Formalne problemy negocjacji rokoszan łowickich ze stronnictwem saskim na zjazdach łowickich w lutym i maju 1698 r. w świetle staropolskiej kultury prawnej i politycznej

Tomasz Kucharski

Streszczenie w języku polskim


Prezentowany artykuł został poświęcony negocjacjom politycznym prowadzonym przez zwaśnione stronnictwa w Rzeczpospolitej Obojga Narodów w pierwszej połowie 1698 r. Pierwsze stronnictwo stanowili zwolennicy nowo koronowanego króla Augusta II, drugie składało się z opozycjonistów (dawnych adherentów kandydatury ks. de Conti), zorganizowanych wokół prymasa kardynała Michała Radziejowskiego w ramach tzw. rokoszu łowickiego. Omawiane negocjacje były szczególnie interesujące z uwagi na wybraną metodę przygotowywania traktatu pokojowego. Prowadzono je bowiem na dwóch jawnych i powszechnych zjazdach całej szlachty wspierającej ruch rokoszowy, które zostały zwołane kolejno w lutym i maju 1698 r. W tych okolicznościach liderzy opozycji, podobnie jak królewscy przedstawiciele, zostali zmuszeni do radzenia sobie z nieprzewidywalnym i radykalnym tłumem.

Autor stara się wyjaśnić kluczowe formalne problemy negocjacji o charakterze prawnym, symbolicznym i prestiżowym. Przede wszystkim koncentruje się na kwestiach: w jaki sposób obie strony zwracały się do siebie w oficjalnych dokumentach, jaka była rola zagranicznych mediatorów w rozmowach, czy uznawano jakikolwiek mandat reprezentacyjny uczestników obu zjazdów oraz czy i jak w czasie prac nad porozumieniem odwoływano się do zwyczajów parlamentarnych i reguł prowadzenia debat. Na koniec autor próbuje umiejscowić dzieje rokoszu łowickiego w szerszym kontekście podobnych negocjacji z lat 1672–1673 oraz 1716–1717.


Słowa kluczowe


rokosz łowicki; zjazdy łowickie; Rzeczpospolita Obojga Narodów; zjazdy szlacheckie w czasie konfederacji; kultura prawna; debata parlamentarna

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego lata 1696–1732, wyd. M. Zwierzykowski, Poznań 2008.

Relatia ziazdu pod Łowiczem JchMciow pp. rokoszowych za vniwersałem I.O.Xcia I.Mci Kardynała primasa Regni conwocowanych do zgody pro die 18. Februarij 1698, [b.m.w.] 1698.

Rokosz generalny ku obronie wiary swiętey katolickiey y zaszczytu wolności uczyniony na poparciu elekcyey w okopach elekcyalnych między Wolą a Warszawą die 26 Augusti anno millesimo sexcentesimo nonagesimo 7mo, Warszawa 1697.

Traktat z rokoszem generalnym zawarty w Łowiczu die quinta Maji anno Domini millesimo secentesimo nonagesimo octavo, Warszawa 1698.

B. Dybaś, Sejm pacyfikacyjny w 1699, Toruń 1991.

Encyklopedia Staropolska, t. II, oprac. A. Bruckner, Warszawa 1939.

Głowacki J., Gastronomia polityczna kuchmistrza litewskiego. Michał Wielhorski (ok. 1731–1814) – życie i myśl ustrojowa, Warszawa 2014.

Historia Państwa i Prawa Polski, t. II, red. Z. Kaczmarczyk, B. Leśnodorski, Warszawa 1968.

Jarochowski K., Dzieje panowania Augusta II, t. 1, Od śmierci Jana III do chwili wstąpienia Karola XII na ziemię polską, Oświęcim 2015.

Kamieński A., Polska a Brandenburgia-Prusy w drugiej połowie XVII wieku. Dzieje polityczne, Poznań 2002.

Kawecki R., Kardynał Michał Stefan Radziejowski (1645–1705), Opole 2005.

Kołodziej R., Ostatni wolności naszej klejnot”. Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana III Sobieskiego, Poznań 2014.

Kołodziej R., Sejm Niemy na tle praktyki funkcjonowania staropolskiego parlamentaryzmu, Sejm Niemy. Między mitem i reformą państwa, red. M. Zwierzykowski, Warszawa 2019.

Komaszyński M., Księcia Contiego niefortunna wyprawa po koronę Sobieskiego, Warszawa 1971.

Kościelnika K., Obraz mediacji rosyjskiej w listach Stanisława Ledóchowskiego adresowanych do Grzegorza Dołgoruskiego z lipca i sierpnia 1716 roku znajdujących się z RGADA w Moskwie, w: Studia nad konfederacją tarnogrodzką i Sejmem Niemym, red. T. Ciesielski, Warszawa 2020.

Kowalski R., Postawa polityczna wojewody kaliskiego Feliksa Aleksandra Lipskiego w początkach najazdu szwedzkiego na Polskę w 1702 r. Zakończenie okresu współpracy z prymasem Michałem Radziejowskim, „Klio” 2021, 57, 1.

Kucharski T., Instytucje egzorbitancji w systemie prawnopolitycznym Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Toruń 2014.

Kucharski T., Sejmy elekcyjne w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Warszawa 2021.

Kucharski T., „Seym ten bez początku zaczął się, bez końca kończy się”. Sejm pacyfikacyjny z 1698 r. i jego znaczenie w kontekście ewolucji liberum veto, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2019, 12, 2.

Matwijów M., Tradycja rękopiśmienna „Rokoszu gliniańskiego” w XVII–XVIII w., „Studia Źródłoznawcze” 2017, 55.

Orzeł J., Rokosz gliniański jako element walki inter majestatem ac libertatem, w: Między Barokiem a Oświeceniem. Wielkie bitwy, red. S. Achremczyk, Olsztyn 2010.

Pawłowska-Kubik A., Rokosz Sandomierski 1606–1609. Rzeczpospolita na politycznym rozdrożu, Toruń 2019.

Perłakowski A., Czy można umrzeć z przepracowania? Udział Antoniego Sebastiana Dembowskiego w rokowaniach z konfederatami tarnogrodzkimi w 1716 roku, w: Sejm Niemy. Między mitem i reformą państwa, red. M. Zwierzykowski, Warszawa 2019.

Rachuba A., Sapieha Benedykt Paweł, h. Lis (zm. 1707), w: Polski słownik biograficzny, t. 34, red. H. Markiewicz, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992–1993.

Staszewski J., August II Mocny, Wrocław 1998.

Skrzypietz A., Franciszek Ludwik, książę de Conti – „obrany król Polski”. Saga rodu Kondeuszów, Katowice 2019.

Stanek W., Konfederacje generalne koronne w XVIII wieku, Toruń 1991.

Stanek W., Sarmacka idea pacyfikacji wewnętrznej i jej kryzys w XVIII w., w: Barok – sarmatyzm – psalmodia. Materiały z konferencji zorganizowanej przez zakład historii nowożytnej, Toruń 22–23 września 1993, red. K. Maliszewski, K. Obremski, Toruń 1995.

Wierzbicki L.A., O zgodę w Rzeczypospolitej. Zjazd warszawski i sejm pacyfikacyjny 1673 r., Lublin 2005.

Wojtasik J., Walka Augusta II ze stronnictwem kontystowsko-prymasowskim w pierwszym roku panowania, „Przegląd Historyczny” 1969, 60, 1.

Zwierzykowski M., Geneza i konsekwencje reform skarbowych sejmików w konstytucjach Sejmu Niemego, w: Sejm Niemy. Między mitem i reformą państwa, red. M. Zwierzykowski, Warszawa 2019.

Zwierzykowski M., Sejm Niemy w świetle diariusza sekretarza królewskiego Antoniego Sebastiana Dembowskiego oraz dwóch relacji – kanclerza wielkiego litewskiego Karola Stanisława Radziwiłła i anonimowego autora, w: Sejm Niemy. Między mitem i reformą państwa, red. M. Zwierzykowski, Warszawa 2019.

Zwierzykowski M., Z dziejów negocjacji warszawskich przed Sejmem Niemym – geneza dwóch konstytucji: o regulaminie punktualnej płacy i dyscyplinie wojskowej w świetle diariusza autorstwa Antoniego Sebastiana Dembowskiego, w: Studia nad konfederacją tarnogrodzką i Sejmem Niemym, red. T. Ciesielski, Warszawa 2020.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2024.57.895-932
Data publikacji: 2024-10-22 08:45:55
Data złożenia artykułu: 2022-09-13 17:19:17


Statystyki


Widoczność abstraktów - 56
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 27

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2024 Tomasz Kucharski

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.