Kilka uwag o udziale zjawisk gramatycznych w tworzeniu językowego obrazu świata

Renata Grzegorczykowa

Streszczenie w języku polskim


Tematem artykułu jest omówienie roli zjawisk gramatycznych w tworzeniu językowego obrazu świata (JOS). Problem jest istotny, gdyż większość badaczy JOS-u skupia się na analizie słownictwa. Przyjmując szerokie rozumienie gramatyki jako całościowego opisu wszelkich mechanizmów umożliwiających funkcjonowanie języka, autorka jest zdania, że w tworzeniu utrwalonego w polszczyźnie obrazu świata uczestniczy przede wszystkim system słowotwórczy (pozwala na tworzenie nowych słów i porządkuje słownictwo, układając je w klasy pojęciowe o formalnych wykładnikach językowych). Natomiast systemy fleksyjny i składniowy są zaangażowane w tworzenie JOS w mniejszym stopniu i w nieco inny sposób. O sposobie konceptualizowania świata mogą świadczyć takie kategorie gramatyczne o funkcji semantycznej, jak liczba, rodzaj gramatyczny w rzeczownikach, czas i modalność oraz spójniki, które utrwalają dostrzeżone relacje między zjawiskami. Kategorie gramatyczne służące wyłącznie tworzeniu tekstu wpływają nie na konceptualizację świata, ale na swoisty dla każdego języka sposób mówienia o świecie, ujmowania świata w wypowiedzi. Służą więc nie funkcji nominatywnej języka, ale jego funkcji komunikatywnej.


Słowa kluczowe


językowy obraz świata; kategorie gramatyczne o funkcji semantycznej; system słowotwórczy; system fleksyjny

Pełny tekst:

PDF PDF (English)

Bibliografia


Abramowicz Maciej, Bartmiński Jerzy, Chlebda Wojciech, 2009, Językowo-kulturowy obraz świata Słowian na tle porównawczym. Założenia programu „A”, „Etnolingwistyka” 21, s. 341-342.

Bartmiński Jerzy, 2006, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin.

Francić Vilim, 1961, Budowa słowotwórcza serbsko-chorwackich kolektywów, Kraków.

Grzegorczykowa Renata, 2012, Nazwy tęsknoty w różnych językach, [w:] tejże, Świat widziany poprzez słowa, Warszawa, s. 143--149.

Grzegorczykowa Renata, 2017, Pojęcie czułości w rozumieniu papieża Franciszka na tle danych językowych, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” 12, s. 112--119.

Heinz Adam, 1961, Fleksja a derywacja, „Język Polski” XLI, s. 343–354.

Lakoff George, 1987, Women, fire and dangerous things, Chicago.

Langacker Ronald, 1987, Foundations of Cognitive Grammar, vol. 1, Stanford.

LASiS – Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów, t. 1. DOM, red. Jerzy Bartmiński, Iwona BielińskaGardziel, Beata Żywicka, Lublin 2015; t. 3. PRACA, red. Jerzy Bartmiński, Małgorzata Brzozowska, Stanisława NiebrzegowskaBartmińska, Lublin 2016; t. 5. HONOR, red. Petar Sotirov, Dejan Ajdačić, Lublin 2017.

Mazurkiewicz-Brzozowska Małgorzata, 1993, Praca. Wybrane warianty znaczenia słowa we współczesnej polszczyźnie i ich struktura kognitywna, [w:] Nazwy wartości, red. Jerzy Bartmiński, Małgorzata Mazurkiewicz-Brzozowska, Lublin, s. 133--145.

Mikołajczuk Agnieszka, Obraz radości we współczesnej polszczyźnie, Warszawa.

Pajdzińska Anna, 2018, Kategorie gramatyczne a językowy obraz świata, „Etnolingwistyka” 30, s. 41--54.

Przybylska Renata, 2002, Polisemia przyimków polskich w świetle semantyki kognitywnej, Kraków.

Taylor John R., 2007, Gramatyka kognitywna, Kraków.

Wierzbicka Anna, 1999, Język – umysł – kultura, Warszawa.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2018.30.31
Data publikacji: 2018-08-17 07:51:25
Data złożenia artykułu: 2018-04-20 12:00:01


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1965
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 665 PDF (English) - 259

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2018 Renata Grzegorczykowa

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.