Wydatki na utrzymanie ucznia kolegium pijarskiego w połowie XVIII wieku (na przykładzie Chełma)

Janusz Adam Łosowski

Streszczenie w języku polskim


W badaniach nad dziejami szkolnictwa pijarskiego w Polsce mało uwagi zwracano na materialne warunki nauki uczniów w kolegiach prowadzonych przez ten zakon. Głównie działo się to z powodu braku użytecznych źródeł do tego zagadnienia, ponieważ w dokumentacji szkolnej ich nie ma. Można je odnaleźć w różnych aktach, czego przykładem jest rejestr wydatków Aleksandra Dunina na pobyt jego pasierba, Stanisława Goskiego, w Chełmie w latach 1749–1753 w związku z nauką w miejscowym kolegium pijarskim. Autor wpisał rejestr do akt grodzkich lubelskich w czasie procesu sądowego toczonego z innymi pasierbami. Prawdopodobnie upominali się u ojczyma o rzeczy pozostałe po przedwczesnej śmierci ich brata w roku 1770. Okazało się, że na pobyt ucznia w tym mieście w roku szkolnym trzeba było wydać 185 zł. Kwota ta objęła należność za mieszkanie, odzież, obuwie, opał, wyżywienie oraz opłacenie nadzorcy stancji („dyrektora”), a także jego pensję. Kwota ta była relatywnie wysoka i na jej wydatkowanie mogła sobie pozwolić jedynie bogata i średnia szlachta. Można było za nią kupić 5–6 koni lub parę wołów. Zaangażowanie pedagoga do nadzoru nad uczniem w czasie poza nauką w kolegium było zapewne dla niego uciążliwe, ale służyło efektywniejszemu realizowaniu celów dydaktycznych i wychowawczych podczas nauki w kolegium.


Słowa kluczowe


szkolnictwo; pijarzy; kolegia; uczniowie; stancje; szlachta; XVIII w.

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Stanisław Konarski, Pisma pedagogiczne, wstęp i objaśnienia, Ł. Kurdybacha, Wrocław 1959.

Volumina Legum, t. 6, Petersburg 1860.

Adamczyk W., Ceny w Lublinie od XVI do końca XVIII wieku, „Badania dziejów społecznych i gospodarczych”, 17, red. F. Bujak, Lwów 1935.

Aleksandrowska E., Pijarzy w środowisku pisarskim polskiego oświecenia, w: Wkład pijarów do nauki i kultury w Polsce XVII–XIX w., red. I. Stasiewicz-Jasiukowa, Warszawa–Kraków 1993.

Ausz M., Szkolnictwo pijarskie na Lubelszczyźnie w wiekach XVII–XIX, Lublin 2006.

Ausz M., Puchowski K., Komisja Edukacji Narodowej: Szkoły w Wydziale Pijarskim, Warszawa 2018.

Boniecki A., Herbarz polski, t. 7, Warszawa 1904.

Dzieje Lubelszczyzny, t. 3, Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu, oprac. S. Kuraś, Warszawa 1983.

Gierowski J., Humiecki Józef, w: Polski słownik biograficzny, t. 10, red. K. Lepszy, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962–1964.

Karczewski A., Z działalności budowlanej i artystycznej OO. Pijarów w Polsce, „Nasza Przeszłość” 1962, 15.

Marcinek R., Sanguszko Paweł Karol, w: Polski słownik biograficzny, t. 34, red. H. Markiewicz, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992–1993.

Szkolnictwo pijarskie w czasach minionych a współczesne problemy edukacji historycznej, t. 2, red. K. Wróbel-Lipowa, M. Ausz, Kraków–Lublin 2010.

Urzędnicy województwa bełskiego i ziemi chełmskiej XIV–XVIII wieku. Spisy, oprac. H. Gmiterek, R. Szczygieł, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1992.

Urzędnicy województwa sandomierskiego XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Chłapowski, A. Falniowska-Gradowska, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1993.

Województwo lubelskie w drugiej połowie XVI wieku, oprac. S. Wojciechowski, Warszawa 1966.

Wkład pijarów do nauki i kultury w Polsce XVII–XIX w., red. I. Stasiewicz-Jasiukowa, Warszawa–Kraków 1993.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2024.57.987-1003
Data publikacji: 2024-10-22 08:46:05
Data złożenia artykułu: 2024-01-09 15:10:28


Statystyki


Widoczność abstraktów - 40
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 16

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2024 Janusz Adam Łosowski

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.