Obodryci i Normanie wobec państwa wschodniofrankijskiego po śmierci Ludwika Niemca w IX w.

Jarosław Jacek Sochacki

Streszczenie w języku polskim


Stosunki obodrycko- i normańsko-wschodniofrankijskie zostały przedstawione w pierwszych dziesięcioleciach IX w. dość obszernie, co jednak uległo zmianie w okresie następnym. Ten mankament spowodował, że w niniejszym artykule nie skoncentrowano się na ich naturze, lecz na prześledzeniu momentów ich występowania. W wyniku postępowania badawczego ustalono, że wbrew powszechnej opinii panującej w literaturze przedmiotu, należy zrezygnować z tezy aktywności wojennej Obodrytów w 880 r., a także w 886 r. Dopiero w 889 r. doszło do zorganizowanej przez Arnulfa Karynckiego wyprawy przeciw Obodrytom i następnie do zawarcia pokoju z ich inicjatywy w 895 r. Przyczyny bierności Słowian nie są jasne, a wnioski w tym zakresie, wypływające z wydarzeń zaprezentowanych w źródłach, są rozbieżne. Skuteczne przeciwstawienie się inwazji z 889 r. przemawiałoby za istnieniem silnej władzy książęcej, natomiast bierność polityczna Obodrytów w omawianym okresie za ich osłabieniem i brakiem rzeczywistej jedności. W tych okolicznościach nie może budzić zdziwienia fakt braku powiązań między najazdami Normanów, zwłaszcza pod wodzą Zygfryda i Gotfryda, i wojen Arnulfa Karynckiego ze Świętopełkiem morawskim z aktywnością Obodrytów. Zasadniczym celem niniejszego artykułu jest zatem przebadanie na podstawie źródłowej, głównie rocznikarskiej i kronikarskiej, momentów aktywności politycznej Obodrytów i Normanów oraz wniknięcie w miarę możliwości w okoliczności takiego, a nie innego ich postępowania. Artykuł składa się z trzech zasadniczych części. W pierwszej scharakteryzowano krótko stosunki obodrycko-wschodniofrankijskie do 873 r., w następnej przedstawiono najazdy Normanów na Europę, które ewentualnie mogły mieć największy wpływ na postawę Obodrytów, trzeci natomiast został poświęcony zasadniczemu zagadnieniu, zasygnalizowanemu w tytule artykułu.

Słowa kluczowe


Obodryci; Arnulf Karyncki; Normani; Zygfryd; Gotfryd; Świętopełk

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Adami gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificum, wyd. B. Schmeidler, Scriptores Rerum Germanicarum in usum scholarum, t. 2, Hannoverae–Lipsiae 1917.

Annales Alamannici, wyd. G.H. Pertz, Monumenta Germaniae Historica. Scriptores, t. 1, Hannoverae 1826.

Annales Altahenses maiores, wyd. L.B. ab Oefele, Monumenta Germaniae Historica. Scriptores, t. 20, Hannoverae 1989.

Annales Bertiniani, wyd. G. Waitz, Scriptores Rerum Germanicarum in usum scholarum, t. 5, Hannoverae 1883.

Annales Fuldenses sive Annales regni Francorum Orientalis, wyd. G.H. Pertz, Scriptores Rerum Germanicarum in usum scholarum, t. 7, Hannoverae 1891.

Annales Hildesheimenses, wyd. G. Waitz, Scriptores Rerum Germanicarum in usum scholarum, t. 8, Hannoverae 1878.

Annales Magdeburgenses, wyd. G.H. Pertz, Monumenta Germaniae Historica. Scriptores, t. 16, Hannoverae 1994.

Annales Quedlinburgenses, wyd. G.H. Pertz, Monumenta Germaniae Historica. Scriptores, t. 3, Hannoverae 1839.

Annales regni Francorum, wyd. F. Kurze, Scriptores Rerum Germanicarum in usum scholarum, t. 6, Hannoverae 1895.

Annales Xantenses et Annales Vedastini, wyd. B. von Simson, Scriptores Rerum Germanicarum in usum scholarum, t. 12, Hannoverae–Lipsiae 1909.

Annales Weissenburgenses, wyd. G.H. Pertz, Monumenta Germaniae Historica. Scriptores, t. 3, Hannoverae 1839.

Annalista Saxo, wyd. G. Waitz, Monumenta Germaniae Historica. Scriptores, t. 6, Hannoverae 1980.

Ausgewählte Quellen zur deutschen Geschichte des Mittelalters, t. VI, 2: Quellen zur karolingischen Reichsgeschichte, wyd. R. Buchner, Berlin 1964.

Einhardi vita Karoli Magni, wyd. O. Holder-Egger, Scriptores Rerum Germanicarum in usum scholarum, t. 25, Hannoverae–Lipsiae 1911.

Herimanni Augiensis chronicon, wyd. G.H. Pertz, Monumenta Germaniae Historica. Scriptores, t. 5, Hannoverae 1985.

Lamberti annales, wyd. G.H. Pertz, Monumenta Germaniae Historica. Scriptores, t. 3, Hannoverae 1839.

Reginonis chronicon, wyd. G.H. Pertz, Monumenta Germaniae Historica. Scriptores, t. 1, Hannoverae 1976.

Thietmari Mersenburgensis episcopi chronicon, wyd. R. Holtzmann, Scriptores Rerum Germanicarum Nova series, t. 9, Berlin 1935.

Widukindi monachi Corbeiensis rerum gestarum Saxonicarum libri tres, wyd. P. Hirsch, Scriptores Rerum Germanicarum in usum scholarum, t. 60, Hannoverae 1935.

Babij P., Wojskowość Słowian Połabskich, t. 1, Wrocław 2017.

Collins R., Europa wczesnośredniowieczna 300–1000, tłum. T. Szafrański, Warszawa 1996 [wyd. drugie: 1991].

Dralle L., Slavische Herrschaft zwischen mittlerer Elbe und Oder vom 8. Bis 10. Jahrhundert, „Slavia Antiqua” 1980, 27.

Dümmler E., Geschichte des ostfränkischen Reiches, t. 3, Die letzten Karolinger. Konrad I, Darmstadt 1960.

R. Ferguson, Młot i krzyż. Nowa historia wikingów, tłum. T. Szlagor, Poznań 2016 [wyd. pierwsze: Londyn 2009].

Epperlein S., Die Kämpfe zwischen Slawen, Franken und Sachsen und die fränkische Eroberungspolitik, w: Die Slawen in Deutschland, wyd. J. Herrmann, Berlin 1970.

Foote P.G., Wilson D.M., Wikingowie, tłum. W. Niepokólczycki, Warszawa 1975.

Friedmann B., Untersuchungen zur Geschichte des abodritischen Fürstentums bis zum Ende des 10. Jahrhunderts, w: Giessener Abhandlungen zur Agrar- und Wirtschaftsforschung des europäischen Ostens, t. 137, Berlin 1986.

Fritze W.H., Probleme der abodritischen Stammes- und Reichsverfassung und ihrer Entwicklung vom Stammesstaat zum Herrschaftsstaat, w: Siedlung und Verfassung der Slawen zwischen Elbe, Saale und Oder, wyd. H. Ludat, Giesen 1960.

Halsall G., Wojna a społeczeństwo w barbarzyńskiej Europie Zachodniej 450–900, tłum. K. Ziółkowski, Oświęcim 2015 [wyd. pierwsze: Routledge 2003].

Harthausen H., Die Normanneneinfälle in Elb- und Wesermündungsgebiet mit besonderer Berücksichtigung der Schlacht von 880, „Quellen und Darstellungen zur Geschichte Niedersachsens” 1966, 68.

Hauck A., Kirchengeschichte Deutschlands, t. 2, Leipzig 1912.

Jäger H., Rechtliche Abhängigkeitsverhältnisse der östlichen Staaten vom Fränkisch-Deutschen Reich (Ende des 8. bis Ende des 11. Jahrhunderts), Gelnhausen 1960.

Kulesza P., Imperium Franków i wikingowie. Władcy, wodzowie, wojownicy oraz działania wojenne w IX wieku, Oświęcim 2022.

Labuda G., O obrządku słowiańskim w Polsce południowej, czyli Kraków biskupi przed rokiem 1000, w: G. Labuda, Studia nad początkami państwa polskiego, t. II, Poznań 1988.

Line Ph., Wikingowie. Wojownicy północy, tłum. K. Skawran, Łódź 2016 [wyd. pierwsze: 2014].

Lübke Ch., Slaven zwischen Elbe/Saale und Oder. Wenden – Polaben – Elbslaven? Beobachtungen zur Namenswahl, „Jahrbuch für die Geschichte Mittel- und Ostdeutschlands” 1993, 41.

Ludat H., Brandenburg und die Havellerdynastie, w: H. Ludat, An Elbe und Oder um das Jaher 1000. Skizzen zur Politik des Ottonenreiches und der slavischen Mächte in Mitteleuropa, Köln–Wien 1971.

Łowmiański H., Początki Polski, t. IV, Warszawa 1970.

Mühle E., Słowianie. Rzeczywistość i fikcja wspólnoty VI–XV wiek, tłum. J. Janicka, Warszawa 2020.

Paner A., Przemyślidzi. Od Borzywoja I do Przemysła II Otokara. Ludzie i wydarzenia w latach 872–1278, Gdańsk 2008.

Panic I., Ostatnie lata Wielkich Moraw, Katowice 2003.

Polek K., Państwo wielkomorawskie i jego sąsiedzi, Kraków 1994.

Polek K., Północna i zachodnia granica Państwa Wielkomorawskiego w świetle badań historycznych, w: Śląsk i Czechy a kultura wielkomorawska, red. K. Wachowski, Wrocław 1997.

Roesdahl E., Historia wikingów. Narody i cywilizacje, tłum. F. Jaszuński, Gdańsk 2001 [wyd. pierwsze: Kopenhaga 1987].

Scheidning-Wulkopf I., Lehnsherrliche Beziehungen der fränkisch-deutschen Könige zu anderen Staaten vom 9. bis zum Ende des 12. Jahrhunderts, Marburg 1948.

Skowronek J., Tanty M., Wasilewski T., Historia Słowian południowych i zachodnich, Warszawa 1988.

Sochacki J., Formowanie się wczesnośredniowiecznego państwa niemieckiego w latach 919–962, Słupsk 2014.

Sochacki J., Rywalizacja o prymat między Związkiem Obodryckim a Lucickim w X w., „Studia Ełckie” 2019, 21, 4.

Sochacki J., Ludwik Niemiec a Obodryci i Duńczycy od traktatu w Verdun w 843 r., „Res Historica” 2021, 51.

Strzelczyk J., Die Legende von Ebstorfer Märtyrern als Zeugnis über die politischen und ethnischen Verhältnisse in Nordostdeutschland im Mittelalter, „Letopis. Jahresschrift des Instituts für sorbische Volksforschung” 1971, Reihe B, 18, 1.

Strzelczyk J., „Męczennicy ebstorfscy”. Dzieje kształtowania się jednej legendy zachodniosłowiańskiej, „Slavia Occidentalis” 1971, 28/29.

Strzelczyk J., Zapomniane narody Europy, Wrocław 2006.

Strzelczyk J., Słowianie i Germanie w Niemczech środkowych we wczesnym średniowieczu, Poznań 1976.

Strzelczyk J., Słowianie Połabscy, Poznań 2013.

Turasiewicz A., Dzieje polityczne Obodrzyców. Od IX wieku do utraty niepodległości w latach 1160–1164, Kraków 2004.

Vogel W., Die Normannen und das fränkische Reich bis zur Gründung der Normandie (799–911), Heidelberg 1906.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2024.57.101-119
Data publikacji: 2024-10-22 08:44:39
Data złożenia artykułu: 2023-01-11 12:21:43


Statystyki


Widoczność abstraktów - 42
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 24

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2024 Jarosław Jacek Sochacki

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.