Metaforyka związana z pojęciami światła i ciemności w sowieckim ideologicznym subdyskursie o kulturze w latach 1953–1957 na materiale gazety „Prawda”

Piotr Zemszał

Streszczenie w języku polskim


Metaforyka związana z pojęciami jasności i ciemności należy do najbardziej wyrazistych narzędzi służących wprowadzaniu i podtrzymywaniu manichejskiego podziału na swoich i obcych w wielu dyskursach, w tym również w sowieckim ideologicznym dyskursie o kulturze okresu tzw. odwilży. Analizie poddano około 400 tekstów o tematyce kulturalnej, publikowanych w latach 1953–1957 w gazecie „Prawda”, które charakteryzują się m.in. konfrontacyjnym charakterem związanym z przesileniem politycznym oraz kulturalnym w epoce poststalinowskiej. Artykuł jest próbą analizy funkcjonowania metaforyki związanej z pojęciami światła i ciemności w sowieckiej propagandzie kulturalnej tego okresu. Okazuje się, że metaforyka ta pełniła ważną rolę w próbach odgórnego sterowania życiem kulturalnym kraju oraz że sposoby jej zastosowania bynajmniej nie odbiegają od najdawniejszych wzorców znanych piśmiennictwu ruskiemu. W badanym dyskursie metafora światła i ciemności pozwalała na wyrażenie istotnych kategorii, na których promocji zależało jego autorom centralizm zarządzania kulturą, przewodnia rola określonych jednostek i środowisk kulturalnych w kreowaniu kultury, wyższość kultury swoich nad kulturą obcych itd. Poprzez odwołanie się do pojęć archetypowych nadawca zyskiwał gwarancję skuteczności tego typu oddziaływania.


Słowa kluczowe


kultura ZSRR; odwilż; nowomowa; dyskurs ideologiczny; światło; ciemność

Pełny tekst:

PDF PDF (English)

Bibliografia


Belov Evgenij S., 2010, Perceptivnye i prostranstvennye metafory v rossijskom vnešnepolitičeskom diskurse, „Vestnik Čeljabinskogo gosudarstvennogo universiteta. Filologija. Iskusstvovedenie”, nr 11 (192), vyp. 42 2010, s. 12–15.

Besançon Alain, Urban George R., 1988, Czy Gorbaczow może zmienić system. Język i władza w społeczeństwie sowieckim, [w] Sovietskij Sojuz, red. Jakub Karpiński, Irena Lasota, Warszawa, s. 155–204.

Černikov Michail V., 1999, Koncepty „pravda” i „istina” v russkoj kul’turnoj tradicii, „Obščestvennye nauki i sovremennost’”, nr 2, s. 164–175.

Černova Oksana E., 2013, Ideologema «vrag» v sovetskich i sovremennych političeski orientirovannych tekstach, „Naučnyj dialog. Filologija”, nr 5 (17), s. 155–171.

Červinskij Petr, 2011, Negativno ocenočnye leksemy âzyka sovetskoj dejstvitel’nosti. Oboznačenie lic, Tomsk KIT.

Fidelius Petr, 1984, O mysleniu totalitarnym, „Aneks”, z. 35, s. 71–81.

Głowiński Michał, 1979, Nowo-mowa (Rekonesans), [w] Język propagandy, red. Stefan Amsterdamski, Aldona Jawłowska, Tadeusz Kowalik, Warszawa, s. 3–30.

Grzegorczyk Anna, 1994, Światłość i ciemność – kategorie współczesnej humanistyki, „Sztuka i filozofia”, nr 9, s. 89–98.

Kezina Svetlana V., 2008, Ocenočnost’ cvetooboznačenij v russkom âzyke v sopostavlenii s drugimi jazykami, „Izvestija vysšich učebnych zavedenij. Povolžskij region. Gumanitarnye nauki. Filologija”, nr 3, s. 99–106.

Kudlińska-Stępień Halina, 2003, Językowo-kulturowy obraz ‘światła’ w polskich i rosyjskich tekstach reklamowych, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica Rossica”, nr 1, s. 15–24.

Kupina Natal’ja A., 1995, Totalitarnyj jazyk. Slovar’ i rečevye reakcii, Ekaterinburg–Perm Izdatel’stvo Ural’skogo universiteta.

Nowak Paweł, 2002, Swoi i obcy w językowym obrazie świata, Lublin.

Osborn Majkl, 2008, Archetipičnye metafory v ritorike sfera obrazov «svet –t’ma», „Političeskaja lingvistika”, nr 26, s. 182–191.

Ožegov Sergej I. (sost.), 1953, Slovar’ russkogo jazyka, Moskva.

Potebnja Aleksandr A., 2000, Simvol i mif v narodnoj kul’ture. Sobranie trudov, Moskva.

Thom Francoise, 1990, Drewniany język, Warszawa.

Uspenskij Boris A., 1996, Izbrannye trudy, t. 1, Semiotika istorii. Semiotika kul’tury, Moskva.

Vajs Danel’, 2009, Stalinskij i nacional-socialističeskij diskursy propagandy sravnenie v pervom približenii, [v] Lingvističeskaja sovetologija, red. Èduard V. Budaev, Anatolij P. Čudinov, Ekaterinburg, s. 128–179.

Vinogradov Viktor V., 1999, Istorija slov, Moskva.

Vol’f Elena M., 1988, Metafora i ocenka, [v] Metafora v jazyke i tekste, red. Weronika N. Telija, Moskva, s. 52–64.

Zemszał Piotr, 2015, Metafora wojenna w sowieckim subdyskursie o kulturze w okresie stalinizmu, „Przegląd Rusycystyczny”, nr 4 (152), s. 99–115.

Zemszał Piotr, 2015a, O pojęciach religijnych w sowieckim totalitarnym dyskursie o kulturze w latach 1953–1957, „Socjolingwistyka”, nr XXIX, s. 227–244.

Zemszał Piotr, 2015b, Wybrane realizacje pojęcia walki w sowieckim subdyskursie o kulturze [w] Rosja w dialogu kultur, t. I, red. Katarzyna Dembska, Michał Głuszkowski, Toruń, s. 581–595.

Zemszał Piotr, 2016, Ojciec, wódz, nauczyciel. Nominacje językowe dotyczące Stalina w sowieckim dyskursie ideologicznym w okresie powojennym, Toruń.

Zemszał Piotr, 2016a, Wybrane aktualizacje opozycji Swój – Obcy w sowieckim oficjalnym dyskursie o kulturze okresu odwilży, [w] W poszukiwaniu tożsamości językowej, red. Żanna Sładkiewicz, Katarzyna Wądołowska-Lesner, Gdańsk, s. 140–151.

Žavoronkova Anastasija N., 2015, Koncept «istina» v russkom jazykovom soznanii, „Čelovek v mire kul’tury”, nr 1, s. 49–52.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2017.29.209
Data publikacji: 2017-11-03 08:26:39
Data złożenia artykułu: 2017-01-04 11:16:32


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1562
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 2557 PDF (English) - 203

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2017 Piotr Zemszał

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.