Dativ zakletve w kontekście aktu zaklinania się (na materiale języka chorwackiego, serbskiego, bośniackiego i czarnogórskiego)

Sybilla Sonia Daković

Streszczenie w języku polskim


Autorka bada, w jaki sposób jest rozumiane oraz kategoryzowane pojęcie dativ zakletve i jego terminologiczne odpowiedniki. W badaniu wstępnym dokonany został przegląd chorwackich, serbskich, bośniackich i czarnogórskich gramatyk opisujących pojęcie, następnie na podstawie źródeł o różnym stopniu szczegółowości przedstawiono akt mowy zakletva, w którym osadzone jest tytułowe znaczenie celownika. Na tej podstawie można stwierdzić, że dativ zakletve został wyodrębniony z jednego tylko spośród wielu schematów formuł ludowego aktu zaklinania się, które obecnie funkcjonują jako frazeologizmy z licznymi redukcjami składników.

Badanie opisów omawianego użycia celownika pokazuje problemy z jego klasyfikacją, wynikające między innymi z kontynuowania starej tradycji gramatycznej, braku wnikliwej analizy budowy i funkcji formuł zaklinania się oraz z doboru materiału źródłowego. Końcowy wniosek ukazuje brak podstaw do wyodrębnienia tytułowego pojęcia i przedstawia wady samej kategoryzacji.

 


Słowa kluczowe


przypadki; celownik; przysięga; zaklinanie się; gramatyka; etnolingwistyka

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Bagdasarov Artur, 2016, Zakletva nije uvijek prisega, „Jezik” 63 (1), s. 36–38.

Belaj Branimir, Tanacković Faletar Goran, 2014, Kognitivna gramatika hrvatskoga jezika, Zagreb: Disput.

Borowski Stanisław, 1926, Przysięga dowodowa w procesie polskim późniejszego średniowiecza, Warszawa: Uniwersytet Warszawski.

Bystroń Jan Stanisław, 1980, Przeżytki wiary w magiczną moc słowa, [w:] Tematy, które mi odradzano, oprac. Ludwik Stomma, Warszawa: PIW.

Čirgić Adnan, Pranjković Ivo, Silić Josip, 2010, Gramatika crnogorskoga jezika, Podgorica: Ministarstvo prosvjete i nauke.

Daničić Đuro, 1858, Srbska sintaksa 1, Beograd: Državna štamparija.

Dąbkowski Przemysław, 1906, Litkup; w dodatku: O przysiędze i klątwie; Studyum z prawa polskiego, Lwów: Towarzystwo dla Popierania Nauki Polskiej.

Đapović Lasta, 1977, Zakletva na tlu SFR Jugoslavije, Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti, Etnografski institut.

Đorđević Petar, 1889, Prilozi za sintaksu srpskoga jezika I. O padežima bez predloga, „Glasnik Srpskoga učenog društva” 68, s. 116–198.

Engelking Anna, 2010, Klątwa, Warszawa: Oficyna Naukowa.

Florschűtz Josip, 1940, Gramatika hrvatskoga ili srpskoga jezika, Zagreb: Naklada školskih knjiga.

Frančić Vilim, 1987, Słownik serbsko-chorwacko polski, Warszawa: Wiedza Powszechna.

Heka László, 2020, Prisega kao dokazno sredstvo u Vinodolskom zakonu, „Zbornik Pravnog fakulteta Sveučilišta u Rijeci” 2, s. 547–564. DOI: 10.30925/zpfsr.41.2.6.

Hrvatski jezični portal, http://hjp.znanje.hr [data dostępu: 5.07.2024].

Jedvaj Josip (red.), 1975, Rjecnik hrvatskoga ili srpskoga jezika, dio 22, Zagreb: Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti.

Jojić, Lјiljana (red.), 2015, Veliki rječnik hrvatskoga standardnog jezika, Zagreb: Školska knjiga.

Katičić Radoslav, 2002, Sintaksa hrvatskoga književnog jezika, Zagreb: Globus.

Kravić Miljana, 2014, Semantičke komponente i stilska markiranost optativa u narodnim kletvama, zakletvama i zdravicama, „Radovi filozofskog fakulteta. Filološke nauke” 1/2, s. 469–488. DOI: 10.7251/RFFP16141469K.

Kuna Branko, 2012, Predikatna i vanjska posvojnost u hrvatskome jeziku, Osijek: Filozofski fakultet, Sveučilište Josipa Jurja Strossmayera u Osijeku.

Mamić Mile, 2003, Novije hrvatsko pravno nazivlje (kontinuitet, diskontinuitet, rekontinuitet), „Jezik: časopis za kulturu hrvatskoga književnog jezika” 3, s. 81–93.

Maretić Tomo, 1899, Gramatika i stilistika hrvatskoga ili srpskoga književnog jezika, Zagreb: Štampa i naklada knjižare L. Hartmana.

Maretić Tomo, 1963, Gramatika hrvatskoga ili srpskoga književnog jezika, Zagreb: Matica hrvatska.

Mažuranić Vladimir, 1908–1922, Prinosi za hrvatski pravno-povjestni rječnik, Zagreb: Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti.

Menac Antica, 1989, Upotreba i značenja padeža bez prijedloga u suvremenom ruskom i hrvatskom književnom jeziku, „Rad JAZU” 427, s. 71–126.

Milivoje Knežević, 1957, Antologija narodnih umotvorina, Novi Sad: Matica srpska.

Nikolić Davor, 2010, Struktura i funkcija kletvi u usmenoj i pisanoj epici, „Narodna umjetnost: hrvatski časopis za etnologiju i folkloristiku” 2, s. 147–162.

Nikolić Miroslav (red.), 2011, Rečnik srpskoga jezika, Novi Sad: Matica srpska.

Novaković Stojan, 1874, Srpska sintaksa, Beograd: Državna štamparija.

Palić Ismail, 2010, Dativ u bosanskome jeziku, Sarajevo: Bookline.

Popović Tanja, 2010, Rečnik književnih termina, Beograd: Logos art.

Procházka Vladimir, 1960, Przysięga w postępowaniu dowodowym narodów słowiańskich do końca XV w., „Czasopismo Prawno-Historyczne”, s. 9–81.

Radulovački Ljiljana, 2001, Kletva kao socijalna kategorija i psihološka odrednica, Beograd, Sremska Mitrovica: Etnografski muzej; Muzej Srema.

Raguž Dragutin, 1997, Praktična hrvatska gramatika, Zagreb: Medicinska naklada.

Semkowicz Władysław, 1916, Przysięga na słońce : studyum porównawcze prawno-etnologiczne, Kraków: skł. gł. w Księgarni G. Gebethnera i Sp.

Silić Josip, Pranjković Ivo, 2005, Gramatika hrvatskoga jezika, Zagreb: Školska knjiga.

Skok Petar, 1972, Etimologijski rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika, Zagreb: Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti.

Stevanović Mihailo, 1979, Savremeni srpskohrvatski jezik. Sintaksa, Beograd: Naučna knjiga.

SW – Karłowicz Jan, Kryński Adam, Niedźwiedzki Władysław, Słownik języka polskiego, t. 5 – 1912, t. 8 – 1919, Warszawa: Nakł. Prenumeratorów.

Szyjewski Andrzej, 2010, Religia Słowian, Kraków: Wydawnictwo WAM.

Veber Tkalčević Adolfo, 1859, Skladnja ilirskog jezika za niže gimnazije, Beč: Naklada školskih knjiga.

Vukelić Deniver, 2014, Uvod u klasifikaciju verbalne magije i verbalna magija u zapisanoj usmenoj hrvatskoj tradiciji, „Studia mythologica Slavica”17, s. 243–270. DOI: 10.3986/sms.v17i0.1504.

Wierciński Andrzej, 2010, Magia i religia, Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”.

Wierzbicka Anna, 1992, Wschodnioeuropejska kultura żydowska w świetle żydowskiej „etnografii mowy”, „Teksty Drugie” 5, s. 5–25.

Živković Dragiša, 1986, Rečnik književnih termina, Beograd: Nolit.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2025.37.327
Data publikacji: 2025-08-05 23:15:35
Data złożenia artykułu: 2024-09-27 14:29:38


Statystyki


Widoczność abstraktów - 0
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2025 Sybilla Sonia Daković

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.