Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail Сибирь (Syberia) w świetle danych systemowych języka rosyjskiego
Streszczenie w języku polskim
Сибир należy do tej grupy pojęć, które zajmują szczególne miejsce w leksyce języka rosyjskiego, zatem i w rosyjskim myśleniu o świecie. W artykule zrekonstruowano wyobrażenie Сибири na podstawie danych systemowych języka rosyjskiego (za źródło których posłużyły opracowania leksykograficzne), przy wykorzystaniu metody definicji kognitywnej, zgodnie z postulatami Jerzego Bartmińskiego. Zaprezentowano kwestię etymologii nazwy Сибирь, definicje, synonimy, opposita, derywaty: semantyczne i słowotwórcze. Analizę dopełnia przegląd utartych zestawień, wyrażeń i zwrotów frazeologicznych. Na podstawie danych systemowych zbudowano definicję kognitywną pojęcia, którą współtworzy 30 cech definicyjnych, uporządkowanych w następujące fasety: kategoria, część czego, opozycja, lokalizacja, cechy niezwiązane z wyglądem, rozmiar, cechy związane z wyglądem, lokalizator, warunki bytowe, funkcja, odczucia i uczucia ludzi wobec Syberii, mieszkańcy.
W różnych kontekstach językowego użycia wyrazu Сибирь (i jego derywatów) najbardziej wyraźnie ujawnia się negatywne wartościowanie Syberii, które w sposób bezpośredni wyrażają jej charakterystyki związane z miejscem odbywania kary, także ze specyficznymi warunkami klimatycznymi oraz trudnymi warunkami bytowymi, jakie w niej panują.
Słowa kluczowe
Bibliografia
Bartmiński Jerzy, 1988, Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji słowa, [w:] Konotacja, red. Jerzy Bartmiński, Lublin, s. 169–183.
Bartmiński Jerzy, Niebrzegowska Stanisława, 1998, Profile a podmiotowa interpretacja świata, [w:] Profilowanie w języku i w tekście, red. Jerzy Bartmiński, Ryszard Tokarski, Lublin, s. 211–224.
Berezovič Elena L., 2007, Jazyk i tradicionnaja kul’tura. Ètnolingvističeskie issledovanija, Moskva.
Berezovič Elena L., Krivoščapova Julija A., 2011, Sibir’ v russkoj jazykovoj tradicii (na inojazyčnom fone), [w:] Prostranstvo i vremja v jazyke i kul’ture, Moskva, s. 110–156.
Bojaršinova Zoja Ja., 1960, Naselenie Zapadnoj Sibiri do načala russkoj kolonizacii, Tomsk.
Chanova Irina E., 2011, Rol’ Uzbekistana i Taškenta v sochranenii i priumnoženii naučnogo potenciala i kul’turnogo nasledija SSSR v gody Velikoj Otečestvennoj vojny (1941–1945 gg), http://ia-centr.ru/expert/10175/, (dostęp: 12.08.2015).
Chlebda Wojciech, 1997, Zarys polskiej geografii mentalnej, „Przegląd Humanistyczny”, nr 3, s. 81–94.
Chlebda Wojciech, 2008, Leksykografia w aktach i procesach polskiej autoidentyfikacji narodowej, [w:] Tożsamość a język w perspektywie slawistycznej, red. Stanisław Gajda, Opole, s. 255–274.
Domanskij Valerij A., 2003, Recepcija Sibiri v očerkach I. A. Kuščevskogo, „Vestnik Tomskogo gosudarstvennogo pedagogičeskogo universiteta”, nr 1, s. 86–88.
Galkina–Fedoruk Evdokija M., 1956, Slovo i ponjatie, Moskva.
Krivoščapova Julija A., Makarova Anna A., 2010, Iz materialov k slovarju russkich ottoponimičeskich obrazovanij: Sibir’ (probnaja stat’ja), „Voprosy onomastiky”, nr 2 (9), s. 106–122.
Statejnov Anatolij P., 2008, Toponimika Sibiri i Dal’nego Vostoka, Krasnojarsk.
Šafárik Pavel, 1844, Słowiańskie starożytności. Oddział dziejopisny, сz. 1, tłum. Hieronim Bońkowski, Poznań.
Ščukin Nikolaj S., 1856, Geografičeskaja i ètnografičeskaja terminologija Vostočnoj Azii, „Vestnik Imperatorskogo russkogo geografičeskogo obščestva”, nr 17, s. 259–280.
Słowniki
AnÈS – Anikin Aleksandr E., 2000, Ètimologičeskij slovar’ russkich dialektov Sibiri. Zaimstvovanija iz ural’skich, altajskich i paleoaziatskich jazykov, wyd. 2, Moskva – Novosibirsk.
BSRNS– Mokienko Valerij M., Nikitina Tat’jana G., 2008, Bol’šoj slovar’ russkich narodnych sravnenij, Мoskva.
BSRP – Mokienko Valerij M., Nikitina Tat’jana G., 2007, Bol’šoj slovar’ russkich pogovorok, Moskva.
BSRProz – Val’ter Charri, Mokienko Valerij M., 2007, Bol’šoj slovar’ russkich prozvišč, Moskva.
BTSRJ Ku – Kuznecov Sergej A. (red.), 2000, Bol’šoj tolkovyj slovar’ russkogo jazyka, SanktPeterburg.
Dal – Dal’ Vladimir I., 1880, 1881, 1882, Tolkovyj slovar’ živago velikorusskago jazyka, t. 1, 2, 4, wyd. 3, SanktPeterburg–Moskva.
Dal 1909 – Dal’ Vladimir I., 1909, Tolkovyj slovar’ živago velikorusskago jazyka, t. 2, wyd. 3, SanktPeterburg – Moskva.
DalPos – Dal’ Vladimir I., 1862, Poslovicy russkogo naroda, http://www.rodon.org/dvi/ prn0.htm, (dostęp: 14.09.2015).
EfNSRJ – Efremova Tat’jana F., 2000, Novyj slovar’ russkogo jazyka. Tolkovoslovoobrazovatel’nyj, Moskva, http://www.efremova.info/, (dostęp: 14.09.2015).
KSRJ –Tichonov Aleksandr N. (red.), 2001, Kompleksnyj slovar’ russkogo jazyka, Moskva.
KTS – Nikonov Vladimir A., 1966, Kratkij toponimičeskij slovar’, Moskva.
Otin – Otin Evgenij S., 2004, Slovar’ konnotativnych sobstvennych imën, Doneck.
OžSRJ – Ožegov Sergej I., 1968, Slovar’ russkogo jazyka, Moskva.
OžŠvTSRJ – Ožegov Sergej I., Švedova Natalija Ju., 1998, Tolkovyj slovar’ russkogo jazyka, wyd. 4, Moskva.
PosTS – Pospelov Evgenij M., 2002, Geografičeskie nazvanija mira: Toponimičeskij slovar’, Moskva.
PreÈS – Preobraženskij Aleksandr G., 1910–1914, Ètimologičeskij slovar’ russkogo jazyka, Moskva.
RČFS –Stěpanova Ludmila I., 2007, Rusko–český frazeologický slovník, Olomouc.
RO – Trubačev Oleg N. (red.), 1994, Russkaja onomastika i onomastika Rossii. Slovar’, Moskva.
SDrevSJ – Starčevskij Al’bert V., 1899, Slovar’ drevnego slavjanskogo jazyka, sostavlennyj po Ostromirovu evangeliju, F. Miklošiču, A. Ch. Vostokovu, Ja. I. Berednikovu i I. S. Kočetovu, SanktPeterburg.
SLBTŽ – Baldaev Dancik S., Belko Vladimir K., Isupov Igor’ M., 1992, Slovar’ lagernogo, blatnogo, tjuremnogo žargona, Moskva.
SNF – Belko Vladimir K., 2000, Žgučij glagol: Slovar’ narodnoj frazeologii, Moskva.
SNTSRJ – Šagalova Ekaterina N., 2011, Samyj novejšij tolkovyj slovar’ russkogo jazyka XXI veka, Moskva.
SPGN – Levašov Evgenij A., 1986, Slovar’ prilagatel’nych ot geografičeskich nazvanij, Moskva.
SRGS – Fedorov Aleksandr I. (red.), 2005, Slovar’ russkich govorov Sibiri, t. 5, Novosibirsk.
SRJ EvRaz – Evgen’eva Anastasija P., Razumnikova Galina A. (red.), 1984, Slovar’ russkogo jazyka, t. 7, Moskva.
SRJ XI-XVII – Bogatova Galina A. (red.), 2000, Slovar’ russkogo jazyka XI–XVII vv., t. 24, Moskva.
SRNG – Sorokoletov Fёdor P. (red.), 1986, 2003, Slovar’ russkich narodnych govorov, t. 21, 37, SanktPeterburg.
SSRLJ – Sorokoletov Fёdor P., 1962, Slovar’ sovremennogo russkogo literaturnogo jazyka, t. 13, Moskva–Leningrad.
SUSRJ – Rogožnikova Roza P., Karskaja Tat’jana S., 2008, Slovar’ ustarevšich slov russkogo jazyka (po proizvedenijam russkich pisatelej XVIII–XX vv.), wyd. 3, Moskva.
TSRJ Dm – Dmitriev Dmitrij V. (red.), 2003, Tolkovyj slovar’ russkogo jazyka, Moskva.
TSRJ Šv – Švedova Natalija Ju. (red.), 2008, Tolkovyj slovar’ russkogo jazyka s vključeniem svedenij o proischoždenii slov, Moskva.
TSRJ Uš – Ušakov Dmitrij N. (red.), 1935, 1940, Tolkovyj slovar’ russkogo jazyka, t. 1, 4, Moskva.
TSRSlen – Elistratov Vladimir S., 2005, Tolkovyj slovar’ russkogo slenga, svyše 12000 slov i vyraženij, argo, kinemalogos, žargony, Moskva.
Vasmer – Vasmer Max, 1987, Ètimologičeskij slovar’ russkogo jazyka, t. 3, 4, wyd. 2, Moskva.
ŽR – Beljanin Valerij P., Butenko Irina A., 1994, Živaja reč’. Slovar’ razgovornych vyraženij, Moskva.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2016.28.187
Data publikacji: 2016-09-22 09:59:04
Data złożenia artykułu: 2015-12-23 12:29:46
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2016 Aleksandra Starzyńska
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.