenannte Zirkel des Verstehens, Darmstadt: Wiss. Buchgesellschaft, s. 63–88.

Tolstoj Nikita I., 1982, Drevnââ slavânskaâ pis′mennost′ i stanovlenie ètničeskogo samosoznaniâ u slavân [v:] Razvitie ètničeskogo samosoznaniâ slavânskih narodov v èpohu rannego srednevekov′â, Moskva: Nauka, s. 236–247.

Tolstoj Nikita I., 1989a, Ètničeskoe i kul′turnoe samosoznanie serbov v cvâzi s razvitiem pis′mennosti (literatury) i literaturnogo âzyka v XII–XIV vv., [v:] Razvitie ètničeskogo samosoznaniâ slavânskih narodov v èpohu zrelogo feodalizma, Moskva: Nauka, s. 117–129.

Tolstoj Nikita I., 1989b, Ètničeskoe i kul′turnoe samosoznanie horvatov v cvâzi s razvitiem pis′mennosti (literatury) i literaturnogo âzyka v XII–XIV vv., [v:] Razvitie ètničeskogo samosoznaniâ slavânskih narodov v èpohu zrelogo feodalizma, Moskva: Nauka, s. 152–164.

Tolstoj Nikita I., 1990, Dva inostrannyh svidetel′stva o slavânah, russkih, o cerkovnoslavânskom i russkom âzyke, [v:] Âzyk: sistema i podsistemy. K 70-letiû M. V. Panova, red. Marina Â. Glovinskaâ, Elena A. Zemskaâ, Moskva: AN SSSR, s. 265–280.

Tolstoj Nikita I., 1993, Ètničeskoe samopoznanie i samosoznanie Nestora Letopisca, avtora „Povesti vremennyh let“, [v:] Issledovaniâ po slavânskomu istoričeskomu âzykoznaniû. Pamâti G. A. Haburgaeva, red. Boris A. Uspenskij, Mariâ N. Ševeleva, Moskva: MGU, s. 4–12.

Tolstoj Nikita I., 1997, Slavia Orthodoxa i Slavia Latina – obŝee i različnoe v literaturno-âzykovoj situacii, „Voprosy âzykoznaniâ“, № 2, s. 16–23.

Tolstoj Nikita I., 1998, Âzyk – slovesnost′ – kul′tura – samosoznanie, [v:] Nikita I Tolstoj, Izbrannye trudy, t II, Moskva: Âzyki russkoj kul′tury, s. 10–21.

Uspenskij Boris A., 1983, Âzykovaâ situaciâ Kievskoj Rusi i ee značenie dlâ istorii russkogo literaturnogo âzyka. IX Meždunarodnyj s″ezd slavistov. Doklady, Moskva: Izd-vo MGU.

Wierzbicka Anna, 1999, Słownik kluczem do historii i kultury. „Ojczyzna” w językach niemieckim, polskim, rosyjskim, [w]: Język – umysł – kultura, red. Jerzy Bartmiński, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe. PWN, s. 450–48.

Živov Viktor M., 2002, Ob ètničeskom i religioznom soznanii Nestora Letopisca, [v:] Živov Viktor M., Razyskaniâ v oblasti istorii i predystorii russkoj kul′tury, Moskva: Âzyki slavânskoj kul′tury, s. 170–186.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2024.36.221
Data publikacji: 2024-08-09 22:16:27
Data złożenia artykułu: 2023-12-08 16:44:56


Statystyki


Widoczność abstraktów - 322
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (Русский) - 102

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2024 Анна Генриховна Кречмер

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.