Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail Sposoby wykorzystania etnolingwistyki w badaniach etymologicznych
Streszczenie w języku polskim
Artykuł jest poświęcony związkom etymologii z etnolingwistyką, a szczególnie ocenie przydatności badań etnolingwistycznych w pracy etymologów. W ostatnim trzydziestoleciu nie brakuje slawistów, którzy łączą zaangażowanie w jednej z tych dziedzin językoznawstwa z wykorzystaniem swoich badań w drugiej. W artykule omawiana jest gałąź etnolingwistyki reprezentowana przez Słownik stereotypów i symboli ludowych, której głównym obiektem są badania nad tekstami folkloru. Przedstawione zostały momenty, które szczególnie często stają się ogniwami łączącymi oba kierunki badań: (1) relacje między elementami świata – od najbliższego środowiska do Kosmosu – rozpatrywane z punktu widzenia tekstów folkloru z jednej strony, a etymologii z drugiej; (2) analizy synonimicznych bądź przeciwstawnych par pojęciowych ujawniających paralelizm rozwojowy obecny tak na płaszczyźnie folkloru, jak i etymologii; (3) tradycyjne wartościowanie i związane z nim tabu językowe.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Abramowiczówna Zofia, 1962, Słownik grecko-polski, t. 3, Warszawa.
Ananeva Natalija, 2018, Nekotorye nazvanija vnebračnogo rebenka v russkom jazyke, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN” LXVI, s. 7–20.
Antropov Nikolaj P., 2015, K ètimologii zapadnopolessko-belorusskogo obrjadovogo termina „Kust”, [w:] Trudy Instituta russkogo języka im. V. V. Vinogradova, IV: Ètimologija, otv. red. Žanna Ž. Varbot, Moskva, s. 15-50.
Anusiewicz Janusz, 1995, Lingwistyka kulturowa, Wrocław.
Bartmiński Jerzy, 2008, Etnolingwistyka, lingwistyka kulturowa, lingwistyka antropologiczna, [w:] Język a kultura, t. 20: Tom jubileuszowy, red. Anna Dąbrowska, Wrocław, s. 15–33.
Bartmiński Jerzy, 2010, Linguistic worldview as a problem of cognitive ethnolinguistics,
http://ethnolinguistica-slavica.org/index.php [wpis 10.03.2010; dostęp 28.10.2019].
Berezovič Elena L., 2014, Russkaja leksika na obščeslavjanskom fone: semantikomotivacionnaja rekonstrukcija, Moskva.
Bjeletić Marta, 1996, Od devet brata krv (fitonimi i termini srodstva), „Kodovi Slovenskih Kultura” 1, s. 89–101.
Boryś Wiesław, 2005, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków.
Dąbrowska Anna, 1993, Eufemizmy współczesnego języka polskiego, Wrocław.
Dąbrowska Anna (red.), 2009, Język a kultura, t. 21: Tabu w języku i kulturze, Wrocław.
Duda Henryk, 2005, Ethnolinguuistic School of Lublin. On the research of the so-called linguistic image of the world in Poland, [w:] Area and Culture Studies 71, Tokyo, s. 197-213.
Głaz Adam, 2018, Lubelska etnolingwistyka kognitywna a anglojęzyczna lingwistyka kulturowa. Wybrane problemy, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 30, s. 231–257. DOI: 10.17951/et.2018.30.231.
Grzegorczykowa Renata, 1993, Pokora, pycha i pojęcia pokrewne, [w:] Nazwy wartości: studia leksykalnosemantyczne, I, red. Jerzy Bartmiński, Małgorzata MazurkiewiczBrzozowska, Lublin, s. 23–39.
Grzegorczykowa Renata, 1995, Die Lubliner antropologisch-kulturelle und kognitive Sprachwissenschaft der letzten Jahrzehnte, [w:] „Convivium”. Germanisches Jahrbuch. Polen. Bonn, Deutscher Akademischer Austauschdienst, s. 153–179.
Jakubczyk Marcin, 2012, Szaleńcy i inni błądzący w leksyce słowiańskiej i romańskiej, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 24, s. 137–153.
Jakubowicz Mariola, 2008, Zjawisko enancjosemii na przykładzie słownictwa wartościującego estetycznie w językach słowiańskich, [w:] Językoznawstwo historyczne i typologiczne. W 100-lecie urodzin profesora Tadeusza Milewskiego, red. Leszek Bednarczuk, Kraków, s. 517–523.
Jakubowicz Mariola, 2010, Enancjosemia – próba przedstawienia podstawowych problemów, „Język Polski” XC, z. 1, 2010, s. 23–31.
Jakubowicz Mariola, 2012, Badania etnolingwistyczne a etymologia, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 24, s. 173–181.
Jakubowicz Mariola, 2015, Etymologia a językowy obraz świata, „Poradnik Językowy”, z. 1, s. 45–52.
Janyšková Ilona, 2019, K izučeniju nazvanij vnebračnogo rebenka v staroslavjanskom i (staro)češskom jazykah, [w:] Ètnolingvistika, Onomastika, Ètimologija, Materialy IV meždunarodnoj naučnoj konferencii, Ekaterinburg, 9–13 sentjabrja 2019 g., otv. red. Elena L. Berezovič, Ekaterinburg, s. 371-372 (wersja rozszerzona przyjęta do druku w: „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”).
Kardela Henryk, 1988, Tak zwana gramatyka kognitywna a problem stereotypu, „Etnolingwistyka” 1, s. 35–46.
Kluge Friedrich, 1995, Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache, bearb. von Elmar Seebold, 23., erw.(eiterte) Aufl.(age), Berlin–New York.
Kopecká Martina, 2014, Pomenovania slobodnej matky a jej dieťaťa v slovenských nárečiach, “Kultúra slova” 48/3, s. 157–162; 48/4, s. 226–234.
Krawczyk-Tyrpa Anna, 2001, Tabu w dialektach polskich, Bydgoszcz.
Loma Aleksandar, 1996, Dva slovenska naziva za crnu topolu i Apolon kao božanski ogan’, „Kodovi Slovenskih Kultura” 1, s. 23–30.
Loma Aleksandar, 1997, „Drvojedi”, „Kodovi Slovenskih Kultura” 2, s. 153–162.
Loma Aleksandar, 1998, „Ženidba sa preprekama” i ratnička inicijacija, „Kodovi Slovenskih Kultura” 3, s. 196–217.
Mazurkiewicz-Brzozowska Małgorzata, 2009, Etymologia a konotacja słowa. Studia semantyczne, Lublin.
Moszyński Kazimierz, 1967, Kultura ludowa Słowian, wyd. 2, oprac. Jadwiga Klimaszewska, t. 2, cz. 1, Warszawa.
Nepop-Ajdaczyć Lidia, 2007, Polska etnolingwistyka kognitywna, Kijów.
Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2013, Projekt badawczy (ETNO) EUROJOS a program etnolingwistyki kognitywnej, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 25, s. 267–281. DOI: 10.17951/et.2013.25.267.
Niewiara Aleksandra, 2000, Badania etymologii a odtwarzanie językowego obrazu świata, [w:] Język a kultura, t. 13: Językowy obraz świata i kultura, red. Anna Dąbrowska, Janusz Anusiewicz, Wrocław, s. 97–105.
Popowska-Taborska Hanna, 2010, W poszukiwaniu językowego obrazu świata: dom, praca, wolność, a także honor i Europa w kaszubskich dialektach i w powstającym kaszubskim języku literackim, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 22, s. 53–71.
Popowska-Taborska Hanna, 2012a, Rola etymologii w kształtowaniu językowego obrazu świata, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 24, s. 155–171.
Popowska-Taborska Hanna, 2012b, W poszukiwaniu językowego obrazu świata: o zawiłości dziejów pojęć i wyrazów: dom, wolność, honor i Europa na współczesnych Kaszubach), [w:] Wartości w językowo-kulturowym obrazie świata Słowian i ich sąsiadów, red. Maciej Abramowicz, Jerzy Bartmiński, Iwona BielińskaGardziel, Lublin, s. 242–249.
Popowska-Taborska Hanna, 2013, Rola zapożyczeń w procesie kształtowania się językowego obrazu świata, [w:] Slavica Svetlanica: Jazyk i kartina mira: k jubileju Svetlany Mihajlovny Tolstoj, red. Aleksandr V. Gura, Ol’ga V. Belova, Elena L. Berezovič, Moskva, s. 143–149.
SD – Slavjanskie drevnosti, red. Nikita I. Tolstoj, Svetlana M. Tolstaja, t. 1–5, s. 1995–2011.
Sławski Franciszek, 1966–1969, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. 3, Kraków.
SP 1– Sławski Franciszek (red.), 1974, Słownik prasłowiański, t. 1, Kraków.
SP 2 – Sławski Franciszek (red.), 1976, Słownik prasłowiański, t. 2, Kraków.
SSiSL – Słownik stereotypów i symboli ludowych, koncepcja całości i redakcja Jerzy Bartmiński, zastępca redaktora Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, t. 1. Kosmos, cz. 1: Niebo, światła niebieskie, ogień, kamienie, Lublin 1996, cz. 2: Ziemia, woda, podziemnie, Lublin 1999, cz. 3: Meteorologia, Lublin 2012, cz. 4: Świat, światło, metale, Lublin 2012; t. 2. Rośliny, cz. 1: Zboża, Lublin 2017; cz. 2: Warzywa, przyprawy, warzywa przemysłowe, Lublin 2018, cz. 3: Kwiaty, Lublin 2019, cz. 4: Zioła, Lublin 2019.
SStpol – Słownik staropolski, red. Stanisław Urbańczyk, t. 3, Wrocław–Warszawa–Kraków 1960–1962.
Tabakowska Elżbieta, 2004, Kognitywizm po polsku – Wczoraj i dziś, Kraków.
Tolstaja Svetlana M., 2005, Ètnolingvistika Eži Bartmin’skogo, [w:] Eži Bartmin’skij, Jazykovoj obraz mira: Očerki po ètnolingvistike, Moskva, s. 9-20.
Tolstaja Svetlana M., 2006, Kul’turnaja semantika i etimologija, [w:] Studia Etymologica Brunensia 3, Praha 2006, s. 415–428; przedruk pt. Kul’turnaja semantika i semantičeskaja rekonstrukcija, [w:] Tolstaja 2008, s. 175–187.
Tolstaja Svetlana M., 2008, Prostranstvo slova. Leksičeskaja semantika v obščeslavjanskoj perspektive, Moskva.
Toporow Władimir, 2012, Teonimy staroruskie w świetle teorii trzech funkcji Georges’a Dumezila (Stribog, Perun, Weles), „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 24, s.183–200.
Vlajić-Popović Jasna, 1997, Olovina, starinsko piće nalik pivu, „Kodovi Slovenskih Kultura” 2, s. 163–169.
Wojtyła-Świerzowska Maria, 1998, Kognitywizm w etymologii, „Rocznik Slawistyczny” LI, s. 17–31.
Zinken Joerg, 2009, The Ethnolinguistic School of Lublin and Anglo-American cognitive linguistics, [w:] Bartmiński Jerzy, 2009, Aspects of Cognitive Ethnolinguistics, London, s. 1–5.
Zinken Jörg 2004, Metaphors, stereotypes, and the linguistic picture of the world: Impulses from the Ethnolinguistic School of Lublin, [w:] Metaphorik.De, No. 7, 12.2004, s. 115–136.
Žuravlev Anatolij F., 2005, Jazyk i mir. Lingvističeskij komentarij k trudu A. N. Afanas’eva „Poètičeskie vozzrenija slavjan na prirodu”, Moskva.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2020.32.7
Data publikacji: 2020-12-08 11:10:12
Data złożenia artykułu: 2019-11-05 12:53:14
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2020 Mariola Jakubowicz
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.