Zmiany w semantyce wybranych nazw regionów i ich mieszkańców w świetle badań ankietowych z lat 1990–2020 (na przykładzie Podhala i górala)

Streszczenie w języku polskim

Celem artykułu jest nakreślenie zmian, jakie zaszły w wyobrażeniu Podhala i jego mieszkańców we współczesnym języku polskim. Podhale to miejsce ważne dla Polski pod względem historycznym, kulturowym i gospodarczym, z kolei jego mieszkańcy to ludzie, którzy często są postrzegani przez pryzmat stereotypowych cech przypisywanych góralowi.

Bazę materiałową stanowią dane ankietowe pozyskane od studentów w roku 1990, 2000, 2010 oraz 2020. Ujawniły one, że w ciągu czterech ostatnich dekad na Podhale niezmiennie patrzono przez pryzmat cech lokatywnych (specyficzne położenie geograficzne), kulturowych (regionalna odmiana języka – gwara, tradycje i obyczaje) oraz bytowych (wysokie możliwości produkcyjne, rozwinięte rolnictwo). Natomiast w obrazie mieszkańców ujawniły się trzy zespoły cech – po pierwsze – kulturowe: język, tradycja, kultura, obyczaje, folklor, śpiew; po drugie – charakterystyki dotyczące zajęć: praca, styl życia; po trzecie – psychiczne: szczerość, duma, upór. Znaczącą rolę odgrywa również charakterystyka mieszkańców Podhala w kategoriach fizycznych: siła, wigor, postawa, zwinność, krzepa. Cechy psychospołeczne, takie jak: gościnność, mądrość, otwartość, serdeczność, życzliwość, miłość do gór, są cechami stereotypowymi, utrwalonymi kulturowo i funkcjonującymi w szerokim obiegu społecznym. Co ciekawe, w obrazie Podhala i górala przeważa ewaluacja pozytywna z ograniczonymi akcentami krytycznymi, szczególnie w aspekcie psychospołecznym.