Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Stosunki polsko-sowieckie od konferencji monachijskiej do września 1939 r. w publikacjach współczesnych historyków polskich i zagranicznych. Stan badań
Streszczenie w języku polskim
Historiografia stosunków polsko-sowieckich w okresie międzywojennym doczekała się już znacznej liczby publikacji. Temat ten podejmowali zarówno badacze polscy, jak i zagraniczni. Jednak końcowy okres tych stosunków, tj. lata 1938 – od konferencji monachijskiej – do września 1939 r., wbrew pozorom nie jest tak obfity historiograficznie, zwłaszcza jeśli chodzi o samodzielne publikacje. Niniejszy tom jest próbą przedstawienia i analizy tego stanu rzeczy, z jednoczesnym zestawem postulatów badawczych.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
Printed sources (Źródła drukowane)
Deutschland und die Sowjetunion 1933–1941. dokumente aus russischen und deutschen Archiven, ed. S. Slutsch, C. Tischler, vol. 2, Januar 1935–April 1937, Berlin–Boston 2019.
Dokumenty i materiały do historii stosunków polsko-radzieckich, vol. 7, Styczeń 1939–grudzień 1943, oprac. E. Basiński, Warszawa 1973.
Dokumenty vneshney politiki SSSR, vol. 21, Moskva 1970 [Документы внешней политики СССР, vol. 21, Москва 1970].
Grzybowski W., Geneza konfliktu, in: 11 XI 1941, Grenoble. Wojsku Polskiemu, które od 1 września 1939 roku nieprzerwanie na wszystkich frontach świata walczy o wolność naszą i cudzą, Grenoble 1941.
Herwarth H. von., Między Hitlerem a Stalinem. Wspomnienia dyplomaty i oficera niemieckiego 1931–1945, transl., introduction and footenotes E.C. Król, Warszawa 1992.
Polskie dokumenty dyplomatyczne 1938, ed. M. Kornat, Warszawa 2007.
Polskie dokumenty dyplomatyczne 1939 styczeń-sierpień, ed. S. Żerko, Warszawa 2005.
Sovetsko-pol’skiye otnosheniya v 1918 –1945 gg. Sbornik dokumentov v chetyrekh tomakh, vol. 3, 1932–1939, Moskva 2017 [Советско-польские отношения в 1918–1945 гг. Сборник документов в четырех томах, vol. 3, 1932–1939, Москва 2017].
SSSR v bor’be za mir nakanune vtoroy mirovoy voyny, sentyabr’ 1938–avgust 1939. Dokumenty i materialy, Moskva 1971 [СССР в борьбе за мир накануне второй мировой войны, сентябрь 1938–август 1939.
Документы и материалы, Москва 1971].
Studies (Opracowania)
Baszkiewicz J., Richelieu, Warszawa 1984.
Batowski H., Agonia pokoju i początek wojny, Poznań 1984.
Batowski H., Kryzys dyplomatyczny w Europie jesień 1918–wiosna 1939, Warszawa 1962.
Bloch M., Ribbentrop, transl. G. Siwek, Warszawa 1995.
Carley M.J., 1939. l’alliance de la dernière Chance: une réinterprétation des origines de la Seconde Guerre mondiale, Montréal 2001.
Cavallucci S., Polonia 1939: sfida al. Terzo Reich. Illusioni, inganni e complicità alla vigilia della Seconda Guerra Mondiale, Rubbettino 2010.
Choma-Jusińska M., Kruszyński M., Osiński T., Wstęp, in: Życie codzienne w PRL, eds. M. Choma-Jusińska, M. Kruszyński, T. Osiński, Lublin–Warszawa 2019.
Chubar’yan A.O., Kanun tragedii. Stalin i mezhdunarodnyy krizis. Sentyabr’ 1939–iyun’ 1941 goda, Moskva 2008 [Чубарьян А.О., Канун трагедии. Сталин и международный кризис. Сентябрь 1939–июнь 1941 года, Москва 2008].
Demandt A., Historia niebyła: co by było, gdyby…?, transl. M. Skalska, Warszawa 1999.
Di Rienzo E., Il patto Molotov-Ribbentrop, 1939–1941. Una rilettura geopolitica, in: Il patto Ribbentrop – Molotov l`Italia e l`Europa (1939–1941) Atti del convegno (Roma, 31 maggio–1 giugno 2012), eds. A. Basciani, A. Macchia, V. Sommella, Roma 2013.
Duraczyński E., Polska w polityce Moskwy latem 1939, in: 17 września 1939. Materiały z ogólnopolskiej konferencji historyków, Kraków 25–26 października 1993 r., ed. H. Batowski, Kraków 1994.
Fleischhauer I., Der Pakt. Hitler, Stalin und die Initiative der deutschen Diplomatie 1938–1939, Berlin–Frankfurt 1990.
Geneza paktu Hitler-Stalin: fakty i propaganda, eds. B. Musiał, J. Szumski, Warszawa 2012.
Gorodetskiy G., Rokovoy samoobman. Stalin i napadeniye Germanii na Sovetskiy Soyuz, Moskva 2001 [Городецкий Г., Роковой самообман. Сталин и нападение Германии на Советский Союз, Москва 2001].
Gorodetsky G., Grand Delusion. Stalin and the German Invasion of Russia, Yale 1999.
Gregorowicz S., Polsko-radzieckie stosunki polityczne w latach 1932–1935, Wrocław 1982.
Historia dyplomacji polskiej, vol. 4, 1918–1939, ed. P. Łossowski, Warszawa 1995.
Kamiński M.K., Zacharias M.J., W cieniu zagrożenia. Polityka zagraniczna II RP 1918–1939, Warszawa 1993.
Kołakowski P., Czas próby. Polski wywiad wojskowy wobec groźby wybuchu wojny w 1939 roku, Warszawa 2012.
Kornat M., Ambasador Wacław Grzybowski i jego misja w Związku Sowieckim (1936–1939), “Zeszyty Historyczne” 2002, 142.
Kornat M., Czy zbliżenie i sojusz niemiecko-sowiecki są możliwe? Z dziejów polskiej i europejskiej wyobraźni politycznej 1933–1939, in: Jak patrzeć na Polskę, Niemcy i świat? Księga pamiątkowa prof. Eugeniusza Cezarego Króla, ed. J. Szymoniczek, Warszawa 2017.
Kornat M., „Historia alternatywna” – oszustwo czy zabawa?, “Arcana. Culture – History – Politics” 2013, 109.
Kornat M., Idea prometejska a polska polityka zagraniczna (1921–1939/40), in: Ruch prometejski i walka o przebudowę Europy Wschodniej (1918–1940), ed. M. Kornat, Warszawa 2012.
Kornat M., Pakt Ribbentrop–Mołotow. Interpretacje, mity, rzeczywistość, “Dzieje Najnowsze” 2020, 52, 1.
Kornat M., Polska 1939 roku wobec paktu Ribbentrop–Mołotow. Problem zbliżenia niemiecko-sowieckiego w polityce zagranicznej II Rzeczypospolitej, Warszawa 2002.
Kornat M., Polityka równowagi (1934–1939). Polska między Wschodem a Zachodem, Krakow 2007.
Kornat M., Polityka zagraniczna Polski 1938–1939, Gdańsk 2012.
Kornat M., Wacław Grzybowski. Ambasador w Moskwie (1936–1939). Biografia polityczna, Warszawa 2016.
Kornat M., Wołos M., Józef Beck. Biografia, Kraków 2020.
Krasuski J., Między wojnami. Polityka zagraniczna II Rzeczypospolitej, Warszawa 1985.
Kruszyński M., Ambasada RP w Moskwie 1921–1939, Warszawa 2010.
Kruszyński M., Polska z perspektywy Moskwy, in: Po jednej i drugiej stronie linii Ribbentrop–Mołotow. Okupacja niemiecka i sowiecka ziem polskich w latach 1939–1941 w porównaniu, vol. 1, eds. S. Kalbarczyk, M. Przegiętka, Warszawa 2020.
Kruszyński M., Wywiad polski na terenie ZSRR (1921–1939). Wybrane zagadnienia , in: Studia nad wywiadem i kontrwywiadem Polski w XX wieku, vol. 1, eds. W. Skóra, P. Skubisz, Szczecin 2012.
Kryzys 1939 roku w interpretacjach polskich i rosyjskich historków, eds. S. Dębski, M. Narinski, Warszawa 2009.
Krzak A., Kontrwywiad wojskowy II Rzeczypospolitej przeciwko radzieckim służbom specjalnym 1921–1939, Toruń 2007.
Kumaniecki J., Po traktacie ryskim. Stosunki polsko-radzieckie 1921–1923, Warszawa 1971.
Landau Z., Tomaszewski J., Polska w Europie i świecie 1918–1939, Warszawa 1984.
Leczyk M., Polityka II Rzeczypospolitej wobec ZSRR w latach 1925–1934. Studium z historii dyplomacji, Warszawa 1976.
Leinwald A.J., Czerwonym młotem w Orła Białego. Propaganda sowiecka w wojnie z Polską 1919–1920, Warszawa 2008.
Longworth P., The Making of Eastern Europe, New York–London 1992.
Łossowski P., Polska w Europie i świecie 1918–1939. Szkice z dziejów polityki zagranicznej i położenia międzynarodowego II Rzeczypospolitej, Warszawa 1990.
Łysek W., Schyłek prometeizmu (1935–1940), “Studia nad Totalitaryzmami i Wiekiem XX” 2020, 4.
Materski W., Na widecie. II Rzeczpospolita wobec Sowietów 1918–1943, Warszawa 2005.
Materski W., Tarcza Europy. Stosunki polsko-sowieckie 1918–1939, Warszawa 1994.
Materski W., Skrzypek A., Stosunki polsko radzieckie lat 1932–1939 w świetle radzieckich wydawnictw źródłowych, “Dzieje Najnowsze” 1979, 11, 3.
Meltyukhov M.I., Upushchennyy shans Stalina. Skhvatka za Evropu 1939–1941 gg. (Dokumenty, fakty, suzhdeniya), 3rd edition, Moskva 2008 [Мелтюхов М.И., Упущенный шанс Сталина. Схватка за Европу 1939–1941 гг. (Документы, факты, суждения), 3rd edition, Москва 2008].
Mezhdunarodnyy krizis 1939–1941 gg.: ot sovetsko-germanskikh dogovorov 1939 g. do napadeniya Germanii na SSSR: materialy mezhdunarodnoy konferentsii, organizovannoy Institutom vseobshchey istorii Rossiyskoy akademii nauk, Universitetom Latvii, Institutom sovremennoy istorii (Myunkhen), Moskovskim otdeleniyem Fonda im. Konrada Adenauera, Moskva, 3–4 fevralya 2005 g., ed. N.I. Egorova et al., Moskva 2006 [Международный кризис 1939–1941 гг.: от советско-германских договоров 1939 г. до нападения Германии на СССР: материалы международной конференции, организованной Институтом всеобщей истории Российской академии наук, Университетом Латвии, Институтом современной истории (Мюнхен), Московским отделением Фонда им. Конрада Аденауэра, Москва, 3–4 февраля 2005 г., ed. Н.И. Егорова et al., Москва 2006].
Mlechin L., MID. Ministry inostrannykh del. Taynaya diplomatiya Kremlya, Moskva 2003 [Млечин Л., МИД. Министры иностранных дел. Тайная дипломатия Кремля, Москва 2003].
Moorhouse R., Pakt diabłów. Sojusz Hitlera i Stalina, transl. G. Siwek, Kraków 2015.
Musiał B., Geneza paktu Hitler–Stalin, in: Geneza paktu Hitler-Stalin: fakty i propaganda, eds. B. Musiał, J. Szumski, Warszawa 2012.
Müller R.D., Wspólny wróg. Hitlerowskie Niemcy i Polska przeciwko Związkowi Radzieckiemu, transl. S. Kupisz, Warszawa 2013.
Nowinowski S.M., Specyfika funkcjonowania polskich placówki dyplomatycznych i konsularnych w Związku Sowieckim (1936–1939), in: Z dziejów polskiej służby dyplomatycznej i konsularnej. Księga upamiętniająca życie i dzieło Jana Nowaka-Jeziorańskiego (1914–2005), eds. J. Faryś, M. Szczerbiński, Gorzów Wielkopolski 2005.
Nowinowski S.M., Wacław Grzybowski – szkic do portretu dyplomaty, in: Pokolenie spełnionego obowiązku. Studia z dziejów Polski i Polaków w kraju i na obczyźnie w XX wieku dedykowane profesorowi Józefowi Garlińskiemu, eds. J. Faryś, R. Nir, M. Szczerbiński, Gorzów Wielkopolski 2004.
Nowinowski S.M., Zakończenie działalności ambasady i konsulatów RP w Związku Sowieckim jesienią 1939 r., “Zeszyty Historyczne” 2008, 164.
Osterhammel J., Historia XIX wieku. Przeobrażenie świata, transl. I. Drozdowska-Broering et al., Poznań 2020 (1st edition 2010).
Paduszek K., Wywiad polski wobec zagrożenia wojną w 1939 r., in: Kampania polska 1939 r. Polityka – społeczeństwo – kultura, vol. 1, Strategia, eds. M.P. Deszczyński, T. Pawłowski, Warszawa 2013.
Patricelli M., Le lance di cartone. Come la Polonia portò l’Europa alla guerr, Torino 2004.
Pepłoński A., Kontrwywiad II Rzeczypospolitej, Warszawa 2002.
Pepłoński A., Wywiad polski na ZSRR 1921–1939, Warszawa 1996.
Sluch S.Z., Sovetsko-germanskiye otnosheniya v sentyabre-dekabre 1939 goda i vopros o vstuplenii SSSR vo Vtoruyu mirovuyu voynu, “Otechestvennaya istoriya” 2000, 5 [Случ С.З., Советско-германские отношения в сентябре-декабре 1939 года и вопрос о вступлении СССР во Вторую мировую войну, “Отечественная история” 2000, 5].
Słucz S., Długa droga Stalina do ugody z Hitlerem, “Pamięć i Sprawiedliwość” 2009, 1 (14).
Smoliński A., Armia Czerwona oraz sowiecki potencjał militarny z lat dwudziestych i trzydziestych XX w. w dokumentach Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego. Przyczynek do dziejów i efektywności wywiadu wojskowego II Rzeczypospolitej, in: Studia nad wywiadem i kontrwywiadem Polski w XX wieku, vol. 3, ed. W. Skóra, P. Skubisz, Szczecin 2016.
Smoliński A., Próba oceny wartości poznawczej akt pozostałych po Oddziale II Sztabu Głównego Wojska Polskiego w kontekście możliwości opisu sytuacji wojskowej, ekonomicznej i społecznej ZSRS w latach 1921–1939, “Archiwa – Kancelarie – Zbiory” 2012, 3 (5).
Sotskov L.F., Sekrety pol’skoy politiki 1935–1945 gg. Rassekrechennyye dokumenty sluzhby vneshney razvedki Rossiyskoy Federatsii, Moskva 2010 [Соцков Л.Ф., Секреты польской политики 1935–1945 гг. Рассекреченные документы службы внешней разведки Российской Федерации, Москва 2010].
Sovetsko-pol’skiye otnosheniya v politicheskikh usloviyakh Evropy 30-kh godov XX stoletiya. Sbornik statey, eds. E. Durachinskiy, A.N. Sakharov, Moskva 2004 [Советско-польские отношения в политических условиях Европы 30-х годов XX столетия. Сборник статей, eds. Э. Дурачинский, А.Н. Сахаров, Москва 2004].
SSSR, Vostochnaya Evropa i Vtoraya mirovaya voyna 1939–1941. Diskussii, kommentarii, razmyshleniya, ed. S.Z Sluch, Moskva 2007 [СССР, Восточная Европа и Вторая мировая война 1939–1941. Дискуссии, комментарии, размышления, ed. С.З Случ, Москва 2007].
Szawłowski R., Wywiad polski na Związek Sowiecki w 1939 roku, in: Europa nieprowincjonalna. Przemiany na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej (Białoruś, Litwa, Łotwa, Ukraina, wschodnie pogranicze III Rzeczypospolitej Polskiej) w latach 1772–1999, ed. K. Jasiewicz, Warszawa 1999.
Sztompka P., Space of everyday life, in: Barwy codzienności. Analiza socjologiczna, ed. M. Bogunia-Borowska, Warszawa 2009.
Sztompka P., Życie codzienne – temat najnowszy socjologii, in: Socjologia codzienności, eds. P. Sztompka, M. Bogunia-Borowska, Kraków 2008.
Taleb N., The Black Swan. The Impact of the Highly Improbable, New York 2007.
Ulatowski Ł., Andrzejowi Pepłońskiemu w odpowiedzi, czyli o „zleceniu na Ulatowskiego”, https://docplayer.pl/49884523-Andrzejowi-peplonskiemu-w-odpowiedzi-czyli-o-zleceniu-na-ulatowskiego.html [access: 19.07.2022].
Ulatowski Ł., Polski wywiad wojskowy w 1939 roku. Struktura organizacyjna, składy osobowe, personel, budżet, mob., Warszawa 2013.
Urbańska I., Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Moskwie w latach 1936–1939. Warunki pracy w rzeczywistości stalinowskiej, “Dzieje Najnowsze” 2006, 4.
Urban’ska I., Vatslav Gzhibovski. Posol Pol’shi v CCCP (1936–1939), Toruń 2013 [Урбаньска И., Вацлав Гжибовски. Посол Польши в CCCP (1936–1939), Toruń 2013].
Wandycz P., Polish Diplomacy 1914–1945. Aims and Achievements, London 1988.
Wapiński R., Rezultat kalkulacji czy chciejstwa? Kwestia współdziałania Niemiec i ZSRR przed 17 września 1939 roku w wyobrażeniach polskich środowisk przywódczych, in: 17 września 1939. Materiały z ogólnopolskiej konferencji historyków, Kraków 25–26 października 1993 r., ed. H. Batowski, Kraków 1994.
Wapiński R., Wzajemne oddziaływanie polityki zagranicznej i wewnętrznej Polski w wiosną i latem 1939 r., “Dzieje Najnowsze” 1992, 24, 1–2.
Weinberg G.L., Germany and the Soviet Union 1939 –1941, Leiden 1954.
Weinberg G.L., Hitler’s Foreign Policy, 1933–1939: The Road to World War II, New York 2010.
Weinberg G.L., Wizje zwycięstwa. Nadzieje ośmiu przywódców z czasów drugiej wojny światowej, transl. R. Dymek, Warszawa 2005.
Włodarkiewicz W., Kierownictwo Oddziału II Sztabu Głównego (Naczelnego Wodza) i jego oceny zagrożeń zewnętrznych Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1938–1939, in: Studia nad wywiadem i kontrwywiadem Polski w XX wieku, vol. 3, eds. W. Skóra, P. Skubisz, Szczecin 2016.
Włodarkiewicz W., Przed 17 września 1939 roku. Radzieckie zagrożenie Rzeczypospolitej w ocenach polskich naczelnych władz wojskowych 1921–1939, Warszawa 2002.
Włodarkiewicz W., Radzieckie zagrożenie Rzeczypospolitej w ocenach polskich naczelnych władz wojskowych 1921–1939, Warszawa 2001.
Wołos M., Polityka zagraniczna ZSRR w latach 1938–1939, in: Kryzys 1939 roku w interpretacjach polskich i rosyjskich historków, eds. S. Dębski, M. Narinski, Warszawa 2009.
Zaborski M., Lato’39. Jeszcze żyjemy, Warszawa 2019.
Zychowicz P., Pakt Ribbentrop–Beck, czyli jak Polacy mogli pokonać Związek Radziecki u boku III Rzeszy, Poznań 2012.
Żerko S., I. Fleischhauer, Der Pakt. Hitler, Stalin und die Initiative der deutschen Diplomatie 1938–1939, Berlin–Frankfurt 1990 [review], “Przegląd Zachodni” 1992, 4.
Internet sources (Źródła internetowe)
Could the Molotov-Ribbentrop Pact not have happened? Answered by Professors Wolos and Kornat, https://belsat.eu/pl/news/23-08-2021-czy-do-paktu-ribbentrop-molotow-moglo-nie-dojsc-odpowiadaja-profesorowie-wolos-i-kornat/ [access: 20.07.2022].
https://tvn24.pl/magazyn-tvn24/reakcja-polski-prawidlowa-a-to-co-robi-putin-jest-fundamentalnie-nieuczciwe,251,4376 [access: 25.07.2022].
https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/swiat/1936818,1,putin-odgrzewa-propagandowa-wojne-z-polska.read [access: 25.07.2022].
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2024.58.873-908
Data publikacji: 2024-12-18 10:05:28
Data złożenia artykułu: 2023-08-16 12:52:57
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2024 Marcin Marek Kruszyński, Katarzyna Kot
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.