Wołosi na obszarach nizinnych: między Górami Bukowymi i Cisą w XV wieku

Jarosław Buniowski

Streszczenie w języku polskim


Choć głównym obszarem rozwoju kolonizacji wołoskiej był teren górski i podgórski, zdarzało się, że Wołosi pojawiali się także na terenach nizinnych, oddalonych odgór. Przykładem takiego zjawiska była obecność Wołochów w dolinie między GóramiBukowymi i Cisą w XV w. Stosowane przez nich rozwiązania gospodarcze, oparte napasterstwie, pozwalały na zasiedlenie terenów trudnodostępnych oraz stanowiły urozmaicenierolniczego modelu wsi. Celem artykułu jest zbadanie obecności Wołochów międzyGórami Bukowymi i Cisą w XV w., ze zwróceniem szczególnej uwagi na przyczyny ich pojawienia się w regionie, przebieg oraz skutki ich pobytu. Podstawę źródłową pracystanowią dokumenty archiwalne i drukowane z badanego okresu. Wyniki badań wskazują,że osiedlenie Wołochów w badanym terenie było wynikiem inicjatywy królewskiej,objawiającej się w przywilejach, zaś ich obecność, choć zanikła z końcem XV w., wywarła wpływ na kształt gospodarki regionu.

Słowa kluczowe


Wołosi; Góry Bukowe; Cisa; kolonizacja; osadnictwo; pasterstwo

Pełny tekst:

PDF (English)

Bibliografia


Documenta Historiam Valachorum in Hungaria illustrantia usque ad annum 1400 p. Christum, red. E. Lukinich, L. Gáldi, wyd. A. Fekete Nagy, L. Makkai, Budapestini 1941.

Lustracja województwa sandomierskiego 1564–1565, red. W. Ochmański, Wrocław 1964.

Sugár I., Borsodi oklevelek a Heves Megyei Levéltárban 1245–1521, Miskolc 1980.

Wenzel G., Diósgyőr egykori történelmi jelentősége, Pest 1872.

Beňko J., Osídlenie severného Slovenska, Košice 1985.

Borovszky S., Borsod vármegye története a legrégibb időktől a jelenkorig, Budapest 1909.

Brigand R., Weller O., Tencariu F. A., Alexianu M., Asăndulesei A., Ovine pastoralism and mobility systems in Romania: an ethnoarchaeological approach, w: Historical Archaeologies of Transhumance across Europe, t. 6, red. E. Costello, E. Svensson, London 2018.

Buniowski J., Osady pastersko-hodowlane w kompleksach leśnych starostwa lubaczowskiego w XVI wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2024, 72, 1.

Buniowski J., Wallachian Law as a tool for colonising peripheral areas: Case study of the Sandomierz Forest in the 15th and 16th centuries, „Colloquia Humanistica” 2023, 12.

Chaloupecký V., Valaši na Slovensku, Praha 1947.

Csánki D., Magyarország történelmi földrajza a Hunyadiak korában, Budapest 1890.

Czmańska I., Obszar zamieszkiwania, status prawny i kierunki aktywności gospodarczej Wołochów/Vlachów w średniowieczu i epoce wczesnonowożytnej, „Balcanica Posnaniensia. Acta et studia” 2021, 28, 1.

Czamańska I., Vlachs and Slavs in the Middle Ages and Modern Era, „Res Historica” 2016, 40.

Demeter O., Egy észak alföldi mezőváros – Keresztes története a XV–XVI. században, w: Tisicum – A Jász-Nagykun-Szolnok Megyei Múzeumok Évkönyve, t. 22, red. K. Gulyás, L. Horváth, G. Kaposvári, Szolnok 2013.

Diaconescu M., Census Valachorum in mid-16th century upper Hungary, „Balcanica Posnaniensia. Acta et studia” 2015, 22, 1.

Dobrowolski K., Studia nad kulturą pasterską w Karpatach północnych. Typologia wędrówek pasterskich od XIV do XX wieku, „Wierchy” 1960, 29.

Grzesik R., Wołosi na Węgrzech, „Balcanica Posnaniensia. Acta et studia” 2021, 28, 1.

Gyulai É., Termelés és kereskedelem a középkori Miskolcon, w: Miskolc története, t. 1, red. I. Dobrossy, Miskolc 1996.

Herşeni T., L’organisation Pastorale en Roumaine, „Arhiva pentru ştiinţă şi reformă socială” 1936, 13.

Huband S., McCracken D.I., Mertens A., Long and short-distance transhumant pastoralism in Romania: past and present drivers of change, „Pastoralism: Research, Policy and Practice” 2010, 1 (1).

Janeczek A., Osadnictwo pogranicza polsko-ruskiego. Województwo bełskie od schyłku XIV do początku XVII w., Warszawa 1993.

Jawor G., Changes in the Natural Environment around the Wallachian Villages on the Northern Slopes of the Carpathians in the 15th and 16th centuries, „Annales UMCS. Sectio F” 2022, 77.

Jawor G., Seasonal pastoral exploitation of forests in the area of Subcarpathia in the 15th and 16th century, „Balcanica Posnaniensia. Acta et studia” 2016, 23.

Jawor G., Vigesima agnorum et decima porcorum. Redevances pastorales dans les villages valaques en Pologne ux XVe et XVI siecles, „Banatica” 2018, 28.

Juler C., După coada oilor: long-distance transhumance and its survival in Romania, „Pastoralism: Research, Policy and Practice” 2014, 4 (4).

Kadlec K., Valaši a valašské právo v zemích slovanských a uherských, s úvodem podávajícím přehled theorií o vzniku rumunského národa, Praha 1916.

Kápolnai I., Mezőkövesd város és környéke népességének alakulása a 20. század elejéig, „A Herman Ottó Múzeum Évkönyve” 2000, 39.

Klein G., Péchy-Horváth R., Községi adattár, w: Borsod vármegye. Borsod, Gömör és Kishont k. e. e. vármegyék, red. A. Csíkvári, Budapest 1939.

Kopczyńska-Jaworska B., Badania nad pasterstwem w Rumunii, „Lud. Rocznik Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego” 1960, 46.

Luković M., Sezonowe migracje pasterzy na Bałkanach: charakter, historia, transformacje, „Res Historica” 2015, 40.

Macůrek J., Valaši v západních Karpatech v 15.–18. Století, Ostrava 1959.

Marjalaki K.L., Adatok Hejőkeresztúr és vidéke néprajzához, „Észak-Magyarország” 1958, 14 (15).

Ratkoš P., Problematika kolonizácie na valašskom práve na území Slovenska, „Historické štúdie” 1980, 24.

Tóth K., Mezőkeresztes története, Miskolc 1928.

Varsik B., Osídlenie Košickej kotliny, t. 1, Bratislava 1964.

Velcea I., Toderaş T., Crăcea T., Negoescu A, Pastoral transhumance in mărginimea Sibiului, „Romanian Journal of Geography” 2016, 60, 1.

Wyrostek L., Ród Dragów-Sasów na Węgrzech i Rusi Halickiej, Kraków 1932.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2024.57.285-300
Data publikacji: 2024-10-22 08:45:03
Data złożenia artykułu: 2023-09-30 21:11:12


Statystyki


Widoczność abstraktów - 73
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (English) - 49

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2024 Jarosław Buniowski

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.