Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail O radości w ujęciu lingwistycznym: z problemów semantycznych badań porównawczych
Streszczenie w języku polskim
Artykuł jest poświęcony podstawom lingwistycznych badań porównawczych w zakresie semantyki nazw uczuć w rodzaju radości, utrwalonych w różnych językach. Zgadzając się z tezą Renaty Grzegorczykowej o nieobiektywnym wyróżnianiu się uczuć w świecie i uzależnieniu ich kategoryzacji od języka i kultury, autorka postuluje oparcie badań nie na szczegółowym pojęciu związanym z leksemem wybranego języka (np. ang. happiness), lecz na ogólnym inwariancie pojęciowym, wokół którego organizują się szersze mikropola semantycznoleksykalne nazw uczuć w rodzaju radości w badanych językach (zasadność takiego rozwiązania potwierdzają trudności w porównywaniu wyników badań prowadzonych w różnych kulturach oraz praktyka tłumaczeniowa, czego przykłady są przytaczane w pracy). Wskazano tu także na potrzebę uwzględnienia różnych poziomów abstrahowania w rozumieniu pojęć leksykalnych powiązanych z nazwami uczuć oraz różnych sposobów modelow ania tych pojęć w tekstach. Dlatego za cenny materiał analiz uznano nie tylko dane leksykograficzne, które ujawniają to, co w języku potencjalne, ale też dane tekstowe, które pokazują, co i w jakim stopniu jest w użyciu języka realnie wykorzystywane. Połączenie narzędzi lingwistyki strukturalistycznej ze zdobyczami językoznawstwa kognitywnego ma służyć pełniejszemu poznaniu badanych zjawisk, czego próbkę pokazuje szkicowa charakterystyka wybranych fragmentów obrazu radości utrwalonego w polszczyźnie, prezentowana w drugiej części artykułu.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Bartmiński Jerzy, 2006, O pojęciu językowego obrazu świata, [w:] Bartmiński Jerzy, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 11--21.
Bartmiński Jerzy, 2011, Uczucia na warsztacie lingwisty: Agnieszka Mikołajczuk, Obraz radości we współczesnej polszczyźnie, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 2009, 357 s., „Etnolingwistyka. Problemy języka i kultury” 23, s. 239--243.
Bartmiński Jerzy, Chlebda Wojciech, 2008, Jak badać językowo-kulturowy obraz świata Słowian i ich sąsiadów?, „Etnolingwistyka. Problemy języka i kultury” 20, s. 11--27.
Bartmiński Jerzy, Niebrzegowska Stanisława, 1998, Profile a podmiotowa interpretacja świata, [w:] Profilowanie w języku i w tekście, red. Jerzy Bartmiński, Ryszard Tokarski, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 211--224.
BNC: British National Corpus – BNC Simple Search: http://www.natcorp.ox.ac.uk/ [data dostępu: luty 2012].
Boski Paweł, 2009, Kulturowe ramy zachowań społecznych. Podręcznik psychologii międzykulturowej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Buttler Danuta, 1977, Grupa semantyczna przymiotników polskich o znaczeniu `pozostający w związku z radością’, „Prace Filologiczne” XXVII, s. 271--286.
Buttler Danuta, 1978, Łączliwość przymiotników o znaczeniu `związany z radością’, „Prace Filologiczne” XXVIII, s. 207--221.
Ekman Paul, 1992, An argument for basic emotions, „Cognition and Emotion” 6 (3/4), s. 169--200.
Ekman Paul, 2003, Sixteen enjoyable emotions, „Emotion Researcher” 18, s. 6--7.
Gajda Stanisław, 2005, Język – językoznawstwo – polonistyka, [w:] Polonistyka w przebudowie. Literaturoznawstwo – wiedza o języku – wiedza o kulturze – edukacja. Zjazd Polonistów, Kraków, 22--25 września 2004, red. Małgorzata Czermińska, t. 1, Kraków: Universitas, s. 28--39.
Goleman Daniel, 1997, Inteligencja emocjonalna, tłum. A. Jankowski, Media Rodzina of Poznań, Poznań.
Grzegorczykowa Renata, 1996, Badania semantyczno-porównawcze w aspekcie diachronicznym (na przykładzie słowiańskich przymiotników przestrzennych), [w:] Semantyka a konfrontacja językowa 1, red. Violetta Koseska-Toszewa, Danuta Rytel-Kuc, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, s. 217--226.
Grzegorczykowa Renata, 1999, Z badań nad porównawczą semantyką leksykalną: nazwy `tęsknoty’ w różnych językach, [w:] Semantyka a konfrontacja językowa 2, red. Zbigniew Greń, Violetta KoseskaToszewa, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, s. 199--204.
Grzegorczykowa Renata, 2009a, Błogosławieni czy szczęśliwi? (Uwagi w związku z nowym tłumaczeniem Błogosławieństw), [w:] Język religijny dawniej i dziś (w kontekście teologicznym i kulturowym) IV. Materiały z konferencji, Gniezno 22--24 września 2008, red. Paweł Bortkiewicz, Stanisław Mikołajczak, Małgorzata Rybka, Poznań: Poznańskie Studia Polonistyczne, s. 369--378.
Grzegorczykowa Renata, 2009b, Punkty dyskusyjne w rozumieniu pojęcia językowego obrazu świata – widziane z perspektywy badań porównawczych. „Etnolingwistyka. Problemy języka i kultury” 21, s. 15--29.
Grzegorczykowa Renata, 2011, Jeszcze o rozumieniu JOS-u w perspektywie badań porównawczych: Problem inwariantu pojęciowego, „Etnolingwistyka” 23, s. 217--225.
Grzegorczykowa Renata, w druku, Postulowane kroki badawcze, dokonywane przy badaniu porównawczym językowych obrazów określonych pojęć w ramach programu EUROJOS, s. 1.
ISJP -- Inny słownik języka polskiego PWN, red. Mirosław Bańko, t. 1--2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.
Kapuściński Ryszard, 2006, Ten Inny, Kraków: Znak.
Kim Renata, Bartman Katarzyna, 2008, Uwierzyliśmy w swoje możliwości. Rozmowa [z Januszem Czapińskim], „Dziennik” 13.02.2008, s. 14.
KJP PWN -- Korpus Języka Polskiego PWN [wersja średnia], Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, [dostęp: styczeń–luty 2004].
Kövecses Zoltan, 1998, Are there any emotion-specific metaphors?, [w:] Speaking of emotions. Conceptualisation and expression, red. Angeliki Athanasiadou, Elżbieta Tabakowska, Berlin--New York: Mouton de Gruyter, s. 127--151.
Kövecses Zoltan, 2008, The conceptual structure of happiness and pain, [w:] Reconstructing pain and joy: linguistic, literary, and cultural perspectives, red. Chryssoula Lascaratou, Anna Despotopoulou, Elly Ifantidou, Newcastle: Cambridge Scholars Publishing, s. 17--34.
Lakoff George, 1987, Woman, fire, and dangerous things. What categories reveal about the mind, Chicago--London: The University of Chicago Press.
Longman dictionary of contemporary English. New edition, reprint, Warszawa: PWN, 1989.
mb, 2008, Zdobywamy szczęścia szczyty, „Charaktery” 3 (134), s. 23.
Mikołajczuk Agnieszka, 2007, Uczucia „w rodzaju radości” w świetle danych języka polskiego (radość, szczęście, zadowolenie, wesołość), [w:] Fenomen radości, red. Anna Grzegorczyk, Jan Grad, Paulina Szkudlarek, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, s. 45--73.
Mikołajczuk Agnieszka, 2008, O metaforycznej konceptualizacji radości i szczęścia w języku polskim w kontekście porównawczym (wybrane zagadnienia), [w:] Pojęcie. Słowo. Tekst, red. Renata Grzegorczykowa, Krystyna Waszakowa, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 45--59.
Mikołajczuk Agnieszka, 2009, Obraz radości we współczesnej polszczyźnie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
Mikołajczuk Agnieszka, 2010, Obraz uczuć z rodziny radości w wybranych słownikach współczesnego języka polskiego, [w:] Słowa – kładki, na których spotykają się ludzie różnych światów, red. Iwona Burkacka, Radosław Pawelec, Dorota ZdunkiewiczJedynak, Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, s. 127--146.
Mikołajczuk Agnieszka, 2011, Mówiąc o uczuciach: między naturą i kulturą. O podstawach konceptualizacji uczuć w kontekście semantycznych badań porównawczych, „Etnolingwistyka. Problemy języka i kultury” 23, s. 67--82.
Mikołajczuk Agnieszka, 2012, A cross-linguistic perspective (Polish vs. English) on the conceptualisation of zadowolenie (satisfaction/being glad, contentment, pleasure), [w:] Dynamicity in emotion concepts, Łódź: Studies in Language, vol. 25, red. Paul A. Wilson, Frankfurt am Main: Peter Lang, s. 325--347.
NKJP: Narodowy Korpus Języka Polskiego: http://nkjp.pl/ [data dostępu: 2010].
Nowakowska-Kempna Iwona, 1986, Konstrukcje zdaniowe z leksykalnymi wykładnikami predykatów uczuć, Katowice: Uniwersytet Śląski.
Nowakowska-Kempna Iwona, 1995, Konceptualizacja uczuć w języku polskim. Prolegomena, Warszawa: Wyższa Szkoła Pedagogiczna Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Warszawie.
Nowakowska-Kempna Iwona, 2000, Konceptualizacja uczuć w języku, cz. 2, Data, Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej Towarzystwa Wiedzy Powszechnej.
Oatley Keith., Jenkins Jennifer M., 2003, Zrozumieć emocje, tłum. Józef Radzicki (rozdz. 9), Jacek Suchecki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
PWN OXFORD 2005: PWN OXFORD Słownik angielsko-polski / polsko-angielski. English – Polish / Polish – English Dictionary, red. Jadwiga LindeUsiekniewicz, Philip G. Smith, t. 1--2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Shweder Richard A., Haidt Jonathan, 2005, Psychologia kulturowa emocji – od starożytności po czasy współczesne, [w:] Psychologia emocji, red. Michael Lewis, Jeannette M. HavilandJones, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 504--524.
SJPD: Słownik języka polskiego (CD-ROM), red. Witold Doroszewski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997.
SJPSz: Słownik języka polskiego, red. Mieczysław Szymczak, t. 1--3, wyd. 7 zm. i popr., Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992.
Stanisławski Jan, 1990, Wielki słownik angielsko-polski / polsko-angielski z suplementem. The great English – Polish / Polish – English dictionary supplemented, t. 1--4, Warszawa: Wiedza Powszechna.
Stefanowitsch Anatol, 2004, Happiness in English and German: A metaphorical-pattern analysis, [w:] Language, culture and mind, red. Michel Achard, Suzanne Kemmer, Stanford, California: CSLI Publications, s. 137--149.
Strelau Jan (red.), 2006, Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 2: Psychologia ogólna, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
USJP: Uniwersalny słownik języka polskiego, red. Stanisław Dubisz, t. 1--4, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003.
Wierzbicka A., 1971, Kocha, lubi, szanuje. Medytacje semantyczne, Warszawa: Wiedza Powszechna.
Wierzbicka Anna, 1999a, Emotions accross languages and cultures: diversity and universals, Cambridge: Cambridge University Press.
Wierzbicka Anna, 1999b, Język – umysł – kultura. Wybór prac, red. Jerzy Bartmiński, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wierzbicka Anna, 2004, `Happiness’ in cross-linguistic cross-cultural perspective, Warszawa: „Dœdalus” Spring, s. 34--43 [także w: „Slovo a smysl. Word Sense” 2007, R. IV, t. 8, s. 69--83].
Wierzbicka Anna, 2007, Słowa klucze. Różne języki – różne kultury, tłum. Izabela DurajNowosielska, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Zimbardo Philip G., 2000, Nieśmiałość. Co to jest? Jak sobie z nią radzić?, tłum. Anna Sikorzyńska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2013.25.219
Data publikacji: 2013-01-05 00:00:00
Data złożenia artykułu: 2015-09-07 00:34:37
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2015 Agnieszka Mikolajczuk
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.