Świat człowieka i jego granice w świetle danych językowych

Swietłana M. Tołstojowa

Streszczenie w języku polskim


Autorka przedstawia w syntetycznej formie najważniejsze problemy związane z językowym „uczłowieczaniem rzeczywistości”. Różne aspekty i różne formy antropocentryzmu analizuje na podstawie danych językowych, tekstów folkloru, podań wierzeniowych i rytualnych praktyk. Ujmuje antropocentryzm zarówno od wewnątrz, jak też od zewnątrz, tzn. nie tylko od człowieka do świata, ale i od świata do człowieka. Bowiem człowiek nie tylko „przyswaja” sobie świat, nakłada na niego swoje piętno, ale też „przymierza” samego siebie do świata zwierząt, roślin, czy rzeczy materialnych. Kolejno omawiane są więc dwa aspekty wzajemnych relacji człowiek a zwierzę, roślina, przyroda, świat materii z pokazaniem językowych i kulturowych wykładników uczłowieczania zwierząt, roślin, przyrody i rzeczy w kontraście do upodobniania człowieka do zwierząt, roślin, przyrody, przedmiotów; oraz dwa aspekty relacji człowiek a świat demoniczny i boski z pokazaniem językowych i kulturowych wykładników uczłowieczania demonów, Boga i świętych w kontraście do demonologizacji i ubóstwiania człowieka.

W zakończeniu, nawiązując do kontrastowych opinii Wiaczesława Iwanowa (który akceptuje antropiczną zasadę układu świata i ideę antropocentryzmu w jego aspekcie teleologicznym) i Miriany Detelić (która maksymę «człowiek jest miarą wszystkich rzeczy» uznaje za szkodliwą, bo usprawiedliwia niszczenie biosfery w skali kosmicznej), autorka artykułu podkreśla, że problemy miejsca człowieka w świecie i granic, oddzielających człowieka od innych mieszkańców Wszechświata, są aktualne także dla naszego czasu.


Słowa kluczowe


antropocentryzm języka; antropomorfizm; animizm; językowo-kulturowy obraz świata; podmiot w języku

Pełny tekst:

PDF PDF (English)

Bibliografia


Agapkina Tatiana, 2013, Derevo i čelovek: odna sud’ba na dvoih, „Ethnolinguistica Slavica”. K 90-letiju N. I. Tolstogo, Moskva: Indrik, s. 42–58.

Agapkina Tatiana, 2017, Raspoznat’ v dereve čeloveka (na materiale slavjanskih ballad), [w:] Antropocentrizm v jazyke i kul’ture, Moskva: Indrik, s. 41–55.

Arutjunova Nina D., 1993, Vedenie, [w:] Logiceskij analiz jazyka. Obraz celoveka v kul'ture i jazyke, Moskva: Indrik, s. 3--10.

Belova Ol’ga, 2004, Narodnaja biblija, Vostočnoslavianskie ètiologičeskie legendy, Moskva: Indrik.

Belova Ol’ga, Kabakova Galina (sostavlenije i kommentari), 2014, U istokov mira. Russkie ètiologičeskie skazki i legendy, Moskva, Forum-Neolit.

Brysina Elena, Kudrjasova R. I., 2004, Somatičeskaja leksika v donskih govorah volgogradskoj oblasti, [w:] Leksičeskij atlas russkih narodnyh govorov. (Materialy i issledovanija), 2001--2004, Sankt Peterburg: Nauka, s. 260--266.

Delić Lidia, 2017, O ovoj knjizi, [w:] Krv. Knjievnost. Kul’tura, red. Lidia Delić, Miriana Detelić, Belgrad.

Grišanova Valentina, 2003, Anatomičeskie nazvanija v govore odnogo sela, [w:] Leksičeskij atlas russkih narodnyh govorov. (Materialy i issledovanija), 2001--2004, Sankt Peterburg: Nauka, s. 59--65.

Gura Aleksandr, 2017, Antropocentrizm v narodnoj zoologii, [w:] Antropocentrizm v jazyke i kul’ture, Moskva: Indrik, s. 25--40.

Ivanov Vjačeslav V., 2017, Novye otkrytija. Čelovečestvo i buduščee [Wykład ustny, z zapisu w Internecie].

RKŽBN = Russkie krestjane. Žizn’. Byt. Nravy, [w:] Materialy „Etnografičeskogo biuro” kniazia Teniševa. Sankt Peterburg, 2004--2008. T. 1--5.

SSSL = Słownik stereotypów i symboli ludowych, koncepcja całości i redakcja Jerzy Bartmiński, zastępca redaktora Stanisława Niebrzegowska, t. 1, Kosmos, cz. 1, Niebo, światła niebieskie, ogień, kamienie, Lublin 1996.

Tolstaja Svetlana, 2008, „Čelovek živet, kak trva rastet”: vegetativnaja metafora čelovečeskoj žizni, [w:] Tolstaja S. M., Prostranstvo slova. Leksičeskaja semantika v obščeslavjanskoj perspektive, Moskva: Indrik, s. 338--346.

Tolstaja Svetlana, 2008a, Brennoe telo, ili iz čego sotvoren čelovek, [w:] Tolstaja S. M., Prostranstvo slova. Leksičeskaja semantika v obščeslavjanskoj perspektive, Moskva: Indrik, s.297--308.

Tolstye Svetlana i Nikita, 1998, Imja v kontekste narodnoj kul’tury. [w:] Tri doklada k XII Meždunarodnomu sjezdu slavistov. Problemy slavjanskogo jazykoznanija. Moskva: Indrik, s. 88--125.

Toporov Vladimir, 2015, Znak i tekst v prostranstve i vremeni. Publikacija M. D. Dynina i T. V. Civjan, [w:] Slavica revalensia, v. 2, Tallin, s. 139--169.

Usačeva Valerija, 2008, Magija slova i dejstvija v narodnoj kul’tire slavjan, Moskva: Institut slavjanovedenija.

Vinogradova Ludmila, 2000, Narodnaja demonologia i mifo-ritual’naja tradicija slavjan, Moskva: Indrik.

Vinogradova Ludmila, 2000a, Kto vseljaetsja v besnovatogo?, [w:] Mif v kul’ture: čelovek – ne čelovek, Moskva: Indrik, s. 33--46.

Vinogradova Ludmila, 2016, Mifologiceskij aspekt slvjanskoj fol’klornoj tradicii, Moskva: Indrik.

Zowczak Magdalena, 2000, Biblia ludowa, Wrocław: Funna.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2018.30.15
Data publikacji: 2018-08-17 07:51:23
Data złożenia artykułu: 2018-07-13 21:27:40


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1805
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 1067 PDF (English) - 171

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2018 Svetlana Tolstaja

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.