Okrucieństwo w dawnej polszczyźnie – pojęcie, wartość – na podstawie rzeczowników okrucieństwo, okrutność

Streszczenie w języku polskim

Artykuł stanowi próbę odtworzenia pojmowania i wartościowania okrucieństwa w okresie od staropolszczyzny do końca doby średniopolskiej na podstawie kontekstowych użyć dwóch reprezentujących pojęcie leksemów – okrutność i okrucieństwo. Materiał badawczy stanowią egzemplifikacje z odpowiednich słowników i korpusów tekstów historycznych. Sensem pojęcia okrucieństwo w dawnych czasach było zadawanie cierpienia, widziane jako skłonność człowieka i jej realizacja w czynach. Pojęcie było w tym czasie stabilne, jego ewolucja, a raczej jej pierwszy ślad, nastąpiła dopiero pod koniec doby średniopolskiej – było to rozszerzenie sensu – jako obiekty okrucieństwa zaczęto postrzegać nie tylko ludzi (jak wcześniej), ale i zwierzęta. Z pojmowaniem okrucieństwa łączyła się jego ujemna aksjologizacja eksponowana w tekstach na różne sposoby, m.in. przez umieszczanie go pośród innych pojęć negatywnie wartościowanych, opatrywanie negatywnymi epitetami, czy epatowanie grozą. Pojęcie było przez cały badany okres oceniane jednoznacznie negatywnie i tak jest do dzisiaj, odstępstwa od takiej oceny były zupełnie wyjątkowe, a zatem można je uznać za uniwersalną antywartość.