Plany miasta Łęczna z XIX w. Geneza i ikonografia

Robert Jop

Streszczenie w języku polskim


W niniejszym artykule poruszono zagadnienie źródeł kartograficznych do dziejów Łęcznej, czyli planów miasta i jego fragmentów. Nie były one przedmiotem wzmożonego zainteresowania historyków przedmiotu. Główną uwagę skupiano jedynie na planie z 1846 r., sporządzonym po pożarze miasta, który miał miejsce w dniu 10 listopada rzeczonego roku. Publikowano go w całości lub we fragmentach, jednak zazwyczaj w celu zwrócenia uwagi na sam fakt jego istnienia, całościowego charakteru prezentacji Łęcznej lub odwoływano się do niego, omawiając różne aspekty dziejów miejscowości. Nie powstało natomiast zarówno w tym, jak też w przypadku innych planów, ich opracowanie źródłoznawcze. Wykorzystane źródła pochodzą z zasobu Archiwum Państwowego w Lublinie, Biblioteki Narodowej oraz Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie.

Przedstawiając poszczególne plany, omówiono genezę ich powstania i ikonografię. W tym kontekście należy stwierdzić, że kartografia Łęcznej jest dość uboga. Znamy zaledwie sześć planów miejskich. Wynika to między innymi z faktu, że miasto miało niewielkie znaczenie jako ośrodek administracyjny, gospodarczy i polityczny, dodatkowo będąc własnością prywatną. Na powstałe plany składają się przede wszystkim przedstawienia fragmentów miasta, natomiast całościowe, poza planem z 1846 r., są raczej schematyczne i uproszczone. Uniemożliwia to uchwycenie dynamiki zmian przestrzennych w rozwoju Łęcznej w okresie XIX w.

Wykonana kwerenda nie miała charakteru celowego. Była raczej wyrywkowa. Jednak ze znanej literatury oraz przeglądu zasobów archiwów nie należy się spodziewać odnalezienia planów Łęcznej jako osobnych jednostek archiwalnych. Bardziej liczyć można na to, że odnajdą się one jako załączniki do różnych spraw.


Słowa kluczowe


kartografia; Łęczna; plan miasta; źródła ikonograficzne

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Przywilej lokacyjny miasta Łęcznej z 1476 roku, oprac. R. Szczygieł, J. Kus, Łęczna 1993.

Bogusz M., Miasto Łęczna w okresie Królestwa Polskiego (1815–1866), Łęczna 2014.

Jop R., ,,Dzieje bajeczne Łęcznej”. O historiograficznym powielaniu mitów w tworzeniu historii lokalnej i jej edukacji, w: Educare necesse est – Rzeczpospolita małych Ojczyzn. Przykłady dobrych praktyk edukacyjnych, red. V. Urbaniak, Warszawa 2021.

Jop R., Rozwój przestrzenny Łęcznej w średniowieczu i w okresie nowożytnym, w: Studia z dziejów Łęcznej, w: Studia z dziejów Łęcznej, red. A. Sochacka, Łęczna 2017.

Kowal M., Dawne mosty Lublina nad rzeką Czechówką, Lublin 2019.

Leśniewska J.E., Właściciele Łęcznej w okresie nowożytnym – od Noskowskich do Ludwika Grabowskiego, w: Studia z dziejów Łęcznej, red. A. Sochacka, Łęczna 2017.

Liczbiński A., Ufnalewski B., Katalog planów miast polskich w Zbiorach Zakładu Architektury Polskiej Politechniki Warszawskiej, z. VI, Ilustrowany katalog źródeł kartograficznych do historii budowy miast polskich, Warszawa 1962.

Pachoński J., Gołuchowski Leopold, w: Polski słownik biograficzny, t. 8, red. K. Lepszy, Wrocław–Kraków–Warszawa 1959–1960.

Plany miast w polskich archiwach państwowych, katalog, oprac. M. Lewandowska, M. Stelmach, Warszawa 1996.

Przesmycka E., Przeobrażenia zabudowy i krajobrazu miasteczek Lubelszczyzny, Lublin 2001.

Szczygieł R., Lokacja miasta Łęcznej, w: Studia z dziejów Łęcznej, red. A. Sochacka, Łęczna 2017.

Tkaczyk J., Odkrycia archeologiczne przy kościele św. Marii Magdaleny w Łęcznej – mury gotyckie czy renesansowe?, ,,Merkuriusz Łęczyński” 2014, nr 27.

https://www.biblioteka.teatrnn.pl/Content/8741/O_dawnym_Lublinie_Szkice_z_przeszlosci_miasta.pdf [dostęp: 14.02.2023].

https://www.gutenberg.czyz.org/index.php?word=35847 [dostęp: 14.02.2023];

https://www.lublin.ap.gov.pl/20697-2/ [dostęp: 15.02.2023].

https://www.pl.wikipedia.org/wiki/%C5%81ukasz_Rodakiewicz [dostęp: 13.02.2023].




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2024.57.1595-1612
Data publikacji: 2024-10-22 08:46:53
Data złożenia artykułu: 2023-04-18 07:59:58


Statystyki


Widoczność abstraktów - 56
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 10

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2024 Robert Jop

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.