Stan i perspektywy badań nad stosunkiem mniejszości ukraińskiej do polityki władz cywilnych i wojskowych w związku z bezpośrednią genezą i przebiegiem Kampanii polskiej 1939 r.

Mirosław Szumiło

Streszczenie w języku polskim


W tekście omówiono kwestię stosunku mniejszości ukraińskiej do państwa polskiego w ostatnich miesiącach II Rzeczypospolitej oraz podczas samej kampanii polskiej w 1939 r. Zostały scharakteryzowane pokrótce badania prowadzone w tym zakresie w PRL i Związku Sowieckim oraz na emigracji. Następnie omówiono dorobek historiografii polskiej i ukraińskiej po upadku komunizmu, koncentrując uwagę na najważniejszych i najbardziej wartościowych publikacjach, aby wskazać obszary i zagadnienia, które wymagają dalszych pogłębionych badań. Cezurę początkową stanowi kryzys monachijski we wrześniu 1938 r., który skutkował m.in. postawieniem sprawy ukraińskiej na forum międzynarodowym oraz aktywizacją polityczną ludności ukraińskiej w Polsce. Cezura końcowa to zakończenie starć zbrojnych w trakcie kampanii polskiej w 1939 r.

Słowa kluczowe


mniejszość ukraińska; II Rzeczpospolita; stosunki polsko-ukraińskie; kampania polska 1939

Pełny tekst:

PDF (English)

Bibliografia


Wydawnictwa źródłowe

Bezpieczeństwo wewnętrzne województwa stanisławowskiego w 1938 roku w sprawozdaniach wojewody, wybór źródeł, wstęp i oprac. naukowe W. Włodarkiewicz, R. Roguski, P. Pulik, Siedlce 2017.

Bezpieczeństwo wewnętrzne województwa stanisławowskiego w 1939 roku w sprawozdaniach wojewody, wybór źródeł, wstęp i oprac. naukowe W. Włodarkiewicz, R. Roguski, P. Pulik, Siedlce 2016.

OUN u switili postanow Wełykych Zboriw, Konferenciji ta inszych dokumentiw z borot'by 1929-1955 rr., bmw, 1955.

Poland and the Coming of the Second World War. The Diplomatic Papers of A. J. Drexel Biddle Jr. United States Ambassador to Poland 1937-1939, ed. By P. V. Cannistraro, E. D. Wynot Jr., T. P. Kowaleff, Columbus 1974.

Szumiło M., Projekt ustawy o autonomii terytorialnej zgłoszony przez Ukraińską Reprezentację Parlamentarną w 1938 roku, „Res Historica” 2009, nr 27

Ukrajinśka suspilno-polityczna dumka w 20 stolitti. Dokumenty i materijały, red. T. Humczak, R. Solczanyk, t. I-III, Nju Jork 1983.

Wojna obronna Polski 1939: wybór źródeł, oprac. E. Ciepielewicz, pod kierownictwem E. Kozłowskiego, przygotowanie edycji J. Nadzieja, P. Stawecki, Warszawa 1968.

Wrzesień 1939 w relacjach i wspomnieniach, wybór i oprac. M. Ciepielewicz, E. Kozłowski, Warszawa 1989.

Wspomnienia i pamiętniki

Buczyński E., Smutny wrzesień, Kraków 1985.

Bulba-Boroweć T., Armija bez derżawy. Sława i trahedija

ukrajinśkoho powstanśkoho ruchu. Spohady, Winnipeg 1981.

Kazaniwśkyj B., Szlahom Łehendy. Spomyny, Londyn 1975.

Kedryn I., Żyttja – podiji – ludy. Spomyny i komentari, Nju Jork 1976.

Makar W., Bojowi druzi. Spomyny, t. 1-2, Toronto 1980-1981.

Skrzypek K., Podkarpackim szlakiem Września. Wspomnienia żołnierza Armii „Karpaty”, Katowice 1986.

Sławoj Składkowski F., Nie ostatnie słowo oskarżonego. Wspomnienia i artykuły, Londyn 1964.

Sosnkowski K., Wyciąg z pamiętników o kampanii wrześniowej, „Niepodległość” t. XIV, 1981.

Opracowania:

Bohiw O., Behesz M., Zadorożnyj W., Hałyczyna i Karpatśka Ukrajina u 1938-1939 rokach, "Ukrajina: kulturna spadszczyna, nacionalna swidomist', derżawnist'", wypusk 7, 2000.

Budurowycz B., Polska i problem ukraiński w latach 1921-1939, „Zeszyty Historyczne” 1983, z. 66

Chojnowski A., Koncepcje polityki narodowościowej rządów polskich w latach 1921-1939, Wrocław 1979.

Dalecki R., Armia „Karpaty” w wojnie obronnej 1939 r., Rzeszów 1989.

Gross J. T., Revolution from Abroad. The Soviet Conquest of Poland's Western Ukraine and Western Belorussia, Princeton 1988.

Gross J. T., Grudzińska-Gross I., „W czterdziestym nas matko na Sybir zesłali...”. Polska a Rosja 1939-1942, Londyn 1983.

Hałagida I., Ukraińcy we wrześniu 1939 r. Fakty i interpretacje, [w:] Konferencja: Udział mniejszości narodowych w różnych formacjach wojskowych w czasie kampanii wrześniowej 1939 r., Warszawa 2009.

Hrycak J., Historia Ukrainy 1772-1999. Narodziny nowoczesnego narodu, Lublin 2000.

Ilnytzkyj R., Deutschland und die Ukraine 1934-1945. Tatsachen europäischer Ostpolitik, München 1958.

Jabłonowski M., Mniejszości narodowe II Rzeczypospolitej a problem nadchodzącej wojny, „Zeszyty Naukowe Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego”, z. 17, 1991.

Karbarz-Wilińska J., Dęby i burzany. Ukraińskie organizacje i partie związane z biskupem stanisławowskim Grzegorzem Chomyszynem (1925-1939), Gdańsk-Warszawa 2020.

Koko E., Problematyka stosunków polsko-ukraińskich w latach 1918-1939 w historiografii wydawanej w Polsce po 1945 r., „Warszawskie Zeszyty Ukrainoznawcze”, t. 2, 1994.

Koko E., Ukraińscy socjaldemokraci galicyjscy w okresie międzywojennym (1918-1939), [w:] Ukraińska myśl polityczna w XX wieku, red. M. Pułaski, Zeszyty Naukowe UJ, Prace Historyczne, z. 103, Kraków 1993.

Kowalski T. A , Mniejszości narodowe w siłach zbrojnych Drugiej Rzeczypospolitej Polskiej (1918-1939), Toruń 1997.

Krotofil M., Służba Ukraińców w wojsku II Rzeczypospolitej, [w:] Rzeczpospolita Obojga Narodów i jej tradycje. Studia i szkice, red. M. Wegner i J. Wojtasik, Siedlce 2004.

Kuczerepa M., Stosunki polsko-ukraińskie w II Rzeczypospolitej we współczesnej historiografii ukraińskiej, [w:] Historycy polscy i ukraińscy wobec problemów XX wieku, red. P. Kosiewski i G. Motyka, Kraków 2000.

Kuczerepa M., Dawydiuk R., Wołynśke ukrajinśke objednannia (1931-1939 rr.), Łuck 2001.

Liszewski K., Wojna polsko-sowiecka 1939, Londyn 1986.

Mirczuk P., Narys istoriji Orhanizaciji Ukrajinśkych Nacjonalistiw 1920-1939, Miunchen-London-Nju Jork 1968.

Momot W., Ukraińskie przedstawicielstwo parlamentarne w Sejmie i Senacie w latach 1935-1939, "Studia Historyczne" 1999, z. 3.

Motyka G., Od rzezi wołyńskiej do Akcji „Wisła”. Konflikt polsko-ukraiński 1943-1947, Kraków 2011.

Motyka G., Ukraińska partyzantka 1942-1960. Działalność Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów i Ukraińskiej Powstańczej Armii, Warszawa 2006.

Partacz Cz., Stronnictwa ukraińskie w II Rzeczypospolitej wobec groźby wojny (1938-1939), „Rocznik Koszaliński” 1994, nr 17.

Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski 1864-1945, t. 3: Okres 1939-1945, Londyn 1960.

Polskie siły zbrojne w drugiej wojnie światowej, t. 1: Kampania wrześniowa 1939, część 1, Londyn 1951; cz. 4, Londyn 1986.

Potocki R., Polityka państwa polskiego wobec zagadnienia ukraińskiego w latach 1930-1939, Lublin 2003.

Prus E., Herosi spod znaku tryzuba, Warszawa 1985.

Pulik P., Województwo stanisławowskie w 1939 r. (do wybuchu II wojny światowej); [w:] Stanisławów i ziemia stanisławowska w II Rzeczypospolitej. Wojskowość, bezpieczeństwo, społeczeństwo, kultura, red. M. Kardas, A. Ostanek, P. Semków, Warszawa-Iwano-Frankiwśk 2017.

Rezmer W., Stanowisko i udział Ukraińców w niemiecko-polskiej kampanii 1939 roku, [w:] Polska-Ukraina: trudne pytania, t. 4, Materiały IV międzynarodowego seminarium historycznego „Stosunki polsko-ukraińskie w latach II wojny światowej”, Warszawa, 8-10 października 1998, Warszawa 1999.

Romanek J., Kolaboracja z Sowietami na terenie województwa lubelskiego we wrześniu i październiku 1939 r., Lublin-Warszawa 2021.

Rukkas A., Antypolśki zbrojni wystupy OUN na zachidnoukrajinśkych zemliach (wereseń 1939 r.), „Sprawy Wschodnie” 2002, nr 1.

Rukkas A., Antypolśki zbrojni wystupy na Wołyni (wereseń 1939 r.), [w:] „Ukrajina. Kulturna spadszczyna, nacionalna swidomist’, derżawnist’ ”, wypusk 10, 2003.

Rukkas A., Zbrojni zahony Orhanizaciji Ukrajinśkych Nacionalistiw na Bereżanszczyni (wereseń 1939), „Ukrajinśkyj Wyzwolnyj Ruch”, z. 3, 2004.

Rusnaczenko A., Ukrajinśko-polśke protystojannja w roky druhoji switowoji wijny, „Suczasnist'” 2001, nr 10.

Rzemieniuk F., Walki polityczne greckokatolickiego duchowieństwa o niepodległość Ukrainy w okresie II Rzeczypospolitej (1918-1939), Siedlce 2003.

Siemaszko W., Siemaszko E., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, t. 2, Warszawa 2000.

Siemaszko W., Siemaszko E., Ludobójstwo dokonane przez OUN-UPA na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, [w:] Polacy i Ukraińcy dawniej i dziś, red. B. Grott, Kraków 2002.

Samuś P., Wicemarszałek Wasyl Mudryj (1893-1966). Ugody polsko-ukraińskiej orędownik daremny, Warszawa 2017.

Sowa A. L., Postawa społeczności ukraińskiej w okresie kampanii wrześniowej 1939 roku, „Krakowskie Zeszyty Ukrainoznawcze”, t. I-II, 1992-1993.

Sowa A. L., Stosunki polsko-ukraińskie 1939-1947. Zarys problematyki, Kraków 1998.

Szcześniak A. B., Szota W. Z., Droga do nikąd. Działalność Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów i jej likwidacja w Polsce, Warszawa 1973.

Szefer A., Dywersyjno-sabotażowa działalność wrocławskiej Abwehry na ziemiach polskich w przedeniu agresji hitlerowskiej w 1939 r., „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce“, t. XXXII, Warszawa 1987.

Szumiło M., Ukraińska Reprezentacja Parlamentarna w Sejmie i Senacie RP (1928-1939), Warszawa 2007.

Szwahulak M., Istoryczni studiji. Ukrajinci na rozdoriżżiach ta krutych poworotach istoriji (dr. poł. XIX - per. poł. XX st.), Lwiw 2013.

Szwahulak M., Nacionalno-polityczna dijalnist' Dmytra Palijiwa u miżwojennyj period, "Ukrajina: kulturna spadszczyna, nacionalna swidomist', derżawnist'", wypusk 7, 2000.

Szwahulak M., Społeczeństwo ukraińskie a państwo polskie w przededniu i w czasie wojny niemiecko-polskiej1939 roku, „Biuletyn Ukrainoznawczy” 1999, nr 5.

Szwahulak M., Stanowisko i udział Ukraińców w niemiecko-polskiej kampanii 1939 roku, [w:] Polska-Ukraina: trudne pytania, t. 4, Warszawa 1999.

Szwahulak M., Na złami epoch: Lwiw u weresni 1939 r., [w:] Lwów: miasto – społeczeństwo – kultura, T. 4, red. K Karolczak, Kraków 2002

Šmigeľ M., Ukrajinský legión Romana Suška. Útok zo Slovenska na Poľsko (1939), [w:] Slovensko medzi 14. marcom 1939 a salzburskými rokovaniami red. M. Pekár, R. Pavlovič, Prešov 2007.

Tomczyk R., Ewolucja ideowo-taktyczna Ukraińskiego Zjednoczenia Narodowo -Demokratycznego (UNDO) wobec państwa i rządu polskiego w latach 1925-1939, [w:] Akcja "Wisła" na tle stosunków polsko-ukraińskich w XX wieku, pod red. J. Farysia i J. Jekiela, Szczecin 1994.

Tomczyk R., Mniejszość ukraińska wobec Polski i zagrożenia niemieckiego w końcu lat trzydziestych, [w:] W 50 rocznicę września 1939 r, Szczecin 1989.

Tomczyk R., Ukraińskie Narodowo-Demokratyczne Zjednoczenie (UNDO) wobec Ukrainy Radzieckiej w latach 1925-1939. Zarys problemu, "Zustriczi" 1990, nr 1.

Torzecki R., Kwestia ukraińska w polityce III Rzeszy (1933-1939), Warszawa 1972.

Torzecki R., Polacy i Ukraińcy. Sprawa ukraińska w czasie II wojny światowej na terenie II Rzeczypospolitej, Warszawa 1993.

Torzecki R., Ukraińcy we wrześniu 1939, „Zustriczi” 1990, nr 1.

Wawryniuk A., Antypolska działalność ukraińskich nacjonalistów w kampanii polskiej 1939 roku, „Radzyński Rocznik Humanistyczny” 2018, t. 16

W. Włodarkiewicz, Przedmoście rumuńskie 1939, Warszawa 2001.

W. Włodarkiewicz, Przed zagładą. Społeczeństwo Wołynia i Małopolski Wschodniej wobec państwa polskiego (1935-1939), Warszawa 2013.

Wysocki R., Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów w Polsce w latach 1929-1939. Geneza, struktura, program, ideologia, Lublin 2003.

Zajcew O., Predstawnyky ukrajinśkych politycznych partij Zachidnoji Ukrajiny w parłamenti Polszczi (1922-1939 rr.), "Ukrajinśkyj Istorycznyj Żurnał" 1993, nr 1.

Zajcew O., Ukrajinci w Sejmi ta Senati Polszczi (1922-1939), Lwiw 2022.

Zaporowski Z., Sejm Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1939. Działalność posłów, parlamentarne koncepcje Józefa Piłsudskiego, mniejszości narodowe, Lublin 1992.

Zaporowski Z., Ukraińska Reprezentacja Parlamentarna Wołynia 1931-1939, [w:] W kręgu polskich doświadczeń parlamentarnych, „Res Historica“ 1998, nr 4.

Zaporowski Z., Wołyńskie Zjednoczenie Ukraińskie, Lublin 2000




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2024.58.285-310
Data publikacji: 2024-12-18 10:04:39
Data złożenia artykułu: 2023-03-27 19:48:40


Statystyki


Widoczność abstraktów - 17
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (English) - 5

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2024 Mirosław Szumiło

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.