Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail Jurij Derenikowicz Apresjan, czyli jak sprostać swoim czasom
Streszczenie w języku polskim
W artykule przedstawiono życie i najważniejsze dokonania naukowe Jurija D. Apresjana (1930–2024), rusycysty i anglisty o światowej sławie, teoretyka języka, metodologa, leksykografa, współtwórcy (wraz z Igorem Mielczukiem) moskiewskiej szkoły semantycznej. Uczony przez całe życie naukowe rozwijał koncepcję systemowego i integralnego opisu języka, a tworzoną teorię weryfikował podczas opracowywania nowatorskich słowników jedno- i dwujęzycznych. Był bardzo oddany nauce, ale nad karierę naukową zawsze przedkładał wierność wyznawanym wartościom i obronę praw człowieka. Za bezkompromisową postawę spotykały Go bolesne konsekwencje, nigdy jednak nie zrezygnował z prac badawczych, choćby musiał je prowadzić w skrajnie trudnych warunkach. Był mistrzem dla kolejnych pokoleń młodych lingwistów. Na polskie językoznawstwo oddziałał nie tylko swoimi pracami, do naszego kraju również chętnie przyjeżdżał na konferencje naukowe i z wykładami, miał tu przyjaciół.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Amosova Natalija N., Apresjan Jurij D. i in., 1972, Bol’šoj anglo-russkij slovar’, Moskva: Sovetskaja ènciklopedija.
Apresjan Jurij D., 1966, Idei i metody sovremennoj strukturnoj lingwistyki. Kratkij očerk, Moskva: Prosveščenie [tłumaczenie polskie: Koncepcje i metody współczesnej lingwistyki strukturalnej. Zarys problematyki, przeł. Zygmunt Saloni, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1971].
Apresjan Jurij D., 1967, Èksperimental’noe issledovanie semantiki russkogo glagola, Moskva: Nauka.
Apresjan Jurij D., 1972, Definiowanie znaczeń leksykalnych jako zagadnienie semantyki teoretycznej, przeł. Jerzy Faryno, [w:] Semantyka i słownik, red. Anna Wierzbicka, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Ossolineum, s. 39–57.
Apresjan Jurij D., 1974a, Antonimy leksykalne i przekształcenia wyrażeń antonimicznych, przeł. Elżbieta Janus, [w:] Tekst i język. Problemy semantyczne, red. Maria Renata Mayenowa, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Ossolineum, s. 177– 199.
Apresjan Jurij D., 1974b, Leksičeskaja semantika. Sinonimičeskie sredstva jazyka, Moskva: Nauka [tłumaczenie polskie: Semantyka leksykalna. Synonimiczne środki języka, przeł. Zofia Kozłowska, Andrzej Markowski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Ossolineum 1980; wyd. 2. przygotowały Zofia Kozłowska i Elżbieta Janus, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Ossolineum 2000].
Apresjan Jurij D., 1975, Leksičeskie konversivy v russkom jazyke, „Linguistica Silesiana” 1, s. 71–99.
Apresjan Jurij D., 1978, Jazykovaja anomalia i logičeskoe protivorečie, [w:] Tekst. Język. Poetyka. Zbiór studiów, red. Maria Renata Mayenowa, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Ossolineum, s. 129–151.
Apresjan Jurij D., 1979, Przedmiot i metody współczesnej semantyki językoznawczej, przeł. Halina Kurkowska, [w:] Językoznawstwo strukturalne, red. Halina Kurkowska, Adam Weinsberg, Warszawa: PWN, s. 243–267.
Apresjan Jurij D., 1980, Tipy informacii dlja poverhnostno-semantičeskogo komponenta modeli „SmyslTekst”, „Wiener Slawistischer Almanach”, Sonderband 1.
Apresjan Jurij D., 1983, O strukture značenij jazykovyh edinic, [w:] Tekst i zdanie. Zbiór studiów, red. Teresa Dobrzyńska, Elżbieta Janus, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Ossolineum, s. 313–339.
Apresjan Jurij D., 1986, Nekotorye soobraženija o deiksise v svjazi s ponjatiem naivnoj modeli mira, [w:] Teoria tekstu. Zbiór studiów, red. Teresa Dobrzyńska, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Ossolineum, s. 83–98.
Apresjan Jurij D., 1991, Język semantyczny jako przedmiot semantyki, przeł. Jerzy Bralczyk, [w:] Semiotyka dziś i wczoraj. Wybór tekstów, red. Jerzy Pelc, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Ossolineum, s. 373–377.
Apresjan Jurij D., 1992, „Dar” Nabokova: poètičeskaja tehnika i tema, [w:] Typy tekstów, red. Teresa Dobrzyńska, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Ossolineum, s. 81–107.
Apresjan Jurij D., 1993, Językoznawstwo teoretyczne, modele formalne języka i leksykografia systemowa, przeł. Joanna Berej, [w:] O definicjach i definiowaniu, red. Jerzy Bartmiński, Ryszard Tokarski, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 9–33.
Apresjan Jurij D., 1994, Naiwny obraz świata a leksykografia, przeł. Joanna Berej, Anna Pajdzińska, „Etnolingwistyka” 6, s. 5–12.
Apresjan Jurij D., 1999, Interpretacionnye glagoly – gruppa ošibat’sja, [w:] W zwierciadle języka i kultury, red. Jan Adamowski, Stanisława Niebrzegowska, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 309–332.
Apresjan Jurij D., 2000, Mnogoznačnost’ i sinonimija slova ljubit’, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 12, s. 77–95.
Apresjan Jurij D., 2001, O leksičeskih funkcjah semejstva REAL – FACT, [w:] Nie bez znaczenia… Prace ofiarowane Profesorowi Zygmuntowi Saloniemu z okazji jubileuszu 15000 dni pracy naukowej, red. Urszula Andrejewicz, Mirosław Bańko, Włodzimierz Gruszczyński, Dorota Kopcińska, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, s. 23–40.
Apresjan Jurij D., 2003, Sistemnost’ leksyki: semantičeskie paradigmy i semantičeskie al’ternacii, [w:] Études linguistiques romano-slaves offertes à Stanisław Karolak, red. Wiesław Banyś, Leszek Bednarczuk, Kazimierz Polański, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Edukacja”, s. 35–47.
Apresjan Jurij D., 2006, Glagol’noe upravlenije revisited, [w:] Od fonemu do tekstu. Prace dedykowane Profesorowi Romanowi Laskowskiemu, red. Ireneusz Bobrowski, Krystyna Kowalik, Kraków: Wydawnictwo Lexis, s. 41–63.
Apresjan Jurij D., 2012, Z warsztatu leksykografa, red. Zofia Zaron, Warszawa: Wydział Polonistyki UW, Pracownia Pragmatyki i Semantyki Językoznawczej IPS, BEL Studio Sp. Z o.o. [tom zawiera cztery przetłumaczone teksty: Informacja składniowa w słowniku jednojęzycznym, przeł. Aleksandra Sobotka, Piotr Sobotka, s. 13–40, Informacja pragmatyczna w słowniku jednojęzycznym, przeł. Maksim Duszkin, s. 41–63, Konotacje jako składnik pragmatyki słowa (ujęcie leksykograficzne), przeł. Piotr Sobotka, s. 64–88, Performatywy w gramatyce i słowniku, przeł. Jolanta Chojak, s. 89–107 oraz bibliografię prac J. D. Apresjana, s. 115–140].
Apresjan Jurij D., 2015, Sintaksičeskaja informacija dlja Aktivnogo slovarja russkogo jazyka, „LingVaria” t. 10 (specjalny), s. 13–26.
Apresjan Jurij D. (red.), 1997, Novyj ob’’jasnitel’nyj slovar’ sinonimov russkogo jazyka, Moskva: Škola „Jazyki russkoj kul’tury”.
Apresjan Jurij D. (red.), 2010, Prospekt aktivnogo slovarja russkogo jazyka, Moskva: Jazyki slavjanskih kul’tur.
Apresjan Jurij D. (red.), 2014, Aktivnyj slovar’ russkogo jazyka, t. 1: A–B, t. 2.: V–G, Moskva: Jazyki slavjanskih kul’tur.
Apresjan Jurij D. i in., 1979, Anglo-russkij sinonimičeskij slovar’, Moskva: Russkij jazyk.
Apresjan Jurij D. i in., 1980, Dopolnenie k Bol’šomu anglo-russkomu slovarju, Moskva: Russkij jazyk.
Apresjan Jurij D. i in., 1983a, Lingvističeskoe obespečenie sistemy francuzsko-russkogo avtomatičeskogo perevoda ÈTAP-1. IV. Francuzskij sintaksičeskij analiz, „Predvaritel’nye publikacii PGÈPL” vyp. 159, Institut russkogo jazyka AN SSSR.
Apresjan Jurij D. i in., 1983b, Lingvističeskoe obespečenie sistemy francuzsko-russkogo avtomatičeskogo perevoda ÈTAP-1. V. Francuzskij sintaksičeskij analiz, „Predvaritel’nye publikacii PGÈPL” vyp. 160, Institut russkogo jazyka AN SSSR.
Apresjan Jurij D. i in., 1984a, Lingvističeskoe obespečenie sistemy francuzsko-russkogo avtomatičeskogo perevoda ÈTAP-1. II. Francuzskaja morfologija, „Predvaritel’nye publikacii PGÈPL” vyp. 154, Institut russkogo jazyka AN SSSR.
Apresjan Jurij D. i in., 1984b, Lingvističeskoe obespečenie sistemy francuzsko-russkogo avtomatičeskogo perevoda ÈTAP-1. III. Francuzskij sintaksičeskij analiz, „Predvaritel’nye publikacii PGÈPL” vyp. 155, Institut russkogo jazyka AN SSSR.
Apresjan Jurij D. i in., 1985a, Lingvističeskoe obespečenie sistemy francuzsko-russkogo avtomatičeskogo perevoda ÈTAP-1. VI. Francuzskij sintaksičeskij analiz, „Predvaritel’nye publikacii PGÈPL” vyp. 166, Institut russkogo jazyka AN SSSR.
Apresjan Jurij D. i in., 1985b, Lingvističeskoe obespečenie sistemy francuzsko-russkogo avtomatičeskogo perevoda ÈTAP-1. VII. Francuzskij sintaksičeskij analiz, „Predvaritel’nye publikacii PGÈPL” vyp. 167, Institut russkogo jazyka AN SSSR.
Apresjan Jurij D. i in., 1989, Lingvističeskoe obespečenie sistemy ÈTAP-2, Moskva: Nauka.
Apresjan Jurij D. i in., 1992, Lingvističeskij processor dlja složnyh informacionnyh system, Moskva: Nauka.
Apresjan Jurij D. i in., 1993–1994, Novyj bol’šoj anglo-russkij slovar’, t.1–3, Moskva: Russkij jazyk.
Apresjan Jurij D. i in., 1995, Novyj ob’’jasnitel’nyj slovar’ sinonimov russkogo jazyka. Prospekt, Moskva: Škola „Jazyki russkoj kul’tury”.
Apresjan Jurij D. i in., 2006, Jazykovaja kartina mira i sistemnaja leksikografija, Moskva: Jazyki slavjanskih kul’tur.
Apresjan Jurij D., Pall Erna, 1982, Russkij glagol – vengerskij glagol. Upravlenie i sočetaemost’, Budapest: Tankyonvkiado.
Apresjan Jurij D., Żołkowski Aleksander K., Mielczuk Igor A., 1972, Próba objaśniającokombinatorycznego słownika języka rosyjskiego, przeł. Jerzy Faryno, [w:] Semantyka i słownik. Praca zbiorowa, red. Anna Wierzbicka, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Ossolineum, s. 79–93.
Apresjan Jurij D., Apresjan Valentina Ju., Galaktionova Irina V., Iomdin Boris L. (red.), 2017, Aktivnyj slovar’ russkogo jazyka, t. 3: D–Z, Moskva-SanktPeterburg: Nestor-Istorija.
Apresjan Jurij D., Apresjan Valentina Ju., Galaktionova Irina V., Iomdin Boris L. (red.), 2023, Aktivnyj slovar’ russkogo jazyka, t. 4, cz. 1: I–J. Moskva: MCNMO.
Mel’čuk Igor A., Žolkovskij Aleksander K., Apresjan Jurij D. i in., 1984, Tolkovokombinatornyj slovar’ sovremennogo jazyka. Opyty semantikosintaksičeskogo opisanija russkoj leksyki, „Wiener Slawistischer Almanach”. Sonderband 14.
Pajdzińska Anna, 1995, Apresjan Jurij Derenikowicz, Leksiczieskaja siemantika. Sinonimiczieskije sriedstwa jazyka, [w:] Przewodnik po literaturze filozoficznej XX wieku, t. 3, red. Barbara Skarga przy współpracy Stanisława Borzyma, Haliny Floryńskiej-Lalewicz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 13–19.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2025.37.11
Data publikacji: 2025-08-05 23:14:57
Data złożenia artykułu: 2024-12-17 14:47:19
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2025 Anna Pajdzińska
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.