Krajobraz początków Rzymu. Uwagi o wyobrażeniach na rzymskich monetach

Agata Aleksandra Kluczek

Streszczenie w języku polskim


Prezentowane studium dotyczy graficznych wyobrażeń tzw. numizmatycznego krajobrazu początków Rzymu. Przedmiotem zainteresowania są prymarne, pozostające w centrum, lub drugorzędne, zazwyczaj dające tło, elementy umieszczone na rewersach monet i medalionów, stanowiących bazę dla analizy. Skupia się ona na elementach krajobrazu jako dopełnienia obrazu wilczycy, Romulusa i Remusa, umieszczonego w ikonografii monet republikańskich, imperialnych, prowincjonalnych. Elementami tymi są drzewo, grota lub skała, góra. Zazwyczaj centrum ich odniesień jest Rzym (a także jego okolica), jednak w niektórych rozwiązaniach w mennictwie prowincjonalnym te szczegóły drugorzędne stanowią elementy krajobrazu lokalnego albo po prostu pejzażu mitologicznego.

Słowa kluczowe


moneta republikańska; moneta imperialna; rzymska moneta prowincjonalna; ikonografia monetarna; wilczyca; mit założycielski

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Apollodorus, Bibliotheca. La Bibliothèque d’Apollodore, tłum., oprac. J.-C. Carrière, B. Massonie, Paris 1991.

Cicero, In M. Antonium oratio Philippica secunda. Cicéron, Discours, 19: Philippiques I à IV, tłum., oprac. A. Boulanger, P. Wuilleumier, Paris 1972.

Dionysius Halicarnassensis. Denys d’Halicarnasse, Antiquités romaines, 1, tłum., oprac. V. Fromentin, Paris 1998.

Livius, Ab Urbe condita libri CXLII. Tite-Live, Histoire romaine, 1, tłum., oprac. J. Bayet, G. Baillet, Paris 1995.

Lucretius, De rerum natura. Lucrèce, De la Nature, 2, tłum., oprac. A. Ernout, Paris 1960.

Philostrati Maioris Imagines. Philostrate, La Galerie de Tableaux, tłum., oprac. A. Bougot, P. Hadot, F. Lissarrague, Paris 1991.

Varron, De lingua latina, 5, tłum., oprac. J. Collart, Paris 1954.

A Catalogue of the Greek Coins in the British Museum, red. R.S. Poole, 1–29, London 1873–1927.

A Catalogue of the Roman Coins in the British Museum. Coins of the Roman Empire in the British Museum, 4: Antoninus Pius to Commodus, red. H. Mattingly, London 1940 (repr. 1968).

Abdy R., Mittag P., The Roman Imperial Coinage, 2.3: From AD 117 to AD 138 – Hadrian, London 2019.

Amandry M., Burnett A., in collaboration with J. Mairat, and with contribution by W. Metcalf, L. Bricault, M. Blet-Lemarquand, Roman Provincial Coinage, 3: Nerva, Trajan and Hadrian (AD 96–138), London–Paris 2015.

Babelon E., Description historique et chronologique des monnaies de la République romaine vulgairement appelées monnaies consulaires, 1, Paris 1885.

Bellinger A.R., Troy: the Coins, Princeton 1961.

Burnett A., Amandry M., Ripollès P.P., Bland R., Blet-Lemarquand M., Bricault L., Butcher K., Calomino C., Carradice I., Heuchert V., Hostein A., Howgego C., Levante E., Mairat J., Metcalf W.E., Spoerri Butcher M., Nurpetlian J., Peter U., Roman Provincial Coinage, London–Paris 1992 i nn.

Burnett A., Amandry M., Ripollès P.P., Roman Provincial Coinage, 1: From the Death of Caesar to the Death of Vitellius (44 BC–AD 69), London–Paris 1992.

Calomino D., Burnett A., Roman Provincial Coinage, 6: From Elgabalus to Maximinus (AD 218–238), online 2017: http://rpc.ashmus.ox.ac.uk/ [dostęp: 04.03.2024].

Carafa P., Il costume e l’aratro del fondatore, w: Roma, Romolo, Remo e la fondazione della città, red. A. Carandini, R. Cappelli, Milano 2000.

Carafa P., Il solco primigenio e le mura, w: Roma, Romolo, Remo e la fondazione della città, red. A. Carandini, R. Cappelli, Milano 2000.

Carradice I.A., Buttrey T.V., The Roman Imperial Coinage, 2.1: From AD 69–96 Vespasian to Domitian, London 2007.

Cheilik M., Numismatic and Pictorial Landscapes, „Greek, Roman, and Byzantine Studies” 1965, 6, 3.

Coles A.I., Roman Colonies in Republic and Empire, Leiden 2020.

Crawford M.H., Roman Republican Coinage, Cambridge 1974.

Croisille J.-M., Paysages dans la peinture romaine. Aux origines d’un genre pictural, Paris 2010.

Dardenay A., Images des Fondateurs. D’Enée à Romulus, Bordeaux 2012.

Dąbrowa E., Les colonies et la colonisation romaine en Anatolie at au Proche-Orient (II–III s. après J.-C.): nouvelles observations, w: Electrum. Studies in Ancient History, 7: The Roman Near East and Armenia, red. E. Dąbrowa, Kraków 2003.

Dąbrowa E., Les colonies honoraires ou les colonies de vétérans? Observations sur l’iconographie de quelques types de revers de monnaies coloniales, w: Hommages à Carl Deroux, 3, red. P. Defosse, Bruxelles 2003.

Dąbrowa E., Lupa Romana sur les revers des monnaies des villes d’Asie Mineure (II–III s. après J.-C.), w: Ad fontes! Festschrift für Gerhard Dobesch zum 65. Geburtstag am 15. September 2004, dargebracht von Kollegen, Schülern und Freunden, red. H. Heftner, K. Tomaschitz, Wien 2004.

Dulière C., Lupa Romana. Recherches d’iconographie et essai d’interprétation, Bruxelles–Rome 1979.

Eckstein A.M., The Foundation Day of Roman „Coloniae”, „California Studies in Classical Antiquity” 1979, 12.

Evans J. DeRose, From Mountain to Icon. Mount Gerizim on Roman Provincial Coins from Neapolis, Samaria, „Near Eastern Archaeology” 2011, 74, 3.

Filges A., Münzbild und Gemeinschaft. Die Prägungen der römischen Kolonien in Kleinasien, Bonn 2015.

Gnecchi F., Appunti di numismatica romana. CXI–CXII: La fauna e la flora nei tipi monetali, „Rivista Italiana di Numismatica e Scienze Affini” 1916, 29.

Gnecchi F., I medaglioni romani, descritti ed illustrati, 1–3, Milano 1912.

Guillaume-Coirier G., Arbres et herbe. Croyances et usages rattachés aux origines de Rome, „Mélanges d’Archéologie et d’Histoire de l’École Française de Rome. Antiquité” 1992, 104, 1.

Harl K.W., The Coinage of Neapolis in Samaria, A.D. 244–253, „The American Numismatic Society. Museum Notes” 1984, 29.

Heuchert V., Roman Provincial Coinage, 4: The Antonines (AD 138–192), online 2005, with temporary numbers: http://rpc.ashmus.ox.ac.uk/ [dostęp: 04.03.2024].

Hill G.F., Catalogue of the Greek Coins of Lycaonia, Isauria, and Cilicia, London 1900.

Hill G.F., Catalogue of the Greek Coins of Lycia, Pamphylia, and Pisidia, London 1897.

Hostein A., Mairat J., commenced by E. Levante†, Roman Provincial Coinage, 9: From Trajan Decius to Uranius Antoninus (AD 249–254), London–Paris 2016.

Howgego C., Coinage and Identity in the Roman Provinces, w: Coinage and Identity in the Roman Provinces, red. C. Howgego, V. Heuchert, A. Burnett, Oxford–New York 2005.

Katsari C., Mitchell S., The Roman Colonies of Greece and Asia Minor. Questions of State and Civic Identity, „Athenaeum” 2008, 96, 1.

Kienast D., Eck W., Heil M., Römische Kaisertabelle: Grundzüge einer römischen Kaiserchronologie, Darmstadt 2017.

Kluczek A.A., Ex nummis historia. Szkice o obrazach numizmatycznych w badaniach nad dziejami starożytnego Rzymu, Katowice 2021.

Kluczek A.A., Primordia Romana. Mityczna przeszłość Rzymu i pamięć o niej w rzymskich numizmatach zaklęta, Katowice 2019.

Körner P., Philippus Arabs. Ein Soldatenkaiser in der Tradition des antoninisch-severischen Prinzipats, Berlin–New York 2002.

Kremydi-Sicilianou S., „Belonging” to Rome, „Remaining” Greek: Coinage and Identity in Roman Macedonia, w: Coinage and Identity in the Roman Provinces, red. C. Howgego, V. Heuchert, A. Burnett, Oxford–New York 2005.

Kropp A.J.M., A Roman altar on Mount Gerizim: Rediscovering a civic icon on tetradrachms of Neapolis (Samaria), „Journal of Roman Archaeology” 2021, 34, 1.

Krzyżanowska A., Monnaies coloniales d’Antioche de Pisidie, Varsovie 1970.

La leggenda di Roma, 1. Dalla nascita dei gemelli alla fondazione della città, red. A. Carandini, Milano 2006.

Lindner R., Mythos und Identität: Studien zur Selbstdarstellung kleinasiatischer Städte, Stuttgart 1994.

Mairat J., Spoerri Butcher M., with M. Amandry, K. Butcher, E. Levante†, J. Nurpetlian, U. Peter, Roman Provincial Coinage, 8: Philip (AD 244–249). All provinces except Asia, online 2020: http://rpc.ashmus.ox.ac.uk/ [dostęp: 04.03.2024].

Mairat J., Spoerri Butcher M., with M. Amandry, R. Bland, K. Butcher, J. Nurpetlian, U. Peter, Roman Provincial Coinage, 7.2: Gordian I to Gordian III (AD 238–244). All provinces except Asia, London–Paris 2022.

Mattingly H., Sydenham E.A., The Roman Imperial Coinage, 3: Antoninus Pius to Commodus, London 1930 (repr. 1968).

Meshorer Y., The Coinage of Aelia Capitolina, Jerusalem 1989.

Metcalf W.E., Roman Provincial Coinage, 10: From Valerian to Diocletian (AD 253–297). Asia, http://rpc.ashmus.ox.ac.uk/ [dostęp: 04.03.2024].

Mittag P.F., Römische Medaillons II. Antoninus Pius, Stuttgart 2019.

Mittag P.F., Zu einigen ungewöhnlichen Medaillons des Antoninus Pius, w: Jenseits des Narrativs Antoninus Pius in den nicht-literarischen Quellen, red. C. Michels, P.F. Mittag, Stuttgart 2017.

Pause-Dreyer U., Die Heroen des Trojanischen Krieges auf griechischen Münzen, München 1975.

Price M.J., Trell B.L., Coins and Their Cities: Architecture on the Ancient Coins of Greece, Rome and Palestine, London 1977.

Rea J.A., Legendary Rome: Myth, Monuments, and Memory on the Palatine and Capitoline, London 2007.

Rémy B., Antonin le Pieux (138–161). Le siècle d’or de Rome, Paris 2005.

Rouveret A., Histoire et imaginaire de la peinture ancienne, Paris–Rome 1989.

Rouveret A., Les paysages de Philostrate, w: Le défi de l’art. Philostrate, Callistrate et l’image sophistique, red. M. Constantini et al., Rennes 2006.

Rouveret A., Paysage des origines et quête d’identité dans l’œuvre de Properce, w: Origines gentium, red. V. Fromentin, S. Gotteland, Bordeaux 2001.

Rouveret A., Peinture et art de la mémoire : le paysage et l’allégorie dans les tableaux grecs et romains, „Compte rendu de l’Académie des Inscriptions et Belles-Lettres” 1982, 126, 3.

Rouveret A., Pictos ediscere mundos. Perception et imaginaire du paysage dans la peinture hellénistique et romaine, „Ktèma” 2004, 29.

Sage M., Roman Visitors to Ilium in the Roman Imperial and Late Antique Period: the Symbolic Functions of a Landscape, „Studia Troica” 2000, 10.

Sandberg L., The Coinage of Flavia Neapolis under Philip I – the Roman Connection, „Israel Numismatic Research” 2019, 14.

Spoerri Butcher M., Roman Provincial Coinage, 7.1: Gordian I to Gordian III (AD 238–244). Asia, London–Paris 2006.

Stevens S., The emperor and the plough; (re)founding the city and extending the empire, „Bulletin van de Vereeniging tot Bevordering der Kennis van de Antieke Beschaving” 2019, 94.

Sylloge Nummorum Graecorum Deutschland: Sammlung von Aulock, oprac. G. Kleiner et al., Berlin 1957–1968.

Sylloge Nummorum Graecorum. France, Bibliothéque Nationale, Cabinet des Médaille, Paris 1983–2003.

Sylloge Nummorum Graecorum. The Royal Collection of Coins and Medals. Danish National Museum, Copenhagen 1942–1969.

Szaivert W., Die Münzprägung der Kaiser Marcus Aurelius, Lucius Verus und Commodus (161–192), Wien 1986, Moneta Imperii Romani 18.

Vermeule C.C., Neon Ilion and Ilium Novum: Kings, Soldiers, Citizens, and Tourists at Classical Troy, w: Art and Archaeology of Antiquity, 4, London 2003.

von Fritze H., Die Münzen von Ilion, w: Troja und Ilion: Ergebnisse der Ausgrabungen in den vorhistorischen und historischen Schichten von Ilion 1870–1894, 2, red. W. Dörpfeld, Athen 1902.

Woytek B., Die Reichsprägung des Kaisers Traianus (98–117), Wien 2010, Moneta Imperii Romani 14.

Wroth W., Catalogue of the Greek Coins of Mysia, London 1892.

Weiß P., Zwei Münzen von Nikaia und Ilion, „Chiron” 1980, 10.

Williamson G., Aspects of Identity, w: Coinage and Identity in the Roman Provinces, red. C. Howgego, V. Heuchert, A. Burnett, Oxford–New York 2005.

Winnefeld H., Die Bilwerke aus Marmor und Thon, w: Troja und Ilion: Ergebnisse der Ausgrabungen in den vorhistorischen und historischen Schichten von Ilion 1870–1894, 2, red. W. Dörpfeld, Athen 1902.

Ziegler R., Münzen Kilikiens aus kleineren deutschen Sammlungen, München 1988.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2024.57.27-54
Data publikacji: 2024-10-22 08:44:31
Data złożenia artykułu: 2022-02-14 21:13:44


Statystyki


Widoczność abstraktów - 37
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 24

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2024 Agata Aleksandra Kluczek

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.