Małżeństwa matrylokalne na wsi polskiej w XV w. Przypadek związku Marcina Ruszela z Elżbietą z Dobrskiej Woli (ziemia lubelska)

Grzegorz Ryszard Jawor, Małgorzata Kołacz-Chmiel

Streszczenie w języku polskim


W średniowiecznej wsi polskiej zdecydowanie dominowały małżeństwa patrylokalne. Wyposażona w pieniądze i ruchomości kobieta opuszczała rodzinny dom i przenosiła się do męża. Decydowały o tym nie tylko tradycyjne normy rządzące społecznościami chłopskimi, ale również dominujący model rodziny patriarchalnej. Matrylokalizm dotyczył sytuacji, gdy w rodzinie panny młodej nie było męskiego dziedzica. Wówczas małżonek mógł liczyć na przejęcie gospodarstwa po teściu. Ten rzadki model rodziny mógł też zaistnieć w przypadku powtórnego małżeństwa wdowy-dysponentki gospodarstwa pozostałego z poprzedniego małżeństwa. Publikowane niżej zapisy sądowe dotyczą przypadku takiego rzadko odnotowywanego w źródłach historycznych związku i komplikacji będących jego następstwem. W części wstępnej omówiono kilka problemów ułatwiających interpretację edytowanych tekstów. Zebrano informacje o wsi Dobrska Wola, osobach biorących udział w przewodzie sądowym, zaprezentowano metodę publikacji. Oddzielny fragment poświęcono zagadnieniu małżeństw matrylokalnych na wsi polskiej w istniejącej, skromnej literaturze historycznej.

Słowa kluczowe


społeczności wiejskie; średniowieczna Polska; małżeństwa matrylokalne

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Joannis Dlugosii Senioris Canonici Cracoviensis Opera omnia, t. 8, Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis nunc primum e codice autographo editus. T. 2 [ed.] A. Przezdziecki, Kraków 1864.

Księga sądowa podlubelskiej wsi Konopnicy 1521–1555, wyd. G. Jawor, M. Kołacz-Chmiel, Lublin 2009.

Pawiński A., Polska XVI w. pod względem geograficzno-statystycznym opisana, t. 4, Warszawa 1886.

Abraham W., Z dziejów prawa małżeńskiego w Polsce. Zezwolenie panującego lub panów na małżeństwo poddanych i świeckie opłaty małżeńskie, w: Księga pamiątkowa ku czci B. Orzechowicza, t. 1, Lwów 1916.

Derwich M., Materiały do słownika historyczno-geograficznego dóbr i dochodów dziesięcinnych benedyktyńskiego opactwa św. Krzyża na Łysej Górze do 1819 r., Wrocław 2000.

Inkin V.F., Silske suspilstvo Halytskoho Prykarpattia u XVI–XVIII stolittiakh: istorychni narysy, Lviv 2004 [Інкін В.Ф., Сільське суспільство Галицького Прикарпаття у XVI–XVIII століттях: історичні нариси, Львів 2004].

Izydorczyk A., Rodzina chłopska w Małopolsce w XV–XVI wieku, w: Społeczeństwo Polski średniowiecznej, t. 3, red. A. Wyczański, Warszawa 1983.

Jawor G., Ludność chłopska i społeczności wiejskie w województwie lubelskim w późnym średniowieczu. Schyłek XIV – początek XVI wieku, Lublin 1991.

Koczerska M., Rodzina szlachecka w Polsce późnego średniowiecza, Warszawa 1975.

Kołacz-Chmiel M., Mulier honesta et laboriosa. Kobieta w rodzinie chłopskiej w późnośredniowiecznej Małopolsce, Lublin 2018.

Kołacz-Chmiel M., Społeczności chłopskie ziemi chełmskiej w późnym średniowieczu, Lublin 2009.

Osady zaginione i o zmienionych nazwach historycznego województwa lubelskiego, oprac. S. Wojciechowski, A. Sochacka, R. Szczygieł, Warszawa 1986.

Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu, wyd. S. Kuraś, w: Dzieje Lubelszczyzny, t. 3, Warszawa 1983.

Sochacka A., Drobna szlachta w województwie lubelskim w średniowieczu, „Rocznik Lubelski” 1983–1984, 25–26.

Tymieniecki K., Historia chłopów polskich, t. 3, Geneza zaostrzonego poddaństwa chłopów, Warszawa 1969.

Wiślicz T., Upodobanie. Małżeństwo i związki nieformalne na wsi polskiej XVII–XVIII w., Wrocław 2012.

Wolff A., Projekt instrukcji wydawniczej dla pisanych źródeł historycznych do połowy XVI wieku, „Studia Źródłoznawcze” 1957, 1.

Wyżga M., Homo movens. Mobilność chłopów w mikroregionie krakowskim w XVI–XVIII wieku, Kraków 2019.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2025.59.1849-1862
Data publikacji: 2025-10-31 08:39:15
Data złożenia artykułu: 2023-04-27 00:50:36


Statystyki


Widoczność abstraktów - 0
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2025 Grzegorz Ryszard Jawor, Małgorzata Kołacz-Chmiel

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.