Pojęcie i miejsce pragmatyki w koncepcji integralnego opisu języka Jurija Derenikowicza Apresjana

Piotr Sobotka

Streszczenie w języku polskim


Autor omawia rozumienie pragmatyki w pismach Jurija D. Apresjana, umieszczając to pojęcie na tle koncepcji semiotycznych. Przedstawia ponadto ewolucję poglądów lingwisty w interesującym obszarze. Początkowo, podobnie jak Charles Morris, uczony łączył pragmatykę z badaniami relacji wyrażeń językowych do ich interpretatorów. Kolejne prace Apresjana przyniosły zmianę tej perspektywy. Badacz zaczął pojmować pragmatykę jako utrwalony w języku stosunek nadawcy do rzeczywistości, treści swojego przekazu i odbiorcy. Artykuł zawiera omówienie roli pragmatyki w ramach teorii integralnego opisu języka, która została zaproponowana przez Apresjana jako efekt jego długoletnich badań leksykograficznych, semantycznych i składniowych. Analizowane są również językowe wykładniki informacji pragmatycznej, rodzaje ocen nadawcy w stosunku do aspektów pragmatycznych znaku oraz mechanizmy pragmatyczne istotne z leksykograficznego punktu widzenia.


Słowa kluczowe


teoria języka; pragmatyka; semantyka; leksykografia; historiografia lingwistyczna

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Aijmer Karin, 2015, Pragmatic markers, [w:] Corpus pragmatics: A handbook, red. Karin Aijmer i Christoph Rühlemann, Cambridge: Cambridge University Press, s. 195–218.

Apresjan Juri, 2000, Systematic lexicography, tłum. Kevin Windle, Oxford: Oxford University Press.

Apresjan Jurij D., 1967, Èksperimental'noe issledovanie semantiki russkogo glagola, Moskva: Izdatel'stvo „Nauka”.

Apresjan Jurij D., 1974, Leksičeskaja semantika: Sinonimičeskie sredstva jazyka, Moskva: Izdatel'stvo „Nauka”.

Apresjan Jurij D., 1986, Performativy v grammatike i v slovare, „Izvestija Akademii Nauk SSSR Serija literatury i jazyka” 45(3), s. 208–223.

Apresjan Jurij D., 1988a, Glagoly momental'nogo dejstvija i performativy v russkom jazyke, [w:] Rusistika segodnja. Jazyk: sistema i ee funkcionirovanie, red. Ju. N. Karaulov, Moskva: Nauka, s 57–78.

Apresjan Jurij D., 1988b, Pragmatičeskaja informacija dlja tolkovogo slovarja, [w:] Pragmatika i problemy intensivnosti, red. Nina D. Arutjunova, Moskva: Institut jazykoznanija AN SSSR, s. 7–44.

Apresjan Jurij D., 1990, Tipy leksikografičeskoj informacii ob označajuščem leksemy, [w:] Tipologija i grammatika, red. Viktor S. Hrakovskij, Moskva: Nauka, s. 91–108.

Apresjan Jurij D., 1992, Konnotacii kak čast' pragmatiki slova (leksikografičeskij aspekt), [w:] Russkij jazyk: Problema grammatičeskoj semantiki i ocenočnye faktory v jazyke, red. Majja V. Ljapon, Moskva: Izdatel'stvo „Nauka”, 45–62.

Apresjan Jurij D., 1995a, Integral'noe opisanie jazyka i sistemnaja leksikografija (Izbrannye trudy, t. 2), Moskva: Škola „Jazyki russkoj kul'tury”.

Apresjan Jurij D., 1995b, Leksičeskaja semantika. Sinonimičeskie sredstva jazyka, izd. 2. ispravlennoe i dopolnennoe (Izbrannye trudy, t. 1), Moskva: Škola „Jazyki russkoj kul'tury”.

Apresjan Jurij D. (red.), 2010, Prospekt aktivnogo slovarja russkogo jazyka, Moskva: Jazyki slavjanskih kul'tur.

Apresjan Jurij D., 2012, Z warsztatu leksykografa, Zofia Zaron (red.), tłum. Piotr Sobotka, Maksim Duszkin, Jolanta Chojak i Aleksandra Sobotka, Warszawa: Wydział Polonistyki UW – Pracownia Pragmatyki i Semantyki Językoznawczej IPS – BEL Studio.

Apresjan Jurij D. (red.), 2014a, Aktivnyj slovar' russkogo jazyka, t. 1: A–B, Moskva: Jazyki slavjanskoj kul'tury.

Apresjan Jurij D. (red.), 2014b, Aktivnyj slovar' russkogo jazyka, t. 2: V–G. Moskva: Jazyki slavjanskoj kul'tury.

Apresjan Jurij D., Valentina Ju. Apresjan, Irina V. Galaktionova i Boris L. Iomdin (red.), 2017, Aktivnyj slovar' russkogo jazyka, t. 3: D–Z, Moskva/Sankt-Peterburg: Nestor-Istorija.

Apresjan Jurij D., Apresjan Valentina Ju., Galaktionova Irina V., Iomdin Boris L. (red.), 2023, Aktivnyj slovar' russkogo jazyka, t. 4(1): I–J, Moskva: MCNMO.

Awdiejew Aleksy, 1987, Pragmatyczne podstawy interpretacji wypowiedzeń (Rozprawy Habilitacyjne Uniwersytetu Jagiellońskiego, t. 117), Kraków: Uniwersytet Jagielloński.

Brinton Laurel J., 2017, The evolution of pragmatic markers in English: Pathways of change, Cambridge/New York/Port Melbourne/Delhi/Singapore: Cambridge University Press.

Carnap Rudolf, 1942, Introduction to semantics, Cambridge, MA: Harvard University Press.

Czekańska Monika, 2017, Polskie czasowniki nakłaniania jako nazwy tzw. czynności perlokucyjnych, Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.

Danielewiczowa Magdalena, 2012, W głąb specjalizacji znaczeń. Przysłówkowe metapredykaty atestacyjne, Warszawa: Katedra Lingwistyki Formalnej UW.

Davis Steven, 1991, Pragmatics: A reader, New York/Oxford: Oxford University Press.

Grochowski Maciej, 2014, Pojęcie jednostki funkcyjnej. Z historii metodologii składni polskiej, [w:] Wyrażenia funkcyjne w perspektywie diachronicznej, synchronicznej i porównawczej, red. Krystyna Kleszczowa, Anna Szczepanek, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 13–23.

Grochowski Maciej, Kisiel Anna, Żabowska Magdalena, 2014, Słownik gniazdowy partykuł polskich, Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

Heine Bernd, 2013, On discourse markers: Grammaticalization, pragmaticalization, or something else?, “Linguistics” 51(6), s. 1205–1247.

Heine Bernd, Kaltenböck Gunther, Kuteva Tania, Long Haiping, 2021, The rise of discourse markers, Cambridge/New York: Cambridge University Press.

Katz Jerrold J., 1966, The philosophy of language (Studies in Language), New York/London: Harper Row.

Katz Jerrold J., 1977, Propositional structure and illocutionary force: A study of the contribution of sentence meaning to speech acts, New York: Thomas Y. Crowell.

Kempson Ruth M., 1988, Grammar and conversational principles, [w:] Linguistics: The Cambridge survey, t. 2: Linguistic theory: Extensions and implications, red. Frederick J. Newmeyer, Cambridge: Cambridge University Press, s. 139–163.

Morris Charles W., 1938, Foundations of the theory of signs (International Encyclopedia of Unified Science, t. 1(2): Foundations of the Unity of Science), Chicago: The University of Chicago Press.

Morris Charles, 1946, Signs, language, and behavior, New York: Prentice-Hall.

Morris Charles, 1971, Writings on the general theory of signs (Approaches to Semiotics, t. 16), The Hague/Paris: Mouton.

Peirce Charles Sanders, 1998, The essential Peirce: Selected philosophical writings, red. Nathan Houser et al., t. 2: (1893–1913), Bloomington/Indianapolis: Indiana University Press.

Schachter Paul i Timothy Shopen, 2007, Parts-of-speech systems, [w:] Language typology and syntactic description, wyd. 2., t. 1: Clause structure, red. Timothy Shopen, Cambridge/New York/Melbourne/Madrid/Cape Town/Singapore/São Paulo: Cambridge University Press, s. 1–60.

Traugott Elizabeth Closs, 2010, (Inter)subjectivity and (inter)subjectification: A reassessment, [w:] Subjectification, intersubjectification and grammaticalization (Topics in English Linguistics, t. 66), red. Kristin Davidse, Lieven Vandelanotte i Hubert Cuyckens, Berlin/New York: De Gruyter Mouton, s. 29–71.

Trzebińska Joanna, Czoska Agnieszka, 2016, Implikatury, [w:] Przewodnik po filozofii języka, red. Joanna Odrowąż-Sypniewska, Kraków: Wydawnictwo WAM, s. 413–445.

Ullmann Stephen, 1957, The principles of semantics, Oxford: Basil Blacwell.

Urmson James O., 1952, Parenthetical verbs, “Mind” 61(244), s. 480–496.

Witek Maciej, 2016, Akty mowy, [w:] Przewodnik po filozofii języka, red. Joanna OdrowążSypniewska, Kraków: Wydawnictwo WAM, s. 367–412.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2025.37.29
Data publikacji: 2025-08-05 23:14:59
Data złożenia artykułu: 2024-12-03 18:04:07


Statystyki


Widoczność abstraktów - 0
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2025 Piotr Sobotka

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.