Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Seksualność władców polskich w świetle Roczników Jana Długosza
Streszczenie w języku polskim
W artykule przedstawiono zapatrywania Jana Długosza na skłonności i praktyki seksualne średniowiecznych władców polskich, postrzegane w kategoriach grzesznych zachowań. Punktem wyjścia prowadzonych rozważań jest zestawienie wypowiedzi dziejopisa na temat patologii sfery intymnej przedstawicieli dynastii piastowskiej i jagiellońskiej. Następnie, na podstawie zebranego materiału, przeanalizowano stosunek kronikarza do takich występków jak np. rozpusta, cudzołóstwo, gwałty, sodomia/peccatum contra naturam. Tak pojętą seksualność panujących badano w określonych kontekstach jej przywołania na kartach Roczników. Podejście takie wynika z charakteru dzieła, które nie stanowi w pełni wiarygodnego źródła wiedzy na temat aktywności seksualnej w sensie faktograficznym. Roczniki jako utwór historiograficzny, którego autor dążył do nadania wymiaru moralizatorsko-dydaktycznego, stanowią za to doskonałą podstawę dla poznania wzorca obyczajowości monarszej, postulowanej przez przedstawiciela XV-wiecznego duchowieństwa polskiego. Przeprowadzona analiza pozwoliła również wypowiedzieć się na temat znaczenia, jakie kronikarz przypisywał informacjom o określonych skłonnościach panujących dla uzasadnienia wizji historiozoficznej prezentowanej w dziele.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
Studies (Opracowania)
Archibald E., Incest in Medieval Literature and Society, „Forum for Modern Language Studies” 1989, 25, 1.
Banaszkiewicz J., Czarna i biała legenda Bolesława Śmiałego, „Kwartalnik Historyczny” 1981, 88, 2.
Benyskiewicz K., W kręgu Bolesława Szczodrego i Władysława Hermana. Piastowie w małżeństwie, polityce i intrydze, Wrocław 2010.
Bielaszka-Podgórny B., Grzech sodomski Bolesława Szczodrego w świetle Roczników Jana Długosza, „Studia Historyczne” 2018, 61, 2.
Bloomfield M.W., The Seven Deadly Sins. An Introduction to the History of a Religious Concept with Special Reference to Medieval English Literature, Michigan, reprint 1967.
Borkowska U., Regnum i sacerdotium w pismach Jana Długosza, „Studia Źródłoznawcze” 1981, 26.
Borkowska U., Treści ideowe w dziełach Jana Długosza. Kościół i świat poza Kościołem, Lublin 1983.
Boswell J., Chrześcijaństwo, tolerancja społeczna i homoseksualność. Geje i lesbijki w Europie Zachodniej od początku ery chrześcijańskiej do XIV wieku, Kraków 2006.
Bracha K., Nauczanie kaznodziejskie w Polsce późnego średniowiecza, Kielce 2007.
Brojer W., Diabeł w wyobraźni średniowiecznej, Wrocław 2003.
Brown P., Ciało i społeczeństwo. Mężczyźni, kobiety i abstynencja seksualna we wczesnym chrześcijaństwie, Kraków 2006.
Brundage J.A., Adultery and Fornication: A Study in Legal Theology, w: Sexual Practices and the Medieval Church, red. V.L. Bullough, J. Brundage, Buffalo–New York 1982.
Brundage J.A., Law, Sex, and Christian Society in Medieval Europe, Chicago 1987.
Brundage J.A., Rape and Seduction in the Medieval Canon Law, w: Sexual Practices and the Medieval Church, red. V.L. Bullough, J. Brundage, Buffalo–New York 1982.
Bullough V.L., Cross Dressing and Gender Role Change in the Middle Ages, w: Handbook of Medieval Sexuality, red. V.L. Bullough, J.A. Brundage, New York–London 1996.
Bullough V.L., Medieval Concepts of Adultery, „Arthuriana” 1997, 7, 4.
Bullough V.L., The Sin Against the Nature and Homosexuality, w: Sexual Practices and the Medieval Church, red. V.L. Bullough, J. Brundage, Buffalo–New York 1982.
Bullough V.L., Transvestism in the Middle Ages, w: Sexual Practices and the Medieval Church, red. V.L. Bullough, J. Brundage, Buffalo–New York 1982.
Bylina S., Religijność późnego średniowiecza, Warszawa 2009.
Cetwiński M., Biskup wrocławski Magnus: amplifikacja i metafora jako sposoby narracji dziejopisarskiej, w: Tysiącletnie dziedzictwo kulturowe diecezji wrocławskiej, red. A. Barciak, Katowice 2000.
Cetwiński M., Sceny małżeńskie w „Żywocie św. Jadwigi: miłość obowiązku czy obowiązek miłości, w: Cor hominis. Wielkie namiętności w dziejach, źródłach i studiach nad przeszłością, red. S. Rosik, P. Wiszewski, Wrocław 2007.
Chmielewska K., Łzy spiżowych posągów w pałacu Popiela. Jan Długosz o Pompiliuszach polskich, w: Odczytywanie Długosza, red. K. Janus, B. Łukarska, E. Hak, Częstochowa 2016.
Classen A., Sexual Violence and Rape in the Middle Ages. A Critical Discourse in Premodern German and European Literature, Berlin–Boston 2011.
Czwojdrak B., Miłość i polityka w kręgach dworu królewskiego – królowa Zofia Holszańska i jej rycerze, w: Miłość w czasach dawnych, red. B. Możejko, A. Paner, Gdańsk 2009.
Czwojdrak B., Zofia Holszańska. Studium o dworze i roli królowej w późnośredniowiecznej Polsce, Warszawa 2012.
Dąbrowski J., Kazimierz Wielki. Twórca Korony Królestwa Polskiego, Kraków 2007.
Delumeau J., Grzech i strach: poczucie winy w kulturze Zachodu w XIII–XVIII wieku, Warszawa 1994.
Deptuła Cz., Biskup i władca. Z problematyki ideologii państwowej i świadomości narodowej polskiego średniowiecza, „Więź” 1968, 9.
DeVries K., God and Defeat in Medieval Warfare: Some Preliminary Thoughts, w: The Circle of War in the Middle Ages. Essays on Medieval Military and Naval History, red. D.J. Kagay, L.J.A. Villalon, Woodbridge 1999.
Długopolski E., Władysław Łokietek na tle swoich czasów, Kraków 2009.
Dobosz J., Kazimierz II Sprawiedliwy, Poznań 2011.
Ekdahl S., Grunwald 1410. Studia nad tradycją i źródłami, Kraków 2010.
Elliot D., Gender and the Christian Tradition, w: The Oxford Handbook of Women and Gender Tradition in Medieval Europe, red. J.M. Bennet, R.M. Karras, Oxford 2013.
Foucault M., Historia seksualności, Gdańsk 2010.
Foucault M., Historia seksualności, t. 4: Wyznania ciała, Gdańsk 2019.
Gawęda S., Ocena niektórych problemów historii ojczystej w „Rocznikach Jana Długosza”, w: Dlugossiana. Studia historyczne w pięćsetlecie śmierci Jana Długosza, „Zeszyty Naukowe UJ. Prace Historyczne” 1980, 65.
Gawlas S., Świadomość narodowa Jana Długosza, „Studia Źródłoznawcze” 1983, 27.
Le Goff J., Truong N., Historia ciała w średniowieczu, Warszawa 2006.
Goliński J.K., Okolice trwogi. Lęk w literaturze i kulturze dawnej Polski, Bydgoszcz 1997.
Górski K., Zarys dziejów duchowości w Polsce, Kraków 1986.
Grabowski A., Polska i Polacy w średniowiecznej wspólnocie europejskiej – świadectwo Alberyka z Trois-Fontaines, w: Przeszłość w kulturze średniowiecznej Polski, t. 1, cz. 1, Przeszłość obrazowana w tradycyjnych zapisach i ujęciach historiograficznych, red. J. Banaszkiewicz, A. Dąbrówka, P. Węcowski, Warszawa 2018.
Grabski A.F., Polska w opiniach Europy Zachodniej XIV–XV w., Warszawa 1968.
Grzybowska L., Deus Venter. O motywie „boga-brzucha” w literaturze średniowiecznej (na wybranych przykładach), w: Ars bene vivendi: studia ofiarowane Profesorowi Maciejowi Włodarskiemu w 70. rocznicę urodzin, red. E. Buszewicz, L. Grzybowska, Kraków 2017.
Grudziński T., Bolesław Śmiały-Szczodry i biskup Stanisław. Dzieje konfliktu, Kraków 2010.
Hergmőller B.-U., Średniowiecze, w: Geje i lesbijki: życie i kultura, red. R. Aldrich, Kraków 2009.
Jasiński K., Drugie małżeństwo Bolesława Rogatki oraz problem „Zofii z Doren”, „Sobótka” 1979, 34, 3.
Jasiński K., Uzupełnienie do genealogii Piastów. Dokończenie, „Studia Źródłoznawcze” 1960, 5.
Jaworski R., Łowy Władysława Jagiełły, w: Z biografistyki polskiego późnego średniowiecza, red. M. Koczerska, Warszawa 2001.
Johansson W., Percy W.A., Homosexuality, w: Handbook of Medieval Sexuality, red. V.L. Bullough, J.A. Brundage, New York–London 1996.
Jureczko A., Bolesław Rogatka – próba charakterystyki, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny” 1987, 109, Prace Historyczne 12.
Kantorowicz E.H., Dwa ciała króla. Studium ze średniowiecznej teologii politycznej, Warszawa 2007.
Karras R.M., The Regulation of „Sodomy” in the Latin East and West, „Speculum” 2020, 95, 4.
Karras R.M., Seksualność w średniowiecznej Europie, Warszawa 2012.
Kiełbus M., Faktografia a dydaktyka: „balneum” w Rocznikach Jana Długosza, w: Odczytywanie Długosza, red. K. Janus, B. Łukarska, E. Hak, Częstochowa 2016.
Koczerska M., Correspondence between Cardinal Zbigniew Oleśnicki, Jan Długosz and John of Capistrano, w: The Grand Tour of John of Capistrano in Central and Eastern Europe (1451–1456). Transfers of Ideas and Strategies of Communication in the Late Middle Ages, red. P. Kras, J.D. Mixon, Warszawa–Lublin 2018.
Koczerska M., Mentalność Jana Długosza w świetle jego twórczości, „Studia Źródłoznawcze” 1971, 15.
Kołpak P., Czy Jan Długosz słuchał kazań Jana Kapistrana na krakowskim Rynku? Osobiste doświadczenie jako źródło kreowania pamięci historycznej, w: Odczytywanie Długosza, red. K. Janus, B. Łukarska, E. Hak, Częstochowa 2016.
Kołpak P., Kilka przykładów nawiązań do żywotów św. Stanisława w sporach politycznych późnego średniowiecza, „Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ. Nauki Społeczne” 2016, 12.
Kowalczykówna M., Tańce i zabawy w świetle rękopisów średniowiecznych Biblioteki Jagiellońskiej, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej” 1984–1985, 34–35, 1–2.
Kowalska B., Jan Kapistran w „Annales…” Jana Długosza, „Saeculum Christianum” 2016, 23.
Kowalska B., Sacrum w Długoszowym opisie bitwy pod Grunwaldem, w: Klio viae et invia. Opuscula Marco Cetwiński dedicata, red. A. Odrzywolska-Kidawa, Warszawa 2010.
Krawiec A., Seksualność w średniowiecznej Polsce, Poznań 2000.
Krochmal J., Władysław Warneńczyk w świetle Roczników Jana Długosza, „Balcanica Posnaniensia. Acta et studia” 1997, 8.
Krzyżaniakowa J., Portret niedokończony. Kazimierz Jagiellończyk w Annales Jana Długosza, w: Ecclesia, cultura, potestas. Studia z dziejów kultury i społeczeństwa. Księga ofiarowana Siostrze Profesor Urszuli Borkowskiej OSU, red. P. Krasa et al., Kraków 2006.
Kuefler M.F., Castration and Eunuchism in the Middle Ages, w: Handbook of Medieval Sexuality, red. V.L. Bullough, J.A. Brundage, New York–London 1996.
Kusek R., Szymański W., Kings as „Queens” – Textual and Visual Homophobic Fabrications of Two Polish Kings: the Curious Cases of Boleslaw the Generous and Henry I of Poland, „Royal Studies Journal” 2019, 6, 2.
Labuda G., Mieszko II. Król Polski (1025–1034). Czasy przełomu w dziejach państwa polskiego, Poznań 2008.
Łącka-Małecka M., Żydzi w Rocznikach Jana Długosza – stereotyp wiecznie żywy, w: Tożsamość a stereotypy: Żydzi i Polacy, red. J. Mizgalski, M. Soja, Częstochowa 2014.
Meysman S., Degrading the Male Body: Manhood and Conflict in the High-medieval Low Countries, „Gender & History” 2016, 28, 2.
Mikulka J., Annales Jana Długosza a Czechy, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1963, 8.
Mills R., Homosexuality: Specters of Sodom, w: A Cultural History of Sexuality in the Middle Ages, red. R. Evans, t. 2, Cultural History of Sexuality, red. J. Peakman, Oxford 2011.
Minois G., Historia piekła, Warszawa 1996.
Morawska K., Ut non diligat vir uxorem sicut adulteram – poglądy kaznodziejów na seksualność w średniowiecznej Polsce, „Forum Socjologiczne” 2017, 8.
Murray J., Hiding Behind the Universal Man: Male Sexuality in the Middle Ages, w: Handbook of Medieval Sexuality, red. V.L. Bullough, J.A. Brundage, New York–London 1996.
Nastulczyk T., Oczko P., Homoseksualność staropolska, Kraków 2012.
Nikodem J., Gniewosz – Jadwiga – Wilhelm. Krytyka przekazu „Annales” Jana Długosza, „Przegląd Historyczny” 2007, 98, 2.
Nikodem J., Jadwiga król Polski, Wrocław 2009.
Nikodem J., „Przełomy, odrodzenia i upadki” w Długoszowej wizji dziejów ojczystych, „Klio Polska. Studia i Materiały z Dziejów Historiografii Polskiej” 2018, 10.
Nikodem J., Zbigniew Oleśnicki w dziełach Jana Długosza, „Nasza Przeszłość”1997, 87.
Nikodem J., Zbigniew Oleśnicki w historiografii polskiej, Kraków 2001.
Norman R., Sexual Symbolism, Religious Language and the Ambiguity of the Spirit: Associative Themes in Anglican Poetry and Philosophy, „Theology & Sexuality” 2007, 13, 3.
Ozorowski M., Zarys historyczny teologii małżeństwa w średniowieczu, „Studia Teologiczne” 1996, 14.
Pac G., Obraz małżeństwa w wybranych niemieckich źródłach hagiograficznych X i XI w., w: Kult świętych i ideał świętości w średniowieczu, red. R. Michałowski, Warszawa 2011.
Pauba P., Poeci i pisarze w Rocznikach, czyli kronikach sławnego Królestwa Polskiego Jana Długosza. Rekonesans, w: E fructu arbor cognoscitur… W sześćsetną rocznicę urodzin Jana Długosza, red. K. Krawiec-Złotkowska, T. Ceynowy, Słupsk–Koszalin 2019.
Payer P.J., Confession and the Study of Sex in the Middle Ages, w: Handbook of Medieval Sexuality, red. V.L. Bullough, J.A. Brundage, New York–London 1996.
Plezia M., Dookoła sprawy świętego Stanisława: studium źródłoznawcze, Bydgoszcz 1999.
Przybył M., Władysław Laskonogi, Poznań 2015.
Przybyszewski B., Jadwiga i Wilhelm, „Analecta Cracoviensia” 1975, 7.
Ptak J., Bitwy w Rocznikach Jana Długosza, w: Jan Długosz – w kręgu badań historyków i literaturoznawców, red. T. Giergiel, Sandomierz 2017.
Puff H., Nature on Trial: Acts „Against Nature” in the Law Courts of Early Modern Germany and Switzerland, w: The Moral Authority of Nature, red. L. Daston, F. Vidal, Chicago 2010.
Puff H., Wczesnonowożytna Europa, w: Geje i lesbijki: życie i kultura, red. R. Aldrich, Kraków 2009.
Rajfura H., Warsztat pisarski Jana Długosza w świetle Żywotu św. Stanisława, „Studia Źródłoznawcze” 2018, 56.
Roux J.P., Kobieta w historii i micie, Warszawa 2010.
Rozbiór krytyczny Annalium Jana Długosz z lat 1395–1444, t. 1–2, red. S. Gawęda et al., Wrocław–Warszawa–Kraków 1962–1965.
Rożnowska-Sadraei A., Pater Patriae. The Cult of Saint Stanislaus and the Patronage of Polish Kings 1200–1455, Kraków 2008.
Salisbury J.E., Gendered Sexuality, w: Handbook of Medieval Sexuality, red. V.L. Bullough, J.A. Brundage, New York–London 1996.
Samsel A., Ideał polskiego władcy średniowiecznego w świetle kronik dziejopisów, w: Staropolski etos wychowania, red. E.J. Kryńska, Białystok 2006.
Semkowicz A., Krytyczny rozbiór dziejów polskich Jana Długosz (do roku 1384), Kraków 1887.
Skomiał J., Polscy kronikarze wieków średnich o Rusi i Rusinach, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio G. Ius” 2012, 59, 1.
Skomiał J., Władca a prawo w Jana Długosza Annales seu Cronicae, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1988, 40, 2.
Skwierczyński K., Mury Sodomy. Piotra Damaniego „Księga Gomory” i walka z sodomią wśród kleru, Kraków 2011.
Skwierczyński K., Vademecum historii średniowiecznej seksualności (Ruth Mazo Karras, Sexuality in Medieval Europe. Doing unto others, Routledge, New York–London 2005, s. 200), „Przegląd Historyczny” 2007, 98, 3.
Skwierczyński K., Walka z sodomią wśród kleru – „Liber Gomorrhianus” Piotra Damianiego, „Przegląd Historyczny” 2007, 98, 3.
Sperka J., Elżbieta z Pilicy Granowska i król Władysław Jagiełło. Kulisy wielkiej miłości, w: Miłość w czasach dawnych, red. B. Możejko, A. Paner, Gdańsk 2009.
Sperka J., Obraz Kazimierza Wielkiego w Rocznikach Jana Długosza, w: Rocznik Niepołomicki, t. 2, Kazimierz Wielki: historia i tradycja, red. M. Jaglarz, Niepołomice 2010.
Sroka S., Zamach Felicjana Zacha w świetle najnowszej historiografii węgierskiej, „Studia Źródłoznawcze” 2006, 49.
Sulimczyk Świeżawski E., Esterka i inne kobiety Kazimierza Wielkiego, Warszawa 1894, reprint: Warszawa 2018.
Swieżawski S., U źródeł nowożytnej etyki. Filozofia moralna w Europie XV wieku, Kraków 1987.
Szostek T., Obraz świata w exemplach średniowiecznych, w: Pogranicza i konteksty literatury polskiego średniowiecza, red. T. Michałowska, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańska 1989.
Szostak T., Średniowieczne exemplum homiletyczne jako element kultury literackiej, „Pamiętnik Literacki” 1993, 84, 3–4.
Szulc A., Mundus sermonis. Obraz nauczających i nauczanych w świetle badań nad tekstami średniowiecznych kazań bernardyńskich, w: Mundus hominis – cywilizacja, kultura, natura. Wokół interdyscyplinarności badań historycznych, red. S. Rosik, P. Wiszewski, Wrocław 2006.
Szulc T., Nierówność stanowa w małżeństwach Jagiellonów i królów elekcyjnych, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 2017, 104.
Szwedo P., Sub banderio cruciatae: Władysław III Jagiellończyk jako średniowieczny rycerz idealny. Wizerunek władcy na podstawie Roczników Jana Długosza, „Średniowiecze Polskie i Powszechne” 2017, 9.
Śliwiński J., Kazimierz Wielki. Kobiety a polityka, Olsztyn 1994.
Talarowski A., Dzieje w rękach Opatrzności. Elementy historiozofii Jana Długosza i jej uwarunkowania, „Roczniki Historyczne” 2018, 84.
Tazbir J., Dewiacje obyczajowe, w: Tazbir J., Prace wybrane, t. 4, Studia nad kulturą staropolską, Kraków 2001.
Teterycz-Puzio A., Wojownik, obrońca wiary i uciśnionych? Wzorce rycerskie w świetle średniowiecznych przekazów narracyjnych, w: Ethos rycerski w kulturze. Tradycje i kontynuacje, t. 1, W kręgu średniowiecza, red. T. Banaś-Korniak, B. Stuchlik-Surowiak, Katowice 2017.
Witkowska A., Wyobrażenia o cudzoziemcach w świetle Roczników Jana Długosza, http://www.jandlugosz.edu.pl/files/artykuly/Aleksandra_Witkowkska_Wyobrazenia_o_cudzoziemcach_w_swietle_Rocznikow_Jana_Dlugosza_Rozdzial_4_Heretycy_i_chrzescijanie_Rzecz_o_Czechach_i_Wegrach.pdf [dostęp: 12 I 2021].
Witkowska A., Wyobrażenia o cudzoziemcach w świetle „Roczników” Jana Długosza, http://www.jandlugosz.edu.pl/files/artykuly/Aleksandra_Witkowkska_Wyobrazenia_o_cudzoziemcach_w_swietle_Rocznikow_Jana_Dlugosza_Rozdzial_3_Kreacja_wizerunku_wschodnich_sasiadow_w_Annales.pdf [dostęp: 8 XII 2020].
Wójcik G., Kobiety w życiu króla Kazimierza Wielkiego w świetle Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae Jana Długosza, „Lubelski Rocznik Pedagogiczny” 2015, 34, 1.
Wółkiewicz E., Grube ciało. Społeczne postrzeganie otyłości w średniowieczu, „Przegląd Historyczny” 2009, 100, 3.
Wyrobisz A., „Wielki strach” w Wenecji i we Florencji w XV wieku i jego możliwe przyczyny, „Przegląd Historyczny” 2004, 95, 4.
Wyrozumski J., Kazimierz Wielki, Wrocław–Warszawa–Kraków 2004.
Wyrozumski J., Królowa Jadwiga. Między epoką piastowską a jagiellońską, Kraków 2006.
Wyrozumski J., Świętość kobiet w małżeństwie w Polsce XIII wieku w świetle źródeł hagiograficznych, „Saeculum Christianum: pismo historyczno-społeczne” 1996, 1.
Zarębski I., Gesta Sbignei jako element ewolucji w genezie Annalium Jana Długosza, w: Prace z dziejów Polski feudalnej ofiarowane Romanowi Grodeckiemu w 70 rocznicę urodzin, red. Z. Budkowa et al., Warszawa 1960.
Zaremska H., Żydzi w średniowiecznej Polsce. Gmina krakowska, Warszawa 2011.
Zawitkowska W., Niewierność małżeńska królowej Zofii Holszańskiej w 1427 r. – prawda, pomówienie czy plotka polityczna? Próba rekonstrukcji wydarzeń na tle innych żon Jagiełły, „Kwartalnik Historyczny” 2016, 123, 1.
Zwiercan M., Komentarz Jana z Dąbrówki do Kroniki Mistrza Wincentego zwanego Kadłubkiem, Wrocław 1969.
Zydorek M., Cielesność człowieka w świetle średniowiecznych przekazów, „Medycyna Nowożytna” 1996, 2, 2.
Żmudzki P., Władca i wojownicy. Narracje o wodzach, drużynie i wojnach w najdawniejszej historiografii Polski i Rusi, Wrocław 2009.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2021.51.103-143
Data publikacji: 2021-06-30 10:48:54
Data złożenia artykułu: 2021-02-11 14:13:43
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2021 Anna Obara-Pawłowska
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.